«Το τέλος της Προόδου» είναι ο τίτλος του άρθρου του αμερικανού νομπελίστα οικονομολόγου, Τζόζεφ Στίγκλιτς, σχετικά με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο.
«Το Τέλος της Ιστορίας»
Κάνοντας μία ιστορική αναδρομή του περασμένου αιώνα, στο project-syndicate.org, ο Στίγκλιτζ αναφέρεται στην κατάρρευση του κομμουνισμού στην Ευρώπη, την οποία ο πολιτικός επιστήμονας, Φράνσις Φουκουγιάμα, ονόμασε «Το Τέλος της Ιστορίας». Στο εμβληματικό, ομώνυμο βιβλίο του, ο Φουκουγιάμα είχε προβλέψει πως όλες οι κοινωνίες θα συγκλίνουν τελικά προς τη φιλελεύθερη δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς. «Σήμερα, είναι σχεδόν κλισέ να παρατηρούμε πόσο λάθος ήταν αυτή η πρόβλεψη», γράφει ο Στίγκλιτζ. «Με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ και του κινήματός του MAGA (Make America Great Again), ίσως θα έπρεπε να ονομάσουμε τη σημερινή εποχή το «Τέλος της Προόδου».
Ο αμερικανός οικονομολόγος υποστηρίζει ότι, η δεύτερη προεδρία του Τραμπ, θα μπορούσε να εκτροχιάσει την πρόοδο, να διαλύσει τις αξίες του Διαφωτισμού και να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια πολιτική προς το χειρότερο. «Οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε την πρόοδο δεδομένη. Θα πρέπει να θυμόμαστε, όμως, ότι το βιοτικό επίπεδο πριν από 250 χρόνια διέφερε ελάχιστα από αυτό που ήταν πριν από 2.500 χρόνια. Μόνο με τον Διαφωτισμό και τη Βιομηχανική Επανάσταση πετύχαμε τις τεράστιες βελτιώσεις στο προσδόκιμο ζωής, την υγεία και το βιοτικό επίπεδο που καθόρισαν τη νεωτερικότητα. Οι διαφωτιστές αναγνώρισαν ότι ο επιστημονικός πειραματισμός και οι κατασκευές μπορούσαν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να κατανοήσουν τη φύση και να δημιουργήσουν νέες, μετασχηματιστικές τεχνολογίες- και ότι οι κοινωνικές επιστήμες μπορούσαν να επιτρέψουν στενότερο συντονισμό στις προσπάθειες για τη βελτίωση των συνθηκών για όλα τα μέλη της κοινωνίας», γράφει ο Στίγκλιτζ από τη Νέα Υόρκη.
Την ίδια στιγμή, στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δε φαίνονται πανικόβλητοι μπροστά στο «τσουνάμι». Σύμφωνα με ανάλυση του Politico, οι Βρυξέλλες έχουν εν μέρει προετοιμαστεί. Κατά την τελετή ορκωμοσίας του τη Δευτέρα, ο νέος (και εκ νέου) ένοικος του Λευκού Οίκου, επιδόθηκε σε μπαράζ απειλών ενώ υπέγραψε πλήθος διαταγμάτων, μεταξύ άλλων για την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. «Αυτό που απαιτείται είναι ψυχραιμία», διαμήνυσε την Τρίτη από το Νταβός ο απερχόμενος (σοσιαλδημοκράτης) καγκελάριος της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς και όλα δείχνουν ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν επιζητούν προστριβές με την Ουάσιγκτον. Από πλευράς του, ο αμερικανός πρόεδρος, διαμήνυσε σε δημοσιογράφους ότι, «το μόνο πράγμα που μπορούν να κάνουν γρήγορα είναι να αγοράσουμε το πετρέλαιο και το φυσικό αέριό μας», ενώ η απάντηση της Κομισιόν ήταν άμεση. «Θέλουμε να ανοίξουμε δίαυλο επικοινωνίας με τους συνεργάτες του αμερικανού προέδρου και να δούμε πώς θα κινηθούμε. Η προτεραιότητα είναι να το συζητήσουμε νωρίς, να μιλήσουμε για τα κοινά συμφέροντα και μετά να είμαστε έτοιμοι για διαπραγμάτευση», δήλωσε η εκπρόσωπος της Επιτροπής για την κλιματική αλλαγή και την ενέργεια, Άννα-Κάισα Ιτκόνεν. Πράγματι, η ψυχραιμία είναι αρετή και, όπως διαμήνυσε από το Νταβός ο Σολτς, «η στενή συνεργασία μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ είναι απαραίτητη για την ειρήνη και την ασφάλεια παγκοσμίως και αποτελεί κινητήρια δύναμη για επιτυχή οικονομική ανάπτυξη».
Το ουκρανικό, τα αμυντικά, το ΝΑΤΟ, η ενέργεια, η ασφάλεια και το εμπόριο, είναι πράγματι μέτωπα ανοιχτά και σε άμεση συνάρτηση με τις διατλαντικές σχέσεις. Ο (αμερικανός) Στίγκλιτζ, όμως, επιμένει σε κάτι άλλο: στις αξίες που έπαιξαν κομβικό ρόλο στην έννοια της Προόδου. «Αντικατάσταση της απολυταρχίας με το κράτος δικαίου, σεβασμός της αλήθειας έναντι του σκοταδισμού, ανάδειξη της εμπειρογνωμοσύνης», αναφέρει και υπογραμμίζει πως, «μεταξύ των πιο ανησυχητικών χαρακτηριστικών του κινήματος MAGA είναι η απόλυτη απόρριψη αυτών των αξιών». Η απόρριψη των αξιών του Διαφωτισμού, όμως, δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο του κινήματος MAGA. Το βράδυ της 9ης Ιουνίου 2024, τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών απλώς επισημοποίησαν αυτό που οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνώριζαν: τη μεγάλη νίκη της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς, που, όπως συμβαίνει συνήθως, δεν ήρθε από τη μία μέρα στην άλλη. Από το 2010, ο Βίκτορ Όρμπαν εκτελεί χρέη πρωθυπουργού της Ουγγαρίας. Το 2022, η Τζόρτζια Μελόνι ανέλαβε πρωθυπουργικά καθήκοντα στην Ιταλία. Στις πρόωρες γαλλικές εκλογές του Ιουλίου η Μαρίν Λεπέν έφτασε ένα βήμα πριν την «πηγή» – δεν ήπιε νερό, καθώς τη δυναμική της αναχαίτισε η ιστορική συνεργασία του Νέου Λαϊκού Μετώπου, ενώ μόλις την περασμένη εβδομάδα, στην Αυστρία, οι ακροδεξιοί FPO με τους Χριστιανοδημοκράτες OVP κατέληξαν σε συμφωνία σχηματισμού κυβέρνησης. Με ό,τι ιστορικό βάρος μπορεί να φέρει αυτό, τον άλλο μήνα, οι πρόωρες εκλογές στη Γερμανία είναι πολύ πιθανό να φέρουν το AfD στη δεύτερη θέση. Εξοργιστική εξέλιξη στα καθ΄ημάς αποτελεί το αίτημα ευρωβουλευτή ενός εκ των τριών ελληνικών alt – right κομμάτων στο Στρασβούργο, για απαγόρευση των αμβλώσεων στην ΕΕ, ως μέσο αντιμετώπισης του δημογραφικού. Πώς μπορούν να σταθούν οι δυνάμεις της προόδου, σε αυτό το τοπίο, και με ποιο τρόπο μπορούν να «θωρακιστούν» απέναντι στους νέους συσχετισμούς, μετά την επανεκλογή Τραμπ;
«Τραμπ και Μασκ έχουν αποκτήσει τη δική τους κοινοβουλευτική ομάδα μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο»
Ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και Αντιπρόεδρος τηςομάδας της Αριστεράς GUE/NGL, Κώστας Αρβανίτης, περιγράφει στο ethnos.gr ένα πολιτικό πλαίσιο ασφυκτικό για κάθε πολίτη με δημοκρατικά αντανακλαστικά. Τονίζει, όμως, ότι ο προοδευτικός κόσμος έχει περιθώριο κινήσεων που μπορούν να οδηγήσουν στον «απεγκλωβισμό».
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση όχι μόνο δεν είναι θωρακισμένη απέναντι στη δεύτερη προεδρία του Τραμπ αλλά παρακολουθεί τις εξελίξεις σε κατάσταση αμηχανίας, για να μη χρησιμοποιήσω τον όρο “αφασία". Αδύναμη ή άβουλη η ευρωπαϊκή ηγεσία αλλά και οι κυβερνήσεις άφησαν την Ένωση να απομονωθεί γεωστρατηγικά μέσα σε ένα επικίνδυνο, ρευστό περιβάλλον. Προσδεδεμένη στο άρμα του ΝΑΤΟ, εξαρτημένη οικονομικά και ενεργειακά από το αμερικανικό κεφάλαιο, θα κληθεί πολύ σύντομα να διαχειριστεί μόνη την κρίση της Ουκρανίας και να βρεθεί αντιμέτωπη με έναν εμπορικό πόλεμο. Η Αριστερά προειδοποιεί εδώ και χρόνια. Αυτό που έγινε στο Καπιτώλιο, η εξέγερση της αμερικανικής alt-right, δεν ήταν μεμονωμένο περιστατικό. Είναι η ίδια ιδεολογία στη Ρωσία του Πούτιν, αναδείχτηκε κυρίαρχη στην Ιταλία της Μελόνι, στην Ουγγαρία του Όρμπαν, στην Αυστρία. Είδατε ποιους κάλεσε ο Τραμπ στην ορκωμοσία του και ποιους άφησε απ’έξω. Όσα λέγαμε αποδείχθηκαν σε αυτήν την ολομέλεια: ο Τραμπ και ο Μασκ έχουν αποκτήσει τη δική τους κοινοβουλευτική ομάδα μέσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τους πρόθυμους που θα τορπιλίσουν εκ των έσω την ευρωπαϊκή δημοκρατία. Ο ΣΥΡΙΖΑ, και εδώ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επιμένει στην ανάγκη η ΕΕ να χτίσει μια αυτόνομη στρατηγική σταθερότητας και ευημερίας των πολιτών της. Κοινό σύνταγμα, κοινό νόμισμα -αλλά με την ίδια αξία για όλους τους λαούς-, κοινή στρατηγική άμυνας και ασφάλειας».
«Πραγματικό σχέδιο των ακροδεξιών να βυθίσουν την Ευρώπη στο “σκοτάδι” και τον “φόβο”»
Ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ και μέλος της ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών, Νίκος Παπανδρέου, αναφέρεται σε γεωπολιτικές εξελίξεις και ατυχείς πολιτικές που έφεραν σημαντική υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της ΕΕ, καθώς και στην εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού από την (ακρο)δεξιά. Ο ίδιος, τονίζει την ανάγκη δράσης με «όπλα» την αλήθεια και τον δημοκρατικό πολιτικό λόγο.
«Είναι κάτι περισσότερο από εμφανές πως η Ευρώπη βρίσκεται σε σοκ και δεν έχει χαράξει μια στρατηγική απέναντι στην επιθετική ρητορική του Τραμπ. Στον αντίποδα ο νέος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει ήδη καταστρώσει τη στρατηγική του φροντίζοντας να διαμορφώσει τις πρώτες του συμμαχίες με ακροδεξιούς πολιτικούς κρατών – μελών, όπως η Τζόρτζια Μελόνι στην Ιταλία και ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία. Ταυτόχρονα μέσω του στενού του συνεργάτη Ίλον Μασκ, «κλείνει το μάτι» στους Γερμανούς ακροδεξιούς του AfD.
Τις προηγούμενες δεκαετίες η παγκοσμιοποίηση της παραγωγής οδηγεί την Ευρώπη σε έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και σταδιακή αποβιομηχάνιση. Παράλληλα, οι γεωπολιτικές εξελίξεις αλλά και ατυχείς πολιτικές συνεισφέρουν στη συνεχή άνοδο του κόστους ζωής και την ταυτόχρονη άνιση κατανομή του εισοδήματος. Αυτές οι συνθήκες σε συνδυασμό με την απουσία πολιτικής σε διαδοχικά κύματα μεταναστών δημιούργησαν μια δύσκολη συνθήκη σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
Η πραγματικότητα αυτή σε συνδυασμό με τη δυστοκία στην εύρεση αξιόπιστων και πραγματικών λύσεων, έδωσε χώρο σε ακροδεξιά μορφώματα που ποντάρισαν στο μεταναστευτικό, δαιμονοποίησαν τους ταλαιπωρημένους ανθρώπους, που αναζήτησαν ασφαλές καταφύγιο, αποκομίζοντας εκλογικά κέρδη. Τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη απέτυχαν να αναδείξουν το μεταναστευτικό ως ένα ζήτημα που παρουσιάζει προκλήσεις αλλά και λύσεις ως προς τις θέσεις εργασίας, το δημογραφικό αλλά και το συνταξιοδοτικό.
Οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες πρέπει να ηγηθούν της προσπάθειας αποκάλυψης του πραγματικού σχεδίου των ακροδεξιών που δεν είναι άλλος από το να βυθίσουν την Ευρώπη στο “σκοτάδι” και τον “φόβο”. Είναι ώρα να δράσουμε με “όπλο” την αλήθεια και τον δημοκρατικό πολιτικό λόγο για να κερδίσουμε τους πολίτες που στρέφονται στις ψεύτικες εύκολες λύσεις της ακροδεξιάς.
