Τι θα φέρει η δεύτερη εποχή Τραμπ στον Λευκό Οίκο στη Μέση Ανατολή: Πόσο άλλαξε το Ισραήλ από την προηγούμενη θητεία του εκλεγμένου προέδρου

Ο Ντόναλντ Τραμπ προετοιμάζεται για την ορκωμοσία που θα σημαίνει και τυπικά τη δεύτερη θητεία του στον Λευκό Οίκο, ωστόσο οι ενέργειές του -ως εν δυνάμει πρόεδρος- για τη Μέση Ανατολή ξεκίνησαν πριν από αρκετές εβδομάδες.

Οι κινήσεις του Τραμπ πριν καθίσει στο Οβάλ Γραφείο

Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ έβαλε «στοπ» στην τακτική των διαρκών καθυστερήσεων που χρησιμοποιούσε ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος φέρεται να ήθελε να αποφύγει να αποδεχθεί τη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, σε συνεργασία με τους υπερεθνικιστές εταίρους του. Ο Τζο Μπάιντεν από τον Μάιο του 2024 είχε παρουσιάσει την πρότασή του για την αποκλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στη Λωρίδα της Γάζας, ωστόσο όλο το προηγούμενο διάστημα οι διαπραγματεύσεις είχαν «βαλτώσει».

Από την έναρξη του πολέμου στις 7 Οκτωβρίου 2023 μέχρι και σήμερα, η πίεση των ΗΠΑ προς τη Χαμάς και τις υπόλοιπες παλαιστινιακές οργανώσεις ήταν δεδομένη, σε αντίθεση με τη στάση της Ουάσινγκτον απέναντι στο Ισραήλ, που ασφαλώς ήταν πολύ πιο φιλική. Ο Τραμπ ξεκινά τη δεύτερη θητεία του διεκδικώντας τα εύσημα για την επίτευξη της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, σύμφωνα με όσα αναφέρει το BBC.

Από την άλλη πλευρά, ο Νετανιάχου αντιμετωπίζει προβλήματα με τις «τάσεις» εντός του κυβερνητικού συνασπισμού. Οι υπερεθνικιστές δεν θέλουν την εκεχειρία με τη Χαμάς, με τον υπουργό Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν - Γκβιρ να λέει ότι η «Εβραϊκή Δύναμη» θα παραμείνει στην κυβέρνηση μόνο αν συνεχιστεί ο πόλεμος και διακοπεί κάθε βοήθεια προς τη Γάζα, με στόχο να καταστραφεί εντελώς η Χαμάς. Σε αντίθετη περίπτωση, τότε το κόμμα θα αποχωρήσει από τον κυβερνητικό συνασπισμό. 

Πάντως, το τι γίνεται στην Κνεσέτ δεν φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα τον Τραμπ, ο οποίος σκοπεύει να βάλει τα συμφέροντα της προεδίας του πάνω από τις «απαιτήσεις» του Νετανιάχου.

Η υποστήριξη του Μπάιντεν προς το Ισραήλ και η στάση του Τραμπ

Ο Τζο Μπάιντεν ήταν αποφασισμένος να υποστεί το πολιτικό κόστος σε διάφορες πολιτείες της χώρας του, προκειμένου να υποστηρίξει το Ισραήλ, παρότι κατά καιρούς είχε εκφράσει τον προβληματισμό του για το γεγονός ότι ο ισραηλινός στρατός σκότωνε αμάχους στη Γάζα, ενώ έβαζε εμπόδια στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.

Είναι γεγονός ότι η εθνικιστική Δεξιά του Ισραήλ υποδέχθηκε με ενθουσιασμό τη νίκη του Τραμπ τον Νοέμβριο, θεωρώντας ότι ο Ρεπουμπλικάνος πολιτικός θα έδινε μεγαλύτερες «ελευθερίες» στον στρατό της χώρας, ώστε να συνεχιστεί ο πόλεμος στη Γάζα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα τα πράγματα ήταν αρκετά πολύπλοκα.

Το Ισραήλ δεν είναι η ίδια χώρα που άφησε πίσω του ο Τραμπ, ωστόσο και ο ίδιος ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ πιθανότατα δεν είναι ο ίδιος σε σχέση με πριν από τέσσερα χρόνια, όταν και ολοκληρώθηκε η πρώτη του θητεία στον Λευκό Οίκο.

Η στιγμή της «διαχωρισμένης» οθόνης

Τα πρώτα σημάδια για το πώς ο Τραμπ θα «προσέγγιζε» την ένταση στη Μέση Ανατολή είχε φανεί από την πρώτη του θητεία ως πρόεδρος. Ουσιαστικά, όσα έγιναν από τις 7 Οκτωβρίου 2023 και έπειτα έκαναν πολλούς να ξεχάσουν το τι οδήγησε στον πόλεμο στη Γάζα.

Είναι δεδομένο ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ενημερώνονται -πλέον- από το ίντερνετ, με τη χρήση του κινητού τους. Συνεπώς, ήταν εύκολο κάποιος να βλέπει στο πάνω μέρος της οθόνης του την κόρη του Τραμπ, Ιβάνκα, αλλά και τον σύζυγό της Τζάρεντ Κούσνερ, ο οποίος ήταν σύμβουλος του Ρεπουμπλικάνου πολιτικού, που εγκαινίαζαν την Αμερικανική Πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ.

Αυτή η κίνηση των ΗΠΑ σήμανε και την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, με την πρεσβεία να φεύγει από το Τελ Αβίβ, κάτι που είχε υποσχεθεί προεκλογικά ο Τραμπ, θέλοντας να απευθυνθεί στους ευαγγελιστές χριστιανούς, οι οποίοι και αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό της εκλογικής του βάσης. Οι Ισραηλινοί πολιτικοί και οι πλούσιοι Αμερικανοί που προσέφεραν μεγάλα χρηματικά ποσά στον Τραμπ, ανέμεναν από καιρό αυτή την «αναγνώριση», με την παρουσία της Ιβάνκα και του Κούσνερ να αποτελεί το... κερασάκι στην τούρτα.

Αυτή είναι η μία πλευρά των ειδήσεων. Γιατί στο κάτω μέρος της οθόνης του κινητού του, τμπορούσε κανείς να δει Ισραηλινούς στρατιώτες να σκοτώνουν και να τραυματίζουν ανθρώπους στη Γάζα. Τη μέρα των «εγκαινίων» της πρεσβείας των ΗΠΑ, στις 14 Μαΐου 2018, σκοτώθηκαν πάνω από 50 Παλαιστίνιοι, ενώ πολλοί ακόμα τραυματίστηκαν από τα πυρά του στρατού του Ισραήλ.

Όλα έγιναν στο πλαίσιο μιας εκδήλωσης που η Χαμάς είχε ονομάσει «Μεγάλη Πορεία της Επιστροφής», με χιλιάδες ανθρώπους να συμμετέχουν. Νεαροί άνδρες, κατά κύριο λόγο, πήγαιναν κοντά στα σύρματα που χωρίζουν τα σύνορα της Γάζας, ενώ πίσω τους σε μεγάλη απόσταση υπήρχαν ειρηνικοί διαδηλωτές, την ώρα που οικογένειες έκαναν πικνίκ στην άμμο. Στη συνέχεια, μη επανδρωμένα αεροσκάφη του Ισραήλ έριξαν δακρυγόνα, προκειμένου να «σπάσουν» το πλήθος.

Η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023

Μετά από αυτή τη διαμαρτυρία, οι διοικητές της Χαμάς έφτασαν στο συμπέρασμα ότι θα χρειαζόταν κάτι πολύ περισσότερο από μαζικές διαμαρτυρίες για να εισβάλουν στο Ισραήλ. Στις 7 Οκτωβρίου 2023, πραγματοποιήθηκε η σχεδιασμένη επίθεση που αιφνιδίασε το Τελ Αβίβ, με την οργάνωση της Γάζας να παραβιάζει τα σύνορα. Περίπου 1.200 Ισραηλινοί σκοτώθηκαν από την επίθεση της Χαμάς, ενώ 251 άτομα οδηγήθηκαν ως όμηροι στα κρησφύγετα της περιοχής.

Από εκείνη τη μέρα και έπειτα ξεκίνησε ένας αιματηρός πόλεμος, με το Ισραήλ να βομβαρδίζει τη Γάζα, σκοτώνοντας σχεδόν 50.000 ανθρώπους σε 15 μήνες, σύμφωνα με τις ενημερώσεις του Υπουργείου Υγείας της Χαμάς. Από το Τελ Αβίβ τονίζεται ότι αυτοί οι αριθμοί είναι υπερβολικοί, ωστόσο το βρετανικό ιατρικό περιοδικό «The Lancet» αναφέρει ότι το παλαιστινιακό υπουργείο έχει «υποεκτιμήσει τη θνησιμότητα κατά 41%».

Το σίγουρο είναι ότι όλοι οι Αμερικανοί πρόεδροι υποστηρίζουν το Ισραήλ, ωστόσο η εθνικιστική Δεξιά της χώρας κατανόησε ότι ο Τραμπ θα ήταν ασυνήθιστα διαλλακτικός στα ζητήματα της Μέσης Ανατολής.

Η απόφαση για τη μετακίνηση της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ

Η Αμερικανική Πρεσβεία «έφυγε» από το Τελ Αβίβ και πήγε στην Ιερουσαλήμ, παρά το γεγονός ότι οι υπόλοιποι δυτικοί σύμμαχοι του Ισραήλ δεν προχώρησαν σε μια τέτοια κίνηση.

Τα εγκαίνια της πρεσβείας έγιναν την εβδομάδα που ο Τραμπ υπέγραψε την αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, την οποία ο ίδιος χαρακτήρισε «μία από τις χειρότερες και πιο μονόπλευρες συναλλαγές που έχουν συνάψει ποτέ οι Ηνωμένες Πολιτείες». 

Τον Μάρτιο του 2019 ο Αμερικανός πρόεδρος προχώρησε ακόμα περισσότερο τις καλές του σχέσεις με το Ισραήλ, αφού αποδέχτηκε την κυριαρχία της χώρας στα Υψίπεδα του Γκολάν, που είναι συριακό έδαφος υπό ισραηλινή κατοχή από τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή το 1967. Αυτή η κίνηση αποτέλεσε παραβίαση της συμφωνίας που έγινε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και όριζε ότι τα κράτη δεν πρέπει να αποκτούν εδάφη μέσω στρατιωτικής δράσης.

Οι καινούριες συμφωνίες του Αβραάμ

Το 2020 η κυβέρνηση Τραμπ έδωσε κάτι ακόμα στο Τελ Αβίβ, αφού ο Τζάρεντ Κούσνερ μεσολάβησε προκειμένου να υπάρξει η Συμφωνία του Αβραάμ, στην οποία συμμετέχουν το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μαρόκο, το Σουδάν και το Μπαχρέιν.

Οι ΗΠΑ έπεισαν τις χώρες να εγκαταλείψουν τη μακροχρόνια αραβική ειρηνευτική πρωτοβουλία, η οποία προέβλεπε πλήρη αναγνώριση του Ισραήλ, με αντάλλαγμα να επιτραπεί στους Παλαιστίνιους να δημιουργήσουν δικό τους κράτος στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Απώτερος στόχος του Λευκού Οίκου ήταν να συμμετάσχει στη συμφωνία και η Σαουδική Αραβία, που αποτελεί τη χώρα - ηγέτη του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου, ενώ είναι δεδομένο ότι πρόκειται για το πλουσιότερο και ισχυρότερο αραβικό κράτος.

Σε αντάλλαγμα, η Σαουδική Αραβία θα αποκτούσε ολοκληρωμένο σύμφωνα ασφαλείας με τις ΗΠΑ, στο οποίο θα περιλαμβάνονται και συναλλαγές για όπλα. Όλες οι συζητήσεις έγιναν με το πρόσχημα για μια πιο σταθερή Μέση Ανατολή, με την Ουάσινγκτον να επιθυμεί τη συμφωνία με τους Σαουδάραβες προκειμένου να «υπερκεράσει» το εμπόδιο της Κίνας, η οποία έχει έντονο ενδιαφέρον για τον Κόλπο, το πετρέλαιο, τα χρήματα και τη στρατηγική θέση της περιοχής.

Παρόλα αυτά, από τη συμφωνία έμεναν εκτός οι Παλαιστίνιοι, με τη Σαουδική Αραβία να επιμένει ότι δεν ήταν διατεθειμένη να ανταλλάξει τα δικαιώματά τους, προκειμένου να πετύχει ένα «deal» με το Ισραήλ και της ΗΠΑ. Η Χαμάς, καθώς επίσης και άλλες παλαιστινιακές οργανώσεις είχαν αντίθετη άποψη.

Η Χαμάς θεώρησε ότι η Παλαιστίνη μένει εκτός της συμφωνίας, με τους ηγέτες της οργάνωσης να πιστεύουν ότι το θέμα της Γάζας «θα ξεχαστεί και θα φύγει από το τραπέζι». «Τα δικαιώματα των Παλαιστινίων δεν λαμβάνονται υπόψη από κανέναν. Ήταν απαραίτητο να σημάνει συναγερμός στον κόσμο, για να τους πούμε ότι εδώ είναι ένας λαός που έχει έναν σκοπό, αλλά και αιτήματα που πρέπει να ικανοποιηθούν. Ήταν ένα πλήγμα για το Ισραήλ, για τον σιωνιστικό εχθρό», ανέφερε ο Χαλίλ αλ Χάγια.

Οι συζητήσεις στην Ντόχα και οι σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία

Στην Ντόχα πραγματοποιήθηκαν πολλές συζητήσεις με εκπροσώπους όλων των πλευρών, με στόχο να επιτευχθεί συμφωνία για εκεχειρία. Ο Σαουδάραηβας πρίγκιπας και διάδοχος του θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τόνισε ότι «το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία στη Γάζα».

Παρόλα αυτά, η Σαουδική Αραβία έχει καταστήσει σαφές ότι επιθυμεί να υπάρξει συμφωνία με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, προκειμένου να εξομαλυνθούν οι σχέσεις με το Ισραήλ. Τα λόγια του διαδόχου του θρόνου έγιναν με στόχο να δείξει ότι η χώρα του μάχεται για την παλαιστινιακή ανεξαρτησία.

Εξάλλου, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, Μάικ Γουόλτς, επισήμανε ότι ο Λευκός Οίκος έχει ως προτεραιότητα μια ειρηνευτική συμφωνία ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Σαουδική Αραβία. «Πρέπει να εξαλειφθούν οι τρομοκρατικές οργανώσεις, να απελευθερωθούν οι όμηροι και να προχωρήσουμε σε συμφωνία με το Ριάντ», υπογράμμισε σε συνέντευξή του τον Δεκέμβριο.

Επίσης, υποστήριξε ότι αν ο Τραμπ δεν είχε χάσει τις εκλογές από τον Μπάιντεν, τότε θα είχε υπογραφεί συμφωνία και θα είχε δημιουργηθεί μέτωπο κατά του Ιράν, που αποτελεί τον μεγάλο αντίπαλο της Σαουδικής Αραβίας στην άλλη πλευρά του Κόλπου, χωρίς να μπαίνει το παλαιστινιακό ζήτημα στο επίκεντρο.

Ο επανασχεδιασμός της Μέσης Ανατολής

Πάντως, όλα τα παραπάνω βρίσκουν ένα μεγάλο εμπόδιο, καθώς η Σαουδική Αραβία βάζει συχνά στο τραπέζι τα δικαιώματα των Παλαιστινίων. Είναι γεγονός ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν είχε σημειώσει ότι το «κλειδί» για μια μεγάλη διαπραγμάτευση, που θα άλλαζε τη Μέση Ανατολή, δεν ήταν μόνο η αποδοχή του Ισραήλ από τους Άραβες, αλλά και η αποδοχή των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων από το Τελ Αβίβ.

Στις 14 Ιανουαρίου, ο Άντονι Μπλίνκεν -λίγο προτού αποχωρήσει από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών- σε ομιλία του στο Atlantic Council έκανε ειδική μνεία στο μέλλον της Μέσης Ανατολής. Ο ίδιος είναι ένθερμος υποστηρικτής του Ισραήλ και οι δηλώσεις διακόπηκαν αρκετές φορές από παρευρισκόμενους που τον κατηγορούσαν για τη γενοκτονία στη Γάζα.

«Οι Ισραηλινοί πρέπει να αποφασίσουν ποια σχέση θέλουν με τους Παλαιστίνιους. Αυτή δεν μπορεί να είναι η ψευδαίσθηση ότι οι Παλαιστίνιοι θα δεχθούν να είναι ένας λαός χωρίς εθνικά δικαιώματα. Στην ίδια γη έχουν τις ρίζες τους 7.000.000 Ισραηλινοί Εβραίοι και 5.000.000 Παλαιστίνιοι. Κανένας από τους δύο δεν πρόκειται να πάει πουθενά. Οι Ισραηλινοί πρέπει να εγκαταλείψουν τον μύθο ότι μπορούν να πραγματοποιήσουν de facto προσάρτηση χωρίς κόστος και συνέπειες για τη δημοκρατία του Ισραήλ, για το κύρος του, αλλά και για την ασφάλειά του», τόνισε ο Μπλίνκεν.

Πρακτικά, οι ακροδεξιοί του Ισραήλ ευελπιστούσαν ότι ο Τραμπ θα κάνει πραγματικότητα τις «de facto» προσαρτήσεις, χωρίς προς το παρόν να μπορεί να θεωρηθεί κάτι σίγουρο. Άλλωστε, ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ δεν είναι «φίλος» με τους Παλαιστίνιους. Πάντως, είναι δεδομένο ότι ο Ρεπουμπλικάνος πολιτικός θα πρέπει να τηρήσει μια διαλλακτική στάση, εφόσον θέλει να συμμετάσχει η Σαουδική Αραβία στις νέες Συμφωνίες του Αβραάμ.

Για την παγκόσμια διπλωματία, το πιο δύσκολο «επίπεδο» είναι η ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Προς το παρόν ένα τέτοιο σενάριο φαντάζει πολύ μακρινό. Ενδεικτικές είναι οι δηλώσεις τόσο του πρίγκιπα της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ο οποίος θέλει την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους. Από την πλευρά του, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου ξεκαθαρίζει ότι «οι Παλαιστίνιοι δεν θα αποκτήσουν ποτέ ανεξάρτητο κράτος».

Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι απίθανο να «εκφοβίσει» τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν για να τον πείσει να αλλάξει θέση. Ασφαλώς, μια προσέγγιση της Κίνας προς τη Σαουδική Αραβία θα έφερνε νευρικότητα στις ΗΠΑ, με τον εκλεγμένο πρόεδρο να θέτει επί τάπητος πολλά ζητήματα από τη στιγμή που θα καθίσει στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου.

Διαβάστε ακόμη

Το χρονικό της «μανίας» των ΗΠΑ για μπλόκο στο TikTok: «Πριν, ήμουν άστεγος» - Οι influencers «φωνάζουν»

«Με κρατούσαν αιχμάλωτη πέντε ημέρες και με βίαζαν»: Σοκάρει η καταγγελία ανήλικης

«Αν τον κατήγγειλα θα με σκότωνε»: Τι είπε η σύζυγος του αστυνομικού της Βουλής στην απολογία της

Πέθανε ο θρύλος της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Ντένις Λο