Πόλεμος και τεχνητή νοημοσύνη: Πώς η Ουκρανία πήρε το πάνω χέρι με έναν αλγόριθμο - Η «μάχη των μάγων» και ο παράγοντας «Χ»

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά ┋

Έναν χρόνο από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι δύο χώρες εξακολουθούν να μάχονται με ό,τι μέσο έχουν και το τέλος του αιματηρού πολέμου δεν είναι κοντά. Από τις 24 Φεβρουαρίου, όταν και άρχισε να γράφεται αυτή η «μαύρη» σελίδα της ιστορίας, Βλαντιμίρ Πούτιν και Βολοντίμιρ Ζελένσκι εκμεταλλεύονται καθαρά την τεχνολογία των όπλων αλλά και την τεχνητή νοημοσύνη -τουλάχιστον όποιος μπορεί.

Τα εξελιγμένα όπλα ήταν αναμενόμενο πως θα παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις σκληρές μάχες. Η τεχνητή νοημοσύνη όμως; Είχε προβλέψει ή εκτιμήσει κανείς ότι ένας αλγόριθμος θα χρησιμοποιηθεί στο έπακρο και θα καθορίσει γεγονότα;

Η Ουκρανία «εκμεταλλεύτηκε» στο έπακρο την τεχνητή νοημοσύνη της αμερικανικής εταιρείας λογισμικού Palantir, με τον διευθύνων σύμβουλό της να τονίζει προσφάτως ότι η «αποτελεσματική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) από την Ουκρανία για τη στόχευση των ρωσικών δυνάμεων έχει βάλει την τεχνολογία στην ατζέντα των στρατιωτικών και πολιτικών ηγετών σε όλο τον κόσμο».

Μία τεχνολογία «κλειδώνει» στόχους

Μιλώντας στην πρώτη διεθνή διάσκεψη κορυφής για την υπεύθυνη στρατιωτική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, ο διευθύνων σύμβουλος Άλεξ Καρπ δήλωσε ότι η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στον πόλεμο έχει μετακινηθεί από μια «εξαιρετικά εξειδικευμένη συζήτηση» σε κορυφαία ανησυχία από την έναρξη της σύγκρουσης στην Ουκρανία.

Αυτό έχει πλέον μετατραπεί στην ικανότητα κάποιου να εντοπίζει τη σωστή τεχνολογία και να την εφαρμόζει ώστε να καθορίζει τι θα συμβεί στο πεδίο της μάχης, όπως εξηγεί ο Καρπ, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters.

Ο ίδιος έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι η Palantir είναι υπεύθυνη για το μεγαλύτερο κομμάτι της στόχευσης στην Ουκρανία, με την εταιρεία να αναφέρει τα παραδείγματα των αρμάτων μάχης και του πυροβολικού. Έχει προωθήσει το λογισμικό της ως έναν τρόπο γρήγορου υπολογισμού των μέσων που πρέπει να αναπτυχθούν, λαμβάνοντας δεδομένα από δορυφόρους και μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την οπτικοποίηση των θέσεων ενός στρατού.

Η Palantir είχε συναντηθεί τον Φεβρουάριο του 2022 με τον Ζελένσκι και η εταιρεία άνοιξε γραφεία στην Ουκρανία.

Λάπτοπ, θερμικοί χάρτες και... «πόλεμος των μάγων»

Στα γραφεία της εταιρείας, που έφερε μεγάλες αλλαγές στον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, βρέθηκε προ μηνών δημοσιογράφος της Washington Post.

Ουκρανοί στρατιωτικοί είχαν την προσοχή τους στραμμένη σε έναν φορητό υπολογιστή που χειριζόταν ένας Ουκρανός τεχνικός χρησιμοποιώντας λογισμικό που παρέχεται από την αμερικανική εταιρεία τεχνολογίας Palantir. Στην οθόνη εμφανίζονταν λεπτομερείς ψηφιακοί χάρτες του πεδίου μάχης στο Μπαχμούτ στην ανατολική Ουκρανία, στους οποίους προβάλλονται και άλλες πληροφορίες στόχευσης -οι περισσότερες από τις οποίες έχουν ληφθεί από εμπορικούς δορυφόρους.

Με ένα κλικ εμφανίζονταν θερμικές εικόνες, ενώ με άλλο κλικ εμφανίστηκε ένα ρωσικό άρμα με ένα «Ζ», που φαίνεται μέσα από έναν φράχτη, εικόνα που ανέβασε ένας Ουκρανός κατάσκοπος.

Υπό άλλες συνθήκες, δηλαδή σε μέρες που δεν γίνεται επίδειξη σε δημοσιογράφο, οι Ουκρανοί αξιωματικοί θα έκαναν όλα τα παραπάνω αλλά και πολλά περισσότερα. Για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας ένα πρόγραμμα στόχευσης θα επέλεγαν κάποιον πύραυλο, ένα πυροβόλο ή ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος ώστε να επιτεθούν στις ρωσικές δυνάμεις -τις τοποθεσίες των οποίων έβλεπαν στην οθόνη τους.

Το επόμενο βήμα θα ήταν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη να επιβεβαιώσουν την επίθεση και στη συνέχεια να κάνουν μία εκτίμηση ζημιών που θα στέλνονταν πίσω στο σύστημα.

Όλο το παραπάνω, ουσιαστικά περιγράφει έναν «πόλεμο των μάγων» στη σύγκρουση στην Ουκρανία, μία ψηφιακή εκστρατεία που δεν έχει αναφερθεί ποτέ λεπτομερώς, όπως χαρακτηριστικά διαπίστωσε ο δημοσιογράφος της Washington Post.

Οι Ουκρανοί, δηλαδή, συνδύασαν το μαχητικό τους πνεύμα με το πιο προηγμένο λογισμικό πληροφοριών με το πιο προηγμένο λογισμικό πληροφοριών και διαχείρισης επιχειρήσεων μάχης που έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ σε σύγχρονο πόλεμο.

Οι επικρίσεις

Η Palantir, η οποία ξεκίνησε συνεργαζόμενη με τη CIA για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, έχει πολλούς επικριτές. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης της, από την αρχή, ήταν ο συνιδρυτής της Peter Thiel, ένας επιτυχημένος επενδυτής στον τομέα της τεχνολογίας, ο οποίος υπήρξε επίσης ένθερμος υποστηρικτής του Ντόναλντ Τραμπ και άλλων Ρεπουμπλικανών. Ο Καρπ, αντίθετα, έχει υποστηρίξει πολλούς δημοκρατικούς υποψηφίους και σκοπούς.

Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το ισχυρό λογισμικό της Palantir έχει χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά από κυβερνητικές υπηρεσίες για την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής ή την εξυπηρέτηση αμφιλεγόμενων σκοπών. Για παράδειγμα, η The Post έγραψε το 2019 ότι το λογισμικό της Palantir χρησιμοποιήθηκε από την Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνείων για να βοηθήσει στον εντοπισμό μεταναστών χωρίς χαρτιά, γεγονός που οδήγησε σε διαμαρτυρίες ορισμένων εργαζομένων της εταιρείας. Οι ακτιβιστές της τεχνολογικής κοινότητας αναρωτήθηκαν αν η Palantir είναι πολύ κοντά στην κυβέρνηση των ΗΠΑ και υποστήριξαν πως μπορεί να «βλέπει πάρα πολλά» με τα εργαλεία της.

Ο Καρπ απάντησε στις επικρίσεις για την εταιρεία σε ένα email που έστειλε σε δημοσιογράφο της Washington Post: «Το να μας κατακρίνει η Silicon Valley για πάνω από μια δεκαετία δεν έκανε τον κόσμο λιγότερο επικίνδυνο. Δημιουργήσαμε προϊόντα λογισμικού που έκαναν την Αμερική και τους συμμάχους της ισχυρότερους -και είμαστε περήφανοι γι' αυτό».

Και η Ουκρανία έχει αλλάξει το πολιτικό τοπίο στη Silicon Valley. Για τον Καρπ και πολλούς άλλους διευθύνοντες συμβούλους στον τομέα της τεχνολογίας, αυτός είναι «ο καλός πόλεμος» που οδήγησε πολλές εταιρείες να χρησιμοποιήσουν επιθετικά τα εργαλεία τους. Αυτή η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι ένα από τα κλειδιά της επιτυχίας της Ουκρανίας. Αλλά «κρύβει» πολλά σημαντικά ερωτήματα: Πόσο εξαρτημένες πρέπει να είναι οι χώρες από επιχειρηματίες των οποίων οι πολιτικές απόψεις μπορεί να αλλάξουν; Μπορούμε να επικροτήσουμε τη χρήση αυτών των εργαλείων σε «καλούς» πολέμους, αλλά τι γίνεται με τους κακούς; Και τι γίνεται με τα ιδιωτικά εργαλεία που στρέφονται εναντίον των κυβερνήσεων που βοήθησαν στη δημιουργία τους;

Το παράδειγμα της Χερσώνας

Για να αντιληφθείτε πώς λειτουργεί αυτό στην πράξη, σκεφτείτε την επιτυχία της Ουκρανίας να ανακαταλάβει τη Χερσώνα, στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας. Οι Ουκρανοί είχαν ακριβείς πληροφορίες σχετικά με το πού κινούνταν οι Ρώσοι και τη δυνατότητα να χτυπήσουν με ακριβή πυρά μεγάλης εμβέλειας. Αυτό ήταν δυνατό καθώς είχαν στοιχεία σχετικά με τη θέση του εχθρού, τα οποία επεξεργάστηκε το ΝΑΤΟ και στη συνέχεια τα έστειλε στους διοικητές στο έδαφος. «Οπλισμένοι» με αυτές τις πληροφορίες, οι Ουκρανοί μπορούσαν να περάσουν στην επίθεση.

Και όταν οι ουκρανικές δυνάμεις πλήττουν ρωσικές μονάδες διοίκησης ή αποθήκες ανεφοδιασμού, είναι σχεδόν βέβαιο ότι έχουν λάβει δεδομένα θέσης του εχθρού με αυτόν τον τρόπο.

Ένας τελευταίος βασικός κρίκος σε αυτό το σύστημα είναι το δίκτυο ευρυζωνικής συνδεσιμότητας που παρέχεται από τη συστοιχία των περίπου 2.500 δορυφόρων του Starlink. Το σύστημα, που ανήκει στην εταιρεία SpaceX του Ίλον Μασκ, επιτρέπει στους Ουκρανούς στρατιώτες που θέλουν να ανεβάσουν πληροφορίες ή να κατεβάσουν πληροφορίες, να το κάνουν γρήγορα.

Σε αυτόν τον «πόλεμο των μάγων», η Ουκρανία έχει το πάνω χέρι. Οι Ρώσοι έχουν προσπαθήσει να δημιουργήσουν και αυτοί τα δικά τους ηλεκτρονικά εργαλεία μάχης, αλλά... όχι με τόση επιτυχία. Για παράδειγμα, έχουν προσπαθήσει να χρησιμοποιήσουν εμπορικά δορυφορικά δεδομένα από φθηνά κινεζικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Αλλά είχαν δυσκολία να συντονίσουν και να μοιραστούν αυτά τα δεδομένα μεταξύ των μονάδων. Και, πάνω απ' όλα, δεν έχουν τη δυνατότητα να συνδεθούν με τη συστοιχία Starlink.

Ο «παράγοντας Χ»

Ο «παράγοντας Χ» σε αυτόν τον πόλεμο, όπως καταλήγει και ο δημοσιογράφος της Washington Post, είναι αυτό το ουκρανικό πλεονέκτημα υψηλής τεχνολογίας και η ικανότητα των δυνάμεών της να προσαρμόζονται γρήγορα.

Και αυτό είναι το βασικό γεγονός του ακραίου δράματος που παρακολουθεί ο κόσμος από τότε που η Ρωσία εισέβαλε τόσο απερίσκεπτα τον Φεβρουάριο: Πρόκειται για έναν θρίαμβο του ανθρώπου και της μηχανής, μαζί.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

Διαβάστε ακόμη