Η μνήμη που στοιχειώνει: Η 69η επέτειος των Σεπτεμβριανών στην Τουρκία

Η ιστορική μνήμη είναι συχνά το πιο επικίνδυνο όπλο μιας χώρας, ιδίως όταν επιλέγει να τη διαχειριστεί επιλεκτικά. Πριν από 69 χρόνια οργανωμένες ομάδες προκάλεσαν βίαια επεισόδια κατά της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, με καταστροφές ναών, κατοικιών και καταστημάτων.

Οι μνήμες αυτής της τραγικής περιόδου επιστρέφουν για να υπενθυμίσουν τον αντίκτυπο της ιστορίας στην τωρινή ταυτότητα της χώρας. Αν και λίγοι τολμούν να το πουν ανοιχτά, τα σημάδια των γεγονότων αυτών παραμένουν έντονα στην τουρκική κοινωνία. Και κάποιοι Τούρκοι σήμερα δεν ξεχνούν τη μαύρη κηλίδα της ιστορίας τους, την οποία οι περισσότεροι επιλέγουν να αγνοούν.

Δημοσιεύματα των τουρκικών ΜΜΕ αναφέρονται σήμερα, στην 69η επέτειο των Σεπτεμβριανών επεισοδίων κατά της ελληνικής μειονότητας στην Κωνσταντινούπολη, στις 6-7 Σεπτεμβρίου 1955.

«Μία από τις πιο μαύρες ημέρες της ιστορίας της χώρας μας»

Bir Gun: «Η ιστορική ντροπή δεν διαγράφεται»

«Σήμερα είναι η 69η επέτειος του Πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου, μιας από τις μεγαλύτερες επιθέσεις κατά των μειονοτήτων, κατά την οποία έχασαν τη ζωή τους δεκάδες άνθρωποι. Η αποτυχία αντιμετώπισης της "ιστορικής ντροπής", η οποία ήταν η πρώτη αντάρτικη δράση, άνοιξε το δρόμο για άλλες σφαγές».

«Σήμερα είναι η 69η επέτειος των γεγονότων της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου, που θεωρείται μια από τις πιο μαύρες ημέρες της ιστορίας της χώρας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 73 εκκλησίες, 8 αγιάσματα, 2 μοναστήρια και 5.583 σπίτια και χώροι εργασίας κάηκαν στην Κωνσταντινούπολη, δεκάδες μη μουσουλμάνοι έχασαν τη ζωή τους και πολλές γυναίκες δέχθηκαν σεξουαλικές επιθέσεις κατά τη διάρκεια των γεγονότων που έλαβαν χώρα το 1955. Η κληρονομιά του πογκρόμ σήμερα είναι η ατιμωρησία και οι νέες σφαγές», αναφέρει η εφημερίδα Bir Gun.

Στη συνέχεια γίνεται ιστορική αναδρομή των γεγονότων εστιάζοντας στην έναρξη του αγώνα «των ελληνοκυπρίων για ανεξαρτησία ενάντια στην τότε βρετανική αποικιοκρατική διοίκηση, στην προσφυγή της ελληνικής κυβέρνησης στον ΟΗΕ, καθώς και στις επιπτώσεις που είχε στην διαβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων».

Τονίζεται δε ότι «το 1955, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης στην Τουρκία έγραψαν λόγια μίσους εναντίον των Ρωμιών που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη και συνέκριναν την ευημερία και την ευτυχία των Ρωμιών της Κωνσταντινούπολης με την τουρκική μειονότητα της Δυτικής Θράκης. Αυτό τροφοδοτούσε την αυξανόμενη ένταση μεταξύ των δύο λαών. Ο Τουρκοκυπριακός Σύνδεσμος, που ιδρύθηκε το 1954, υποστηρίχθηκε επίσης από τον τότε πρωθυπουργό Αdnan Menderes, αποτέλεσε μια σημαντική κίνηση προς την κατεύθυνση της «εθνικοποίησης» του Κυπριακού ζητήματος και πραγματοποίησε δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες μεγάλες πόλεις για να εμπλέξει την κοινή γνώμη.

Στο δημοσίευμα γίνεται λόγος για την εξέλιξη των γεγονότων, αρχής γενομένης από την γνωστή έκδοση της εφημερίδας του φιλοδημοκρατικού κόμματος, όπως αναφέρεται, Istanbul Ekspres, που δημοσίευσε την είδηση με τίτλο «Το σπίτι του Ataturk μας καταστράφηκε από βόμβα» και τους βανδαλισμούς εναντίον Ελλήνων, Αρμενίων και Εβραίων πολιτών. Σημειώνεται ότι τα καταστήματα που δέχθηκαν επιθέσεις και λεηλατήθηκαν, το 59% ανήκε σε Έλληνες, το 17% σε Αρμένιους και το 12% σε Εβραίους ενώ σύμφωνα με επίσημες πηγές, τουλάχιστον 10 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 4.214 σπίτια, 1.000 χώροι εργασίας, 73 εκκλησίες και 26 σχολεία καταστράφηκαν. Γίνεται δε αναφορά στην οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Helsinki Watch, σύμφωνα με την οποία 15 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Επισημαίνεται δε τόσο η κήρυξη στρατιωτικού νόμου, καθώς οι επιθέσεις δεν μπορούσαν να τεθούν υπό έλεγχο, καθώς και η σύλληψη 145 ατόμων από τη Σεβάστεια, 117 ατόμων από την Τραπεζούντα, 116 ατόμων από τη Καταμονή, 111 άτομα από το Ερζιντζάν γεγονός που αποκαλύπτει ότι κάποιοι από τους επιτιθέμενους είχαν έρθει από άλλες πόλεις. Ο τότε πρόεδρος Celal Bayar κατηγόρησε τα μέσα ενημέρωσης και «κάποιους κομμουνιστές» για τα γεγονότα. Το αίτημα για δικαιοσύνη που προέκυψε μετά το πογκρόμ, δεν εκπληρώθηκε. Κανένα πάθημα δεν έγινε μάθημα από τις 6-7 Σεπτεμβρίου. Η μη αντιμετώπιση αυτού του πογκρόμ και η ατιμωρησία άνοιξαν το δρόμο για πολλές σφαγές στη συνέχεια».

Bia net: «Το Πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου δεν πρέπει να θεωρείται εξαίρεση»

Ενδιαφέρουσα από κάθε άποψη είναι η ανάλυση στoν ιστότοπο Bianet του συγγραφέα Φώτη Μπελίνσοι ως Ρωμιός που διαβιεί και εργάζεται στην Κωνσταντινούπολη ο οποίος τονίζει ότι «η 6-7 Σεπτεμβρίου ήταν μια κρατικά χρηματοδοτούμενη ή και εγκεκριμένη μεγάλη εθνικιστική και, φυσικά, εγκληματική κοινωνική κινητοποίηση σε κλίμακα που μπορεί να συγκριθεί μόνο με τα αντι-αρμενικά πογκρόμ και τις σφαγές που πραγματοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη το 1895-6 ή στα Άδανα το 1909, και μπορεί να θεωρηθεί συνέχεια αυτής της «παράδοσης».

Σύμφωνα με τον Μπελίνσοι «η 6-7 Σεπτεμβρίου μπορεί να θεωρηθεί ως η συνέχεια μιας ιστορικής διαδικασίας κατά την οποία ο μη μουσουλμανικός πληθυσμός στην Τουρκία αποκλείστηκε πλήρως από το εθνικό σύνολο ή τουλάχιστον ορίστηκε ως ‘εσωτερικός εχθρός’ ήδη από τους Βαλκανικούς Πολέμους. Η διαδικασία οικοδόμησης της εθνικής ταυτότητας στην Τουρκία συνέπεσε με έναν εμφύλιο πόλεμο, άλλοτε ρητό και άλλοτε σιωπηρό, κατά των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων της χώρας. Αυτός ο συστημικός ή θεσμοθετημένος ρατσισμός που αντιμετωπίζουν οι μη μουσουλμανικές κοινότητες είναι φυσικά συνυφασμένος με τις διαδικασίες της πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου, τη διαμόρφωση του καπιταλιστικού κρατικού μηχανισμού και τον ταξικό σχηματισμό στην Τουρκία. Επομένως, δεν πρόκειται μόνο για εθνικές προκαταλήψεις και εθνικιστικά στερεότυπα που είναι προϊόν αρνητικών ιστορικών εμπειριών. Τα «γεγονότα» της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου θα πρέπει να θεωρηθούν ως συνέχεια και εκδήλωση αυτού του συστημικού καθεστώτος mobbing και δεν θα πρέπει να θεωρηθούν ως ένα εξαιρετικό γεγονός ή μια στιγμή ρήξης. Ένα πολύ συνηθισμένο λάθος είναι να θεωρούμε την 6-7 Σεπτεμβρίου ως εξαίρεση, ως ένα σημείο ρήξης που εξάλειψε την ‘πολυπολιτισμική’ ζωή της Κωνσταντινούπολης. Στην πραγματικότητα, η ιστορία της Δημοκρατίας είναι και η ιστορία καθημερινών, χαμηλής έντασης και ‘συνηθισμένων’ λιντσαρισμάτων και επιθέσεων εναντίον μη μουσουλμανικών κοινοτήτων. Οι εκστρατείες ‘Ο πολίτης μιλάει τουρκικά’ ή οι δίκες για ‘δυσφήμιση του τουρκισμού’ υποδεικνύουν την ύπαρξη ενός συστηματικού καθεστώτος mobbing που παρενοχλούσε συνεχώς τις μη μουσουλμανικές κοινότητες. Το πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου μπορεί να θεωρηθεί ως μια ολονύκτια όξυνση της δυσαρέσκειας που προκλήθηκε και αναπαράχθηκε από αυτές τις εκτεταμένες και καθημερινές επιθέσεις, οι οποίες οργανώθηκαν από την κυβέρνηση με μια σιωπηρή υπόσχεση ατιμωρησίας. Ειλικρινά δεν πιστεύω ότι η παρέμβαση του κράτους στις επιθέσεις της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου ήταν αμφιλεγόμενη. Το ‘πογκρόμ’ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου, όπως ονομάστηκε, ήταν μια εκτεταμένη απόπειρα συλλογικού λιντσαρίσματος στην οποία το κράτος συμμετείχε άμεσα στην οργάνωσή της ή τουλάχιστον την υποστήριξε έμμεσα. Υπήρξε μια πολύ σοβαρή κοινωνική συμμετοχή στο πογκρόμ. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας, αν δεν συμμετείχε άμεσα σε αυτές τις επιθέσεις, τις υποστήριζε παθητικά ή επέλεγε να παραμείνει ουδέτερο».

arti gercek: «Οι γυναίκες στο Πογκρόμ της 6-7 Σεπτεμβρίου»

«Έχουν περάσει 69 χρόνια από το πογκρόμ της 6-7 Σεπτεμβρίου 1955. Έχουν γυριστεί πολλές ταινίες και σειρές, έχουν γραφτεί βιβλία για να μεταφέρουν όσα συνέβησαν εκείνες τις δύο ημέρες. Οι φρικαλεότητες αποτέλεσαν αντικείμενο ντοκιμαντέρ. Αλλά για τις γυναίκες και τα παιδιά δεν έγινε ποτέ λόγος».

Ο ιστότοπος arti gercek αναδεικνύει μια άλλη διάσταση των γεγονότων: την περίπτωση των γυναικών που υπέφεραν, επικαλούμενη ιστορικές αναφορές που σύμφωνα με τις οποίες 60 χριστιανές γυναίκες νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο του Βαλουκλή ενώ γίνεται λόγος για τον πατριαρχικό φωτογράφο Δημήτρη Καλούμενο, σύμφωνα με τον οποίο 200 Ρωμιές και παιδιά βιάστηκαν και βασανίστηκαν.

«Όταν εξετάζουμε διάφορες πηγές, ο αριθμός των γυναικών που υπέστησαν σεξουαλική βία λέγεται ότι φτάνει τις 400», σημειώνεται στο δημοσίευμα ενώ τονίζεται ότι «οι αριθμοί αυτοί δεν έχουν νόημα αν αναλογιστούμε τις γυναίκες που αναγκάστηκαν να σιωπήσουν από φόβο και ντροπή καθώς οι γυναίκες που υπέστησαν βιασμό στα σπίτια τους ενημέρωσαν αργότερα το ελληνικό προξενείο για την κατάσταση. Ωστόσο, όταν επενέβη η ελληνική αστυνομία, οι περισσότερες γυναίκες είτε σιώπησαν είτε αρνήθηκαν το γεγονός». Αναφορά γίνεται και στον γιατρό Γιώργο Αδόσογλου και στην δημοσιογράφο-ερευνήτρια Ντιλέκ Γκιουβέν στο σχετικό βιβλίο της για τα γεγονότα της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου, όπου διηγείται τον διάλογο μεταξύ αυτού και της ελληνικής αστυνομίας σχετικά με τις γυναίκες που σιώπησαν.

T24: 6-7 Σεπτεμβρίου 1955: Τα παιδιά τρέχουν και πάλι, αλλά δεν υπάρχει ανάμεσά τους η Εφούλα, ο Μάκης ή ο Μπάμπης»

«Το βράδυ της 6ης Σεπτεμβρίου 1955, η είδηση της επιδρομής στα ρωμαίικα σπίτια έφτασε στους δρόμους πριν από τους ίδιους τους επιδρομείς. Τα ρωμιόπουλα μπαίνουν αμέσως στα σπίτια τους. Μεγάλος φόβος... Στα σπίτια αναρτώνται σημαίες με την ελπίδα ότι θα τα προστατεύσουν. Η Ναζίμ, η μεγαλύτερη νύφη του αριθμού 8, μοιράζει τα έξι παιδιά που βρίσκονται στο σπίτι, το μικρότερο ηλικίας 10 και το μεγαλύτερο 19 ετών, στις πόρτες τεσσάρων ρωμαϊκών σπιτιών. Η δουλειά τους είναι να πουν ‘Αυτό είναι το σπίτι μας!’ μόλις φτάσουν οι επιδρομείς».

Νοσταλγική είναι η προσέγγιση του δημοσιεύματος του ιστότοπου T24 που αναφέρεται σε μορφή χρονογραφήματος στην ζωή στο Φανάρι της τότε εποχής και στην αρμονική συμβίωση ρωμιών και τούρκων κατοίκων. Επισημαίνεται η βοήθεια που παρείχαν οι Τούρκοι πολίτες βάζοντας ακόμη και τα παιδιά τους μπροστά στα σπίτια γειτόνων τους ρωμιών ώστε να αποπροσανατολίσουν το μαινόμενο πλήθος. Το χρονογράφημα καταλήγει στην περιγραφή της σημερινής γειτονιάς απογυμνωμένης πλέον από τους άλλοτε κατοικούντες σε αυτήν Ρωμιούς.

agos: «Θα αντιμετωπίσουμε την 6η-7η Σεπτεμβρίου;»

Η μειονοτική-αρμενική εφημερίδα Agos επισημαίνει:

«Έχουν περάσει ακριβώς 69 χρόνια από το πογκρόμ. Ειδικά τα τελευταία 20 χρόνια έχουν εκδοθεί πολλά βιβλία, έχουν οργανωθεί ημερίδες και έχουν γίνει τηλεοπτικά αφιερώματα, αν και πολύ σπάνια. Βέβαια, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και τη σειρά "Club" στο Netflix, η οποία θίγει το θέμα σε σημαντικό βαθμό», τονίζοντας, «από ιστορική άποψη, δεν υπάρχει ίσως καμία πτυχή του πογκρόμ που να μην έχει ερευνηθεί». Γίνεται αναφορά στο βιβλίο του Δημήτρη Καλούμενου, τότε φωτογράφου του Πατριαρχείου, βιβλίο, που επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Ίστος και επιμελήθηκε ο Σερντάρ Κουρουτζού, περιλαμβάνει 60 από τις περίπου 1500 φωτογραφίες που τράβηξε ο Καλούμενος στα εν λόγω μέρη, καθώς και το βιογραφικό του.

«Η μητέρα μου ήταν μάρτυρας του πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου όταν ήταν έφηβη. Μερικές φορές μου έλεγε πώς ο όχλος που περνούσε από το σπίτι τους στο Κοντοσκάλι (σ.σ. Kumkapi), κατευθυνόταν προς τη φοιτητική εστία για τις Ρωμιές στην άλλη άκρη του δρόμου. Κάθε φορά διέκοπτε τη διήγησή της σε αυτό το σημείο, δεν συνέχιζε. Δεν τη ρωτούσα γιατί. Το γεγονός ότι σταματούσε σε εκείνο το σημείο λέει πολλά».

Politika haber: «Μάρτυρας του Πογκρόμ της 6-7 Σεπτεμβρίου: Το έκανε το κράτος»

«Ο Feridun Dortler, ένας από τους μάρτυρες του πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη, δήλωσε ότι οι επιθέσεις έγιναν από το κράτος τονίζοντας ότι ο κύριος υπεύθυνος ήταν η πολιτική εξουσία της εποχής»

Σε ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα ο Δήμος Πριγκηποννήσων ανακοινώνει την προβολή κινηματογραφικού αφιερώματος με τίτλο «Ψάχνοντας το Ροδάκη», με ομιλητές τον κ. Φώτη Μπελίνσοι από τις εκδόσεις Ιστός και τον Νικόλαο Ουζούνογλου, πρόεδρο της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών. Τίτλος εκδήλωσης: «Τα Σεπτεμβριανά στα Πριγκηπόννησα»

Διαβάστε ακόμη

Άλλη μια κακή ημέρα για τον σιδηρόδρομο: Νέες πολύωρες καθυστερήσεις, ενώ τέθηκε εκτός λειτουργίας το τελευταίο «Ασημένιο Βέλος»

Τουρκική αντιπολίτευση εναντίον Φιντάν: «Ασκείς εξωτερική πολιτική χωρίς πυξίδα και στρατηγική σε Αιγαίο και Κύπρο»

Στην Ευελπίδων η Ειρήνη Μουρτζούκου μετά τις μηνύσεις σε βάρος της: Θα της απαγγελθούν κατηγορίες

Ξανά απούσα από βασιλική υποχρέωση η Κέιτ Μίντλετον - Ανησυχία για την υγεία της