Ξεναγηθήκαμε στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων - Ένα πραγματικό στολίδι για το νησί με 3.500 εκθέματα

Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων, αναμφισβήτητα, αποτελεί ένα πραγματικό στολίδι για τον νομό, τόσο για τα εκθέματά του όσο και για την αρχιτεκτονική του αξία. Χωροθετείται στην Χαλέπα, τη δεύτερη πιο σημαντική περιοχή του νησιού, μετά τον ενετικό οικιστικό πυρήνα της πόλης και εξελίσσεται σε σημαντικό πόλο έλξης, για Έλληνες και ξένους επισκέπτες. Μπαίνοντας στο εντυπωσιακό οίκημα, με καλωσορίζει μ' ένα γλυκό χαμόγελο και με μία σφιχτή χειραψία η κυρία Ελένη Παπαδοπούλου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χανίων και διευθύντρια του Μουσείου. «Δεν είναι ένα απλό κτίριο, αλλά μία όμορφη και έξυπνη κατασκευή. Ένας αυτοδύναμος οργανισμός, όπως λέω εγώ, κάτι που το νιώθεις πραγματικά να ζει» είναι τα πρώτα της λόγια, όσο με ξεναγεί στον χώρο. 

«Στεγάζει όλες τις λειτουργίες που πρέπει να έχει ένα σύγχρονο Μουσείο. Εκτός από τους εκθεσιακούς χώρους, υπάρχουν και τα εργαστήρια συντήρησης αλλά και οι αποθηκευτικοί χώροι. Εκεί χτυπάει η καρδιά του Μουσείου. Στα δεύτερα υπόγεια βρίσκονται όλες οι ηλεκτρολογικές και μηχανικές εγκαταστάσεις. Ακόμα και διακοπή ρεύματος να υπάρξει, οι λειτουργίες του κτηρίου συνεχίζουν κανονικά. Υπάρχει, επίσης, ένα υπέροχο αμφιθέατρο που πραγματοποιούνται διάφορες εκδηλώσεις, το καφέ με τον εξώστη που έχει μία καταπληκτική θέα σε όλο το παραλιακό μέτωπο της Χαλέπας μέχρι την αρχή της παλιάς πόλης των Χανίων» προσθέτει.

Το εκπληκτικό κέλυφος, που σχεδίασε ο αρχιτέκτων Θεοφάνης Μπομπότης και οι συνεργάτες του, μοιάζει με καράβι που αναδύεται μέσα από τη γη και μεταφέρει θησαυρούς. Μια γραμμή και μια γωνία αποτέλεσαν τη γενέτειρα δύο λιτών διακριτών γραμμικών όγκων που συνθέτουν το Μουσείο. Ο ένας σε ευθύγραμμη ανάπτυξη και ο άλλος τεθλασμένος, οριοθετούν ένα εσωτερικό αίθριο. Μια σύνθεση με χαρακτηριστικά αρχέτυπου Ελληνικού Μεγάρου. Αποτελεί, επίσης, μια βιοκλιματική επιλογή, προσαρμοσμένη με τον καλύτερο τρόπο στην κλίση του εδάφους. Το βόρειο τμήμα του κτιρίου είναι διώροφο και με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η εκπληκτική θέαση προς όλο το παραλιακό μέτωπο, ενώ συγχρόνως τα εργαστήρια που βρίσκονται στο νότιο τμήμα, στο ισόγειο, έχουν άπλετο φυσικό φως. Οι αποθήκες των ευρημάτων που χρειάζεται να υπάρχει η μέγιστη ασφάλεια είναι υπόγειες από παντού. Κατασκευασμένο σύμφωνα με τις αρχές των δημόσιων κτηρίων και τις διεθνείς προδιαγραφές, ξεχωρίζει ως ένα δυναμικό και εμβληματικό κτήριο, τοπόσημο για ολόκληρη την πόλη.

Κατά τη διάρκεια της οργάνωσης και μετακόμισης από το παλιό στο νέο χώρο, αναρωτιέμαι τι δυσκολίες μπορεί να υπήρξαν. «Οι διεθνείς μας διαγωνισμοί οργανώθηκαν και πήγαν αρκετά καλά, ωστόσο, με την πανδημία αντιμετωπίσαμε κάποια προβλήματα. Κυρίως στους περιορισμούς που υπήρξαν εξαιτίας του κορονοϊού και ήταν ακριβώς αυτά τα δύο χρόνια, το ’20 - ‘21. Εκεί είχαμε κάποια θέματα, κάποιες καθυστερήσεις, απουσίες προσωπικού λόγω κλειστών σχολείων. Συγκεκριμένα από τους δέκα με έντεκα συντηρητές, έφυγαν οι μισοί γιατί έπρεπε κάποιος να προσέχει τα παιδιά τους. Αυτό ήταν απίστευτο πρόβλημα για μας» περιγράφει. Παράλληλα, θυμάται τις δεκάδες βεβαιώσεις που έγραφε στον υπολογιστή και έστελνε σε εργαζόμενους από άλλες περιοχές της Ελλάδας για να μπορέσουν να μπουν στο πλοίο και να έρθουν να δουλέψουν στο μουσείο, γιατί απαγορευόταν τότε ν’ αλλάξεις νομό. «Εν τέλει, όμως, τα καταφέραμε γιατί κλείσαμε το παλιό μουσείο 13 Σεπτεμβρίου του 2020, σχεδόν με το τέλος της τουριστικής περιόδου και ανοίξαμε εδώ 16 Απριλίου του 2022 για το κοινό. Έπειτα από 19 μήνες, καταφέραμε να έχουμε ξανά μουσείο».

Η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή των Χανίων

Η μόνιμη έκθεση, με περίπου 3.500 αντικείμενα, του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων διαρθρώνεται σε τρεις αίθουσες στο ισόγειο του κτηρίου και σε μία στον όροφο. Στην πρώτη αίθουσα, η αφήγηση ξεκινάει από τις απαρχές της ανθρώπινης ύπαρξης στα Χανιά και συνεχίζει με την παρουσίαση της ζωής στις προϊστορικές εγκαταστάσεις. Μέσα από αρχαία αντικείμενα και αναπαραστάσεις, που σχετίζονται με τον δημόσιο και τον ιδιωτικό βίο, αναδύεται το μεγαλείο του μινωικού παρελθόντος της δυτικής Κρήτης, πριν και μετά την έλευση Μυκηναϊκών, καθώς και η σπουδαιότητα του ανακτορικού κέντρου της Κυδωνίας σημερινά Χανιά. Στη δεύτερη αίθουσα, η έκθεση συνεχίζει με τους ιστορικούς χρόνους και την ίδρυση των πόλεων - κρατών της δυτικής Κρήτης. Έμφαση δίνεται στις παραγωγικές δραστηριότητες, τις συμμαχίες, τη νομισματοκοπία και το εμπόριο ου διεξαγόταν με Ανατολή και Δύση, το οποίο παρουσιάζεται με ειδική προβολή. Στην τρίτη αίθουσα, ξεδιπλώνονται πτυχές του καθημερινού βίου κατά τους ιστορικούς χρόνους μέσα από πλήθος τεχνεργών και κυρίως μέσα από την αναπαράσταση οικίας που καταστράφηκε στον σεισμό του 365 π.Χ. Τα ιερά και οι λατρευτικές συνήθειες, το Ασκληπιείο της Λισού, οι ταφικές πρακτικές και αντιπροσωπευτικά δείγματα γλυπτών και επιτύμβιων μνημείων ολοκληρώνουν την αφήγηση για τη ζωή των ανθρώπων της δυτικής Κρήτης έως τον 4ο αιώνα μ.Χ.     

«Η αλήθεια είναι πως δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιο από τα εκθέματα. Είναι σαν να λες σε κάποιον, αν αγαπάει ένα παιδί του περισσότερο από το άλλο. Αυτό, όμως, που μπορώ να πω, είναι πως ο εικονιστικός ανδριάντας του αυτοκράτορα Αδριανού από το ιερό της Δίκτυννας υπήρξε ένα μεγάλο στοίχημα για μας. Μέχρι και το 1934 ήταν ολόκληρος, ακέραιος, υπέροχος. Έχει ίσως την ωραιότερη κεφαλή Αδριανού που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα απ’ όλο τον ελλαδικό χώρο. Εκείνη την περίοδο, η αρχαιολογική συλλογή φυλασσόταν στη νομαρχία και πήρε φωτιά το κτίριο. Κινδύνεψαν πολλά αντικείμενα και δυστυχώς κάηκε. Στην πορεία τεμαχίστηκε, διασκορπίστηκε. Δεν υπήρχε στο παλιό μουσείο. Αργότερα, εντοπίστηκαν τμήματά του, τα οποία συντηρήθηκαν και τον αποκαταστήσαμε στο βαθμό του δυνατού. Δεν έχει βρεθεί ολόκληρος, αλλά είναι μία καταπληκτική δουλειά» υπογραμμίζει.

«Bath Time! Σώμα – Νερό – Διάλογοι»  

Παράλληλα, με τη μόνιμη έκθεση, υπάρχει και ένα πολύ ξεχωριστό περιοδικό αφιέρωμα, με τίτλο «Bath Time! Σώμα – Νερό – Διάλογοι» και πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Mucem της Μασσαλίας. «Οι επιλογές των περιοδικών εκθέσεων ξεκινούν από εμάς, δηλαδή από τους αρχαιολόγους της Εφορείας. Είναι κάτι που έχει αρχίσει μονάχα λίγους μήνες από τη λειτουργία του Μουσείου και ελπίζουμε να συνεχίσει να πηγαίνει τόσο καλά» εξηγεί μ' ενθουσιασμό. Η ιδέα για τη διοργάνωση μίας περιοδικής έκθεσης στην Κρήτη και συγκεκριμένα στο νέο κτήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Χανίων γεννήθηκε την άνοιξη του 2019. Μέσα από 137 αντιπροσωπευτικά αρχαία αντικείμενα, έργα τέχνης, ιστορικά τεκμήρια και αντικείμενα καθημερινής χρήσης παρουσιάζονται ποικίλες όψεις των διαχρονικών λουτρικών συνηθειών στους πολιτισμούς της Μεσογείου. Η έκθεση, με τις πέντε ενότητες να χωροθετούνται στο ισόγειο, ξεκινάει από το μυθολογικό λουτρό των θεοτήτων, συνεχίζει στο λουτρό διαχρονικά ως πρακτική ιεροτελεστίας, περνά στην έννοια της καθαριότητας, της ομορφιάς και της υγιεινής, ξεδιπλώνει τον ρόλο των δημόσιων λουτρών ως χώρων ευεξίας και κοινωνικοποίησης, για να καταλήξει στην κοινωνικά διευρυμένη εκδοχή του θαλάσσιου λουτρού και της αναψυχής.

Η έκτη ενότητα, στον όροφο, παρουσιάζει την ιστορία του σαπουνιού με επίκεντρο τη Μασσαλία και το ιστορικό εργοστάσιο της ΑΒΒΕΑ στα Χανιά, υπογραμμίζοντας τον στενό δεσμό μεταξύ των δύο πόλεων. 

Όση ώρα παρατηρώ ένα - ένα τα εκθέματα, σκέφτομαι πως τα Μουσεία μας προσφέρουν μια εικόνα για τη ζωή των ανθρώπων στο παρελθόν, τις πολιτικές και κοινωνικές δομές των κοινωνιών τους και φυσικά για τα γεγονότα που στιγμάτισαν την ιστορία είτε αυτά ήταν ευχάριστα είτε δυσάρεστα. Μας συνδέουν με το παρελθόν, συνεπώς μας βοηθούν να μάθουμε από τα λάθη των προηγούμενων γενεών και να δημιουργήσουμε έναν κόσμο που να γεφυρώνει τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων και των κοινωνιών αντί να μας γκρεμίζει. «Η Αρχαιολογία μου άρεσε από την ηλικία του σχολείου, όπως το ίδιο και η Ιστορία. Παρακολουθούσα ανασκαφές στη Βεργίνα με το Πανεπιστήμιο και με όλα αυτά τα εντυπωσιακά ευρήματα που έβγαιναν στο φως, φάνταζε στα μάτια μου ένας υπέροχος και γοητευτικός κόσμος, που μ' ενδιέφερε πάρα πολύ. Με γοήτευε η διαδικασία της ανασκαφής, να προσπαθείς ν’ ανασυνθέσεις την εικόνα του παρελθόντος από τα στοιχεία που ανακαλύπτεις. Ίσως γι’ αυτό και στράφηκα περισσότερα στα προϊστορικά χρόνια, διότι δεν έχεις κείμενα ή πηγές που βοηθούν ίσως πιο πολύ σε κάποια δεδομένα» λέει η κ. Παπαδοπούλου. Αν είχε μία μηχανή του χρόνου, ποια εποχή θα επιθυμούσε να εξερευνήσει; «Είναι κάτι που το έχω σκεφτεί. Θα ήθελα πάρα πολύ να δω το τελετουργικό μιας ταφικής πράξης στους προϊστορικούς χρόνους. Να ζήσω όλη τη διαδικασία και τα στάδια. Από τη στιγμή που πεθαίνει ο νεκρός και μετά. Ο λόγος είναι, γιατί έχω ακόμα ορισμένα ερωτήματα, παρά τις όποιες μελέτες που έχω κάνει ή διαβάσει. Θα ήθελα να είμαι θεατής, δεν ξέρω αν θα ήθελα να έχω κάποια επικοινωνία μαζί τους» απαντά.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων είναι μία μεγάλη κτιριακή υποδομή, η οποία έχει ανεβάσει πολύ ψηλά το πολιτισμικό επίπεδο του νησιού, ικανό πλέον να συνομιλεί με άλλα μουσεία και να μπορεί να διεκδικεί πράγματα, όπως έγινε με την περίπτωση του Mucem. «Ο μουσειακός τουρισμός, αναμφισβήτητα, μπορεί να βοηθήσει στην οικονομική ανάπτυξη μίας πόλης. Ένα μουσείο ή ένας αρχαιολογικός χώρος, εκτός από χώρος πολιτισμούς και χώρος διαφύλαξης αντικειμένων, είναι συγχρόνως και ένας μοχλός ανάπτυξης. Μιλώντας, όμως συγκεκριμένα για τα Χανιά, ήταν κάτι που το είχαμε δει στον αρχαιολογικό χώρος της Απτέρας από το 2016 και μετά. Από τη στιγμή, δηλαδή, που αποδόθηκε το αρχαίο θέατρο στο κοινό. Είδαμε πως τα επόμενα τρία χρόνια, διπλασιαζόταν στο 100% η επισκεψιμότητα του μέρους. Αντίστοιχα και το μουσείο δημιουργεί συνθήκες ανάπτυξης, με τους καλύτερους παράγοντες και τρόπους». 

Συνεχίζοντας την ξενάγησή μου, παρατηρώ δύο τραπέζια με απτικά εκθέματα και λεζάντες σε γραφή Μπράιγ που έχουν διαμορφωθεί ειδικά για άτομα με προβλήματα όρασης. «Έχουμε παρατηρήσει, όμως, πως δεν τα χρησιμοποιούν μόνο άτομα με προβλήματα όρασης, αλλά και γονείς που θέλουν να εξηγήσουν στα παιδιά τους, τι είναι η γραφή Μπράιγ. Τους δίνεται η δυνατότητα, λοιπόν, να κλείσουν τα μάτια τους, να τα αγγίξουν και να έχουν μία καλύτερη εικόνα». Τα εκθέματα δεν μιλούν από μόνα τους για το παρελθόν αλλά στηρίζονται στις αμφίδρομες σχέσεις που αναπτύσσουν με τους επισκέπτες στο παρόν, για να αποκαλύψουν διαφορετικές πλευρές του άγνωστου παρελθόντος. «Ο επισκέπτης φεύγοντας από το μουσείο, ελπίζουμε να μην έχει κουραστεί και να είναι ευχαριστημένος με τ’ αντικείμενα που θα έχει δει. Συχνά μας λένε πως είναι ένας πολύ όμορφος χώρος και όλα είναι πολύ εύγλωττα. Στόχος μας είναι να κατανοήσουν την ιστορία του ανθρώπου από τους απώτατους προϊστορικούς μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους και ν’ αντιληφθούν τους διαφορετικούς πολιτισμούς μέσα από τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν ανακαλυφθεί στα Χανιά».

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων λειτουργεί καθημερινά από τις 8:00 το πρωί μέχρι τις 20:00, εκτός από την Τρίτη που είναι όλη μέρα κλειστά. Η αποχώρηση των επισκεπτών από τις αίθουσες αρχίζει είκοσι λεπτά νωρίτερα από την ώρα που κλείνει. «Έχουμε μεγάλη συγκίνηση και χαρά που τα καταφέραμε. Είναι κάτι, όμως, που δεν το αφήνουμε ποτέ. Έχουμε να δούμε ακόμα πολλά πράγματα. Ότι έχουμε κάνει, το έχουμε κάνει με πολύ αγάπη, φροντίδα και αρκετές ώρες δουλειάς. Είναι σαν ένα παιδί που ενηλικιώθηκε και το αφήσαμε να φύγει, αλλά συνεχώς είμαστε από πάνω του» καταλήγει η κ. Ελένη Παπαδοπούλου. 

Διαβάστε ακόμη

H εκλογή Τραμπ «πιέζει» το ευρώ: Ένας εμπορικός πόλεμος Ευρώπης-ΗΠΑ θα φέρει αναταράξεις - Τι προβλέπουν αναλυτές

Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών: Μια γυναικοκτονία κάθε 10 λεπτά - Τα σοκαριστικά στοιχεία

Επίδομα θέρμανσης: Βροχή αιτήσεων σε 12 μέρες - Πότε κλείνει η πλατφόρμα

Η συγκινητική έκπληξη στον Μανούσο Μανουσάκη λίγους μήνες πριν πεθάνει