Πόλεμος στην Ουκρανία: Η πανωλεθρία των δυτικών αναλυτών και οι δύο λόγοι που ο ισχυρότερος στρατός της Ευρώπης αποδείχτηκε ελαττωματικός

Διανύουμε έναν μήνα και κάτι μέρες από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία και τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν πως η Ιστορία δεν φάνηκε να συμπεριφέρεται με δέος στους υπερφίαλους στρατιωτικούς αναλυτές, αντίθετα μάλιστα τους «έκοψε» από το πρώτο μάθημα…

Διαβάστε μια σύντομη ιστορία για έναν στρατό που - υποτίθεται ότι - ήταν ένας από τους καλύτερους στον κόσμο. Εκείνος ο στρατός διέθετε τον καλύτερο εξοπλισμό: Τα πιο σύγχρονα άρματα μάχης, πολεμικά αεροσκάφη τελευταίας γενιάς και κυριαρχία στη θάλασσα με μοντέρνα πολεμικά πλοία.

Ο στρατός εκείνος είχε επενδύσει στον εκσυγχρονισμό και οι περισσότεροι τρόμαζαν στην ιδέα ότι μπορεί στο μέλλον να συγκρουστούν μαζί του. Επιπλέον, οι στρατηγοί του είχαν μελετήσει, σχεδιάσει και εκπαιδευτεί ειδικά πάνω σε έναν πόλεμο που επρόκειτο να εμπλακούν, έναν πόλεμο για τον οποίο έδειχναν εξαιρετικά καλά προετοιμασμένοι και που πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, πίστευαν ότι θα ήταν θέμα λίγου χρόνου να επικρατήσουν…

Μην σας ταλαιπωρούμε περισσότερο. Τι συμπεράσματα βγάζετε από τις παραπάνω περιγραφές; Πολλοί από εσάς πιθανότατα καταλάβατε ότι αναφερόμαστε στον ρωσικό στρατό που εισέβαλε στην Ουκρανία τον περασμένο μήνα; Ε, λοιπόν λάθος! Τον γαλλικό στρατό της δεκαετίας του ’30 απεικονίζει η εξιστόρησή μας.

Τότε λοιπόν, στα χρόνια που αντρειωνόταν και θέριευε το ολέθριο στρατιωτικό τέρας των Ναζί, η γαλλική στρατιωτική δύναμη θεωρείτο μια από τις ισχυρότερες στον πλανήτη. Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ πίστευε μάλιστα, ότι η Γαλλία ήταν το πιο υψηλό και απροσπέλαστο ανάχωμα στον κόσμο για να κρατήσει μακριά τη Ναζιστική Γερμανία του Αδόλφου Χίτλερ: Είχε πει το 1933, ο μετέπειτα πρωθυπουργός της Βρετανίας και επανέλαβε αρκετές φορές στη συνέχεια, «Ευχαριστώ τον Θεό για τον γαλλικό στρατό»… Μετά σίγουρα θα το μετάνοιωσε!

Κι όταν αυτός, ο «ανίκητος» στρατός, βγήκε στο πεδίο της μάχης, βρέθηκε, επιεικώς, ανεπαρκής κι απροετοίμαστος. Η Γερμανία χρειάστηκε λιγότερο από δύο μήνες για να δει τα στρατεύματά της να παρελαύνουν στα Ηλύσια Πεδία. Όλη η υποτιθέμενη υπεροπλία του γαλλικού στρατού αποδείχτηκε άχρηστη!

Μια σειρά προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της κακής διοικητικής μέριμνας, των ελλειμματικών επικοινωνιών και του χαμηλού ηθικού των στρατιωτών, στιγμάτισαν ένα στράτευμα, που όλοι έμειναν άναυδοι με την αστραπιαία παράδοσή του στον εχθρό.

Το 1940, οι Γάλλοι είχαν το πιο μοντέρνο τεθωρακισμένο άρμα, το Char B-1. Με πυροβόλο 75 χιλιοστών και το καλύτερα εξοπλισμένο από οποιοδήποτε γερμανικό τανκ· ξεπερνούσε την γερμανική τεχνολογία και από άποψη θωράκισης! Αλλά όταν άρχισε η Μάχη της Γαλλίας, το Char B-1 παρουσίασε μια σειρά από σημαντικά μειονεκτήματα, στον κινητήρα του, που το καθιστούσαν αναξιόπιστο για μάχη.
Συνεπώς το να διαθέτει μια χώρα καλό εξοπλισμό και ισχυρό πολεμικό δόγμα δεν λέει τίποτα για το πώς θα αποδώσει ένας στρατός στις μάχες.

Κι’ όπως πολύ εύστοχα το έθεσε ο Μάικ Τάισον, «Όλοι έχουν ένα σχέδιο μέχρι να τους δεχτούν μια γροθιά στο στόμα»…

Η γροθιά στο στόμα των Ρώσων

Κι ερχόμαστε στο σήμερα: Ουκρανία, λοιπόν και ρωσική εισβολή. Αυτό που παρατηρούμε εδώ και ένα μήνα τώρα, είναι οι προσπάθεια ενός, υποτιθέμενου σπουδαίου, στρατού που είχε μεν σχέδιο, μέχρι που χτυπήθηκε… με γροθιές στο στόμα.

Το πείσμα και η ανθεκτικότητα της ουκρανικής αντίστασης προκαλεί δυσφορία στη δυτική φιλοσοφία και στρατιωτική κοινότητα, που είχε προβλέψει - με βεβαιότητα - ότι οι Ρώσοι θα κατακτούσαν την Ουκρανία σε λίγες μέρες. Για χρόνια, δυτικοί «ειδικοί αναλυτές» συζητούσαν για τον ακριβό, υψηλής τεχνολογίας, «εκσυγχρονισμό» του ρωσικού στρατού. Οι Ρώσοι - ακούγαμε πως - είχαν τα καλύτερα άρματα μάχης και αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων των μαχητικών βομβαρδιστικών SU-34 και των αρμάτων T-90, που διέθεταν κάποιες από τις καλύτερες τεχνικές προδιαγραφές στον κόσμο. Οι Ρώσοι είχαν επίσης, φαινομενικά, αναδιοργανώσει τον στρατό τους σε μια πιο επαγγελματική (ως επί το πλείστον) εθελοντική δύναμη· είχαν επαναπροσδιορίσει το επιθετικό τους δόγμα και δημιούργησαν στρατιωτικές μονάδες ευέλικτες, βαριά θωρακισμένους σχηματισμούς, που προορίζονταν να είναι ο πολιορκητικός κριός που θα έριχνε τα τείχη της Ουκρανίας.

Οι προβλέψεις για σύντομο πόλεμο και βέβαιη επικράτηση του εισβολέα, έχουν πλέον αποδειχθεί άστοχες. Οι δυτικοί αναλυτές έλαβαν υπ’ όψη τους βασικές μετρήσεις (όπως αριθμό στρατιωτών και τεχνολογία τανκς και αεροσκαφών), πρόσθεσαν τη ρωσική υπεροχή και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι Ουκρανοί δεν είχαν καμία τύχη! Αλλά η καταμέτρηση των αρμάτων μάχης και των αεροπλάνων και η μελέτη των τεχνικών τους προδιαγραφών δεν ήταν, τελικά, χρήσιμος τρόπος ανάλυσης των σύγχρονων στρατιωτικών δεδομένων.

Αν και οι αναλυτές και οι ιστορικοί θα μιλούν επί χρόνια διαφωνώντας για το γιατί ακριβώς ήταν λάθος στις εκτιμήσεις τους για τον ρωσικό στρατό, δύο λόγοι είναι αμέσως προφανείς:

Πρώτον: Οι δυτικοί αναλυτές παρανόησαν την ικανότητα του ρωσικού στρατού στο να αναλάβει περίπλοκες πολεμικές επιχειρήσεις και υπερεκτίμησαν την ευρωστία των υλικοτεχνικών του δυνατοτήτων και...

Δεύτερον: Οι γκουρού των προβλέψεων έδωσαν πολύ λίγη προσοχή στα βασικά κίνητρα και το ηθικό των στρατιωτών, που θα καλούνταν να χειριστούν το δήθεν εξαιρετικό στρατιωτικό υλικό και τον εξοπλισμό του ρωσικού στρατού.

Τα προβλήματα της Ρωσίας έγιναν εμφανή, σχεδόν αμέσως μετά τη διέλευση του στρατού της από τα σύνορα με την Ουκρανία. Για παράδειγμα, πολλοί παρατηρητές πίστευαν ότι η ρωσική αεροπορία θα αποκτούσε γρήγορα κυριαρχία, παρέχοντας στις ρωσικές χερσαίες δυνάμεις υποστήριξη, ενώ θα περιόριζε σοβαρά την κίνηση των Ουκρανών. Αντίθετα, οι Ουκρανοί έχουν θέσει σε εφαρμογή ένα, πολύ πιο εξελιγμένο από το αναμενόμενο, σύστημα αεράμυνας που προκάλεσε ταραχή στις ρωσικές αεροπορικές προσπάθειες από την αρχή.

Το υλικοτεχνικό σύστημα της Ρωσίας επί εδάφους ήταν, αν μη τι άλλο, ακόμη χειρότερο. Τα ρωσικά στρατιωτικά φορτηγά είναι κακοσυντηρημένα, με κακούς οδηγούς και πολύ λίγα σε αριθμό. Μόλις άρχισαν την επίθεση οι ρωσικές δυνάμεις, διαπίστωσαν ότι η τροφοδοσία που απαιτούνταν για να συνεχίσουν να προχωρούν γινόταν όλο και πιο δύσκολη.

Την ίδια στιγμή, οι υποτιθέμενοι επαγγελματίες εθελοντές Ρώσοι στρατιώτες ήταν μπερδεμένοι ως προς το τι θα έκαναν· βρέθηκαν εντελώς απροετοίμαστοι στο να αντιμετωπίσουν τη σκληρή ουκρανική αντίσταση και από ρεπορτάζ αποκαλύφθηκε πως ήταν έτοιμοι με την πρώτη ευκαιρία και στον πρώτο κίνδυνο που θα προέκυπτε να εγκαταλείψουν τον πανάκριβο ρωσικό εξοπλισμό σχεδόν ανέγγιχτο.

Καθώς ο πόλεμος συνεχίζεται και οι ρωσικές απώλειες αυξάνονται καθημερινά, οι Ρώσοι στρατιώτες υποφέρουν από κρυοπαγήματα, ενώ έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα ανταρσίας και, σε τουλάχιστον ένα επεισόδιο, προσπάθησαν να σκοτώσουν τους ανώτερους αξιωματικούς τους!

Οι περισσότεροι από τους δυτικούς εμπειρογνώμονες, που μελετούσαν τις ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας, μπορούσαν και έπρεπε να είχαν προβλέψει αυτές τις εξελίξεις. Ο ρωσικός στρατός δεν έχει κληθεί να αναλάβει σύνθετες τεχνολογικές ή υλικοτεχνικές στρατιωτικές επιχειρήσεις για τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. Οι πιο πρόσφατες στρατιωτικές ενέργειες, όπως ο βομβαρδισμός της Συρίας, ήταν απλές επιχειρήσεις, στις οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν αεροσκάφη για να τρομοκρατήσουν έναν εχθρό που δεν μπορούσε να αντεπιτεθεί αποτελεσματικά.

Το πάθημα να γίνει μάθημα...

Ο πόλεμος από στεριά και αέρα, μια γενικευμένη εισβολή δηλαδή, είναι εξαιρετικά δύσκολη και πολύπλοκη επιχείρηση. Οι δυτικοί στρατηγοί δεν μπορούν να γυρίσουν τον χρόνο πίσω και να αλλάξουν τις προηγούμενες εκτιμήσεις τους. Αν οι παγκόσμιοι ηγέτες κατανοήσουν καλύτερα τις πιθανές δυσκολίες οποιουδήποτε πολέμου στην Ανατολική Ασία, για παράδειγμα, ίσως συνειδητοποιήσουν πόσο δύσκολο είναι να προβλεφθεί το αποτέλεσμα μιας τέτοιας αντιπαράθεσης. Αν οι Κινέζοι δοκίμαζαν απόβαση στην Ταϊβάν, ας πούμε, θα αναλάμβαναν ίσως μια περίπλοκη πολεμική επιχείρηση, κάτι για το οποίο ο στρατός τους, δεν θα είχε την απαιτούμενη εμπειρία. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τι θα συμβεί, αλλά σίγουρα δεν θα πήγαιναν όλα ή τα περισσότερα σύμφωνα με το σχέδιο.

Στρατηγέ, το τανκ σου είναι δυνατό μηχάνημα

Ίσως ο Μπέρτολντ Μπρεχτ να δίνει την απάντηση κι ας έχει φύγει από τη ζωή (το 1956) καταμεσής του Ψυχρού Πολέμου: «Στρατηγέ, το τανκ σου είναι δυνατό μηχάνημα. Θερίζει δάση ολόκληρα, κι εκατοντάδες άντρες αφανίζει μόνο που έχει ένα ελάττωμα: χρειάζεται οδηγό.

Στρατηγέ, το βομβαρδιστικό σου είναι πολυδύναμο. Πετάει πιο γρήγορα απ’ τον άνεμο, κι απ’ τον ελέφαντα σηκώνει βάρος πιο πολύ. Μόνο που έχει ένα ελάττωμα: Χρειάζεται πιλότο. Στρατηγέ, ο άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ. Ξέρει να πετάει, ξέρει να σκοτώνει. Μόνο που έχει ένα ελάττωμα: Ξέρει να σκέφτεται». Των διεθνολόγων και αναλυτών, μάλλον προέτρεξε η γλώττα της διανοίας τους…

Το θέμα είναι εμπνευσμένο από άρθρο του Phillips Payson O'Brien, καθηγητή στρατηγικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του St. Andrews στη Σκωτία και συγγραφέα του «How the War Was Won: Air-Sea Power and Allied Victory in II World War».