Το Animasyros, το φεστιβάλ που αποτελεί σημείο αναφοράς για το animation στην Ελλάδα, επιστρέφει για 17η χρονιά στην Ερμούπολη της Σύρου, από τις 23 έως τις 29 Σεπτεμβρίου. Η πρωτεύουσα των Κυκλάδων θα φιλοξενήσει 261 ταινίες από 50 χώρες, χωρισμένες σε οκτώ διαγωνιστικά τμήματα, όπως το Διεθνές, το Φοιτητικό, το K.ID.S και το Εθνικό Διαγωνιστικό. Το φεστιβάλ προσφέρει όχι μόνο προβολές ταινιών, αλλά και αφιερώματα, εκπαιδευτικά εργαστήρια και παράλληλες δράσεις, στοχεύοντας να εξερευνήσει και να προωθήσει όλες τις σύγχρονες πτυχές του animation.
Η πορεία του animation στην Ελλάδα υπήρξε δύσκολη και αργή. Για δεκαετίες, η ιδέα των κινουμένων σχεδίων φαινόταν σχεδόν ανέφικτη, με τις παραγωγές να είναι σπάνιες και να μην προσεγγίζουν ευρύ κοινό. Η δημιουργία μιας ταινίας animation είναι ένα πολύπλοκο εγχείρημα που απαιτεί εκτεταμένη τεχνογνωσία, καθώς και σημαντική επένδυση σε χρόνο και χρήμα. Παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες, οι δημιουργοί συνεχίζουν ν' αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες, κυρίως εξαιτίας της έλλειψης χρηματοδοτικών πόρων και υποστηρικτικών δομών.
Η Αννα Οικονόμου, βραβευμένη για την ταινία της «Looking for Joy», επισημαίνει ότι οι ευκαιρίες χρηματοδότησης στην Ελλάδα παραμένουν περιορισμένες και δεν αρκούν πάντα για την παραγωγή ταινιών διεθνούς επιπέδου. Ωστόσο, η αναγνώριση του animation ως ισάξιας τέχνης με τον κινηματογράφο και η κρατική στήριξη μπορούν ν' αποδειχθούν καθοριστικοί παράγοντες για τη μελλοντική εξέλιξη του κλάδου. Ο Χαράλαμπος Μαργαρίτης συμφωνεί, υπογραμμίζοντας πως η χρηματοδότηση παραμένει η μεγαλύτερη πρόκληση. Βέβαια, το Εθνικό Κέντρο Κινηματογράφου και το ΕΚΟΜΕ έχουν συμβάλει σημαντικά στην πρόοδο του animation στην Ελλάδα, ενώ στην Κύπρο, αν και βρίσκεται στα πρώτα βήματα, γίνονται ενθαρρυντικές προσπάθειες. Και οι δύο ειδικοί τονίζουν την ανάγκη για μείωση της γραφειοκρατίας στις διαδικασίες χρηματοδότησης, επιτρέποντας στους καλλιτέχνες να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο στη δημιουργική τους έκφραση.
Στην Ελλάδα, για όσους επιδίωκαν ν' ασχοληθούν σοβαρά με το animation, οι επιλογές ήταν συχνά περιορισμένες: είτε έβρισκαν διέξοδο στη διαφήμιση, είτε αναγκάζονταν να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό, είτε, στη χειρότερη περίπτωση, εγκατέλειπαν το όνειρό τους. Όμως, τα τελευταία χρόνια, το ελληνικό animation έχει καταφέρει να κατακτήσει τη διεθνή σκηνή και ν' ανθίσει. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στις ατομικές προσπάθειες των δημιουργών να δικτυωθούν διεθνώς, αλλά και σε ομαδικές πρωτοβουλίες, όπως αυτή της Asifa Hellas, που προωθούν την εξωστρέφεια και φέρνουν θεαματικά αποτελέσματα. Επιπλέον, φεστιβάλ όπως το Animasyros μεγαλώνουν με γοργούς ρυθμούς και προσφέρουν πολύτιμες ευκαιρίες στους Έλληνες καλλιτέχνες να προβάλουν το έργο τους σε διεθνές επίπεδο και να συνδεθούν με επαγγελματίες απ' όλο τον κόσμο. Όπως αναφέρει η Άννα Οικονόμου, «το ελληνικό animation έχει κερδίσει επάξια τη θέση του στη διεθνή σκηνή».
Ειδικά τα τελευταία χρόνια, το Animasyros υποστηρίζεται από πλήθος ξένων διπλωματικών αποστολών στην Ελλάδα. «Σε ό,τι αφορά την ποιότητα, το ελληνικό animation δεν έχει τίποτα να ζηλέψει. Όσον αφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, στην περίπτωση του ευρωπαϊκού animation δεν βλέπουμε σημαντικές αισθητικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των χωρών, καθώς το animation αποτελεί μια παγκόσμια γλώσσα. Παρόλα αυτά, κάθε χώρα αξιοποιεί θεματικά στοιχεία με τον δικό της τρόπο» προσθέτει ο Χαράλαμπος Μαργαρίτης, ο οποίος φέτος θα παρουσιάσει τη ταινία «74», όπου ένας βουβός, ασαφής χαρακτήρας, μοιάζει να στροβιλίζεται σχεδόν σαν χαμένος μέσα σ' έναν αφηρημένο χώρο, στον οποίο προβάλλουν διαδοχικά εικόνες, μορφές, τοπία, καθώς αποφασίζει ν' αναμετρηθεί με τη μνήμη της εισβολής του τουρκικού στρατού το 1974 στην Κύπρο και των συνεπειών της.
Και οι καλλιτέχνες έχουν οικογένειες και υποχρεώσεις
Το animation είναι μαραθώνιος, όχι σπριντ. Χρειάζεται χρόνο, υπομονή και αφοσίωση. Μπορεί να είναι είτε η προσωπική έκφραση ενός μοναχικού καλλιτέχνη είτε το αποτέλεσμα της συνεργασίας πολλών ταλαντούχων ανθρώπων με κοινό στόχο, σύμφωνα με τη Ζίνα Παπαδοπούλου. «Η συνεργασία πολλών καλλιτεχνών απαιτεί κεφάλαια, ενώ η μοναχική δημιουργία απαιτεί επένδυση σε χρόνο» εξηγεί. «Όταν λείπει η αγορά, στρεφόμαστε συχνά στη διαφήμιση ή σε άλλους τομείς για να εξασφαλίσουμε τα προς το ζην, κάτι που δεν ήταν ο αρχικός μας στόχος όταν αρχίσαμε να μαθαίνουμε animation. Ξεχνάμε καμιά φορά ότι και οι καλλιτέχνες έχουν οικογένειες και υποχρεώσεις» τονίζει.
Το ξεκίνημα μιας καριέρας στο animation στην Ελλάδα, αν και γεμάτο προκλήσεις, γίνεται πιο προσιτό με την πάροδο του χρόνου. «Σήμερα είναι σίγουρα πιο εύκολο από ό,τι ήταν πριν από δέκα χρόνια, και πιστεύω ότι σε άλλα δέκα χρόνια θα είναι ακόμη πιο εφικτό» σημειώνει ο κ. Μαργαρίτης. Η άνθιση του τομέα οφείλεται στην αυξανόμενη ζήτηση για επαγγελματίες animation, καθώς και στην ευκολότερη πρόσβαση σε εργαλεία δημιουργίας, τα οποία πλέον είναι οικονομικά και διαθέσιμα στον καθένα. Μπορεί κανείς να μάθει μόνος του animation, αρκεί να διαθέτει χρόνο και εξοπλισμό. «Αυτό είναι ίσως ο πιο σημαντικός λόγος για την εκρηκτική ανάπτυξη του τομέα διεθνώς» συνεχίζει ο ίδιος. Πέρα από την εκπαίδευση, η ύπαρξη θεσμών όπως η ASIFA Hellas και διοργανώσεων όπως το Animasyros παρέχουν το απαραίτητο πλαίσιο υποστήριξης για τους νέους δημιουργούς, χτίζοντας κοινότητες που προάγουν τη συνεργασία και την αμοιβαία στήριξη. «Η Ελλάδα αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα» καταλήγει.
Λίγες θέσεις εργασίας και οι μισθοί για junior θέσεις χαμηλοί
Ωστόσο, η Αννα Οικονόμου επισημαίνει ότι οι νέοι δημιουργοί animation στην Ελλάδα εξακολουθούν ν' αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες. Οι θέσεις εργασίας είναι λίγες, οι μισθοί για junior θέσεις χαμηλοί και οι κρατικές σχολές που προσφέρουν εκπαίδευση στο animation συχνά υποχρηματοδοτούνται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι σπουδαστές να μην λαμβάνουν πάντα την απαραίτητη προετοιμασία για να εισέλθουν δυναμικά στην αγορά εργασίας. Η ιδιωτική εκπαίδευση αποτελεί εναλλακτική, αλλά δεν είναι προσιτή σε όλους. «Παρόλα αυτά, υπάρχει τεράστια θέληση από τη νέα γενιά δημιουργών, καθώς και πολύ ταλέντο. Αυτοί οι νέοι αξίζουν την προσοχή και τη στήριξη τόσο του κράτους όσο και των έμπειρων επαγγελματιών του χώρου» προσθέτει η ίδια, η οποία θα παρουσιάσει φέτος την ιστορία «Κόψε το δεσμό» που αφηγείται τη σχέση ενός κοριτσιού με την διατροφική της διαταραχή, ειπωμένη μέσα από τον χορό.
Όσον αφορά το ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού για τις εγχώριες παραγωγές animation, ο κ. Μαργαρίτης πιστεύει πως φεστιβάλ όπως το Animasyros παίζουν καταλυτικό ρόλο. Η αύξηση του αριθμού των φεστιβάλ animation τα τελευταία χρόνια αποδεικνύει ότι το ενδιαφέρον μεγαλώνει, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Επιπλέον, η ψηφιακή επανάσταση έχει διευκολύνει την πρόσβαση σε ανεξάρτητες παραγωγές που παλαιότερα ήταν δύσκολο να βρεθούν εκτός εξειδικευμένων φεστιβάλ. «Σήμερα το animation δεν είναι συνώνυμο μόνο με τη Disney και την Pixar. Υπάρχουν πολλές άλλες τεχνικές και φωνές που πλέον είναι προσβάσιμες και γνωστές σε ευρύτερο κοινό» επισημαίνει.
Η Αννα Οικονόμου συμφωνεί, λέγοντας πως το animation δεν απευθύνεται πλέον μόνο στα παιδιά. «Βλέπουμε πλέον ανθρώπους κάθε ηλικίας να γεμίζουν τις αίθουσες των φεστιβάλ, αποδεικνύοντας ότι το animation είναι για όλους» αναφέρει. Επιπλέον, πολλές ελληνικές παραγωγές ταξιδεύουν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού, φέρνοντας το ελληνικό animation πιο κοντά σε κοινό που αλλιώς δεν θα είχε την ευκαιρία να το γνωρίσει. «Το Animasyros, πέρα από τις προβολές, διοργανώνει εκπαιδευτικά εργαστήρια σε όλη τη χώρα, κάνοντας το animation πιο προσιτό και οικείο» καταλήγει.
Εδώ και χρόνια δεν υπάρχει εγχώριο παιδικό πρόγραμμα στα ελληνικά κανάλια
Η Ζίνα Παπαδοπούλου, η οποία έχει ετοιμάσει μια μίνι βιογραφία κινουμένων σχεδίων για τη μυθιστορηματική ζωή και το εξαιρετικό έργο του Έλληνα γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, αναρωτιέται πότε ήταν η τελευταία φορά που είδαμε εγχώριο παιδικό πρόγραμμα στα ελληνικά τηλεοπτικά κανάλια. «Υπάρχει σίγουρα κοινό που αγαπάει το animation. Ακόμα και αν εστιάζαμε μόνο στο παιδικό-εφηβικό περιεχόμενο, είναι φανερό ότι υπάρχει ζήτηση. Οι πλατφόρμες όπως το Nickelodeon, το Netflix, και το Disney+ έχουν μεγάλη απήχηση στην Ελλάδα, αλλά δυστυχώς δεν προβάλλουν περιεχόμενο ελληνικής παραγωγής. Οπότε, αυτή η συζήτηση είναι περισσότερο θεωρητική παρά πρακτική» εξηγεί.
Για την ίδια, το κενό αυτό στη δημιουργία τοπικού περιεχομένου είναι σοβαρό. «Χρειαζόμαστε διαύλους επικοινωνίας με το ελληνικό κοινό, ειδικά τα παιδιά μας, που μεγαλώνουν με τις διεθνείς πλατφόρμες. Γιατί δεν ενδιαφερόμαστε να τους μιλήσουμε στη δική τους γλώσσα, για τον τόπο που ζουν;» αναρωτιέται, τονίζοντας ότι η χρηματοδότηση από κρατικούς φορείς είναι σημαντική, αλλά χρειάζεται καλύτερος συντονισμός. Το κενό που έχει δημιουργηθεί, σύμφωνα με την ίδια, στερεί από τα παιδιά κοινές εμπειρίες και αναμνήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να γίνουν μέρος της ελληνικής παιδείας. Παρά τις δυσκολίες, εκτιμά ότι δράσεις όπως το Animasyros, που ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ των δημιουργών, είναι ανεκτίμητες.
Όσο για το μέλλον του ελληνικού animation, παραμένει αβέβαιο μέσα στις συνθήκες μεγάλων αλλαγών και αβεβαιότητας. Παρ' όλα αυτά, αν μπορεί κανείς να κάνει κάποιες προβλέψεις, το μέλλον προϋποθέτει μεγαλύτερη εξωστρέφεια, την ανάδειξη νέων ταλέντων και έμφαση σε διεθνείς παραγωγές μεγαλύτερης κλίμακας. Ο Χαράλαμπος Μαργαρίτης, ο οποίος διδάσκει animation στο ΤΕΠΑΚ στην Κύπρο, προσπαθεί να προσφέρει όσο το δυνατόν περισσότερες γνώσεις στους φοιτητές του. «Αν καταφέρω να βγουν από το μάθημά μου μερικοί καλοί animators, τότε θα έχω κάνει καλά τη δουλειά μου» λέει, ενώ τονίζει πως και σε προσωπικό επίπεδο, στοχεύει να συνεχίσει να δημιουργεί τις ταινίες που έχει στο μυαλό του.
Η Άννα Οικονόμου, από την πλευρά της, δηλώνει ότι θα ήθελε να συμβάλει στην ανάπτυξη του κλάδου στην Ελλάδα και να διευκολύνει τους νέους δημιουργούς να βρουν γόνιμο έδαφος για ν' αναδείξουν το ταλέντο τους. «Αν και γίνονται προσπάθειες με μεγάλες παραγωγές που έρχονται από το εξωτερικό, θεωρώ απαραίτητο να δωθεί περισσότερη έμφαση στην εκπαίδευση στο animation. Αυτό θα διασφαλίσει ότι έχουμε το υπόβαθρο για να υποστηρίξουμε τις παραγωγές αυτές και να συνεχίσουμε να τις προσελκύουμε» αναφέρει. Η Ζίνα Παπαδοπούλου κλείνει λέγοντας πως, μαζί με μια μικρή ομάδα, εργάζεται ήδη σε μερικές ανεξάρτητες ταινίες μικρού μήκους και φιλοδοξεί να συνεχίσει σε αυτό το μονοπάτι, ενώ την ενδιαφέρουν και μεγαλύτερες συνεργασίες στο μέλλον.
