Η Yayoi Kusama είναι αποφασισμένη να πει την ιστορία της: Η έκθεση – ρετροσπεκτίβα της εμβληματικής καλλιτέχνη ρίχνει φως σε επτά δεκαετίες έργου

Στα 93 της χρόνια, η πιο επιτυχημένη εν ζωή καλλιτέχνης στον κόσμο, η Ιαπωνέζα Yayoi Kusama εξακολουθεί να ζωγραφίζει καθημερινά και στο ψυχιατρικό νοσοκομείο στο οποίο εισήχθη οικειοθελώς, και στο οποίο ζει από τη δεκαετία του 1970.

Στο μουσείο M+ του Χονγκ Κονγκ εκτίθενται, αυτή την περίοδο, ορισμένες από τις τελευταίες δημιουργίες της μαζί με πρώιμα σχέδιά της. Η ρετροσπεκτίβα «Yayoi Kusama: 1945 to now», που περιλαμβάνει πάνω από 200 έργα της, καλύπτει επτά δεκαετίες και αποτελεί τη μεγαλύτερη αναδρομική έκθεση της Kusama στην Ασία, εκτός της χώρας της.

Την τελευταία δεκαετία, η καλλιτέχνης έχει δει την επιτυχία να εκτοξεύεται στα ύψη με τα διάσημα έργα της, όπως τα γλυπτά κολοκύθας και τους πίνακες με τα πουά να πωλούνται σε δημοπρασίες έναντι εκατομμυρίων δολαρίων ενώ, ταυτόχρονα, στην εποχή των social media, οι καθηλωτικές εγκαταστάσεις της, από τη σειρά «Infinity Mirror Room» είναι τόσο δημοφιλείς που, τα εισιτήρια στα μουσεία στα οποία εκτίθενται εξαντλούνται εν ριπή οφθαλμού.

Μία πρωτοποριακή φιγούρα που δε φοβάται να αποκαλύψει πολλά για τον εαυτό της

Και η ρετροσπεκτίβα του Χονγκ Κονγκ, όμως, είναι γεμάτη Instagram - friendly στιγμές. Ο αναπληρωτής διευθυντής του μουσείου Doryun Chong, ο οποίος είναι και συν – επιμελητής της έκθεσης, σημειώνει στο CNN ότι ευελπιστεί οι επισκέπτες να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία και να «βουτήξουν» βαθύτερα στο έργο της εννοιολογικής καλλιτέχνη. «Η Kusama είναι τόσο περισσότερα από γλυπτά κολοκύθας και πουά μοτίβα. Είναι μία στοχαστής με βαθιά φιλοσοφία – μία πρωτοποριακή φιγούρα που δε φοβάται να αποκαλύψει πραγματικά πολλά πράγματα για τον εαυτό της, την ευαλωτότητα και τους αγώνες της, που αποτελούν την πηγή έμπνευσης για την τέχνη της», λέει.

Η έκθεση, διατεταγμένη χρονολογικά και θεματικά, εξερευνά έννοιες που, κατά τη διάρκεια της πολυετούς πορείας της, έχει επανεξετάσει σε πολλαπλά επίπεδα και με πολλαπλά μέσα. Το άπειρο ως έννοια, για παράδειγμα, επανεμφανίζεται με τη μορφή των επαναλαμβανόμενων μοτίβων, που είναι εμπνευσμένα από τις έντονες παραισθήσεις που η ίδια βίωσε κατά την παιδική της ηλικία, όταν έβλεπε τα πάντα γύρω της να καταναλώνονται από φαινομενικά ατελείωτα μοτίβα.

Ξεκινώντας από ένα δωμάτιο γεμάτο πίνακες της «Infinity Net» (μεταξύ των οποίων και το έργο – σταθμός που η Kusama δημιούργησε αφότου είδε, για πρώτη φορά τον Ειρηνικό Ωκεανό από το παράθυρο ενός αεροπλάνου, κατά την μετακόμισή της στις ΗΠΑ από την Ιαπωνία το 1957), η έκθεση δίνει στον επισκέπτη τη δυνατότητα να κατανοήσει την εξέλιξη των μορφών των έργων της.

Τα δίχτυα επανεμφανίζονται στο «Self-Obliteration», την εγκατάσταση που δημιουργήθηκε μεταξύ 1966 και 1974, την περίοδο καθιέρωσης της Kusama στην ανδροκρατούμενη σκηνή της Νέας Υόρκης. Η ίδια έχει ισχυριστεί ότι, εκείνη την περίοδο, άντρες συνάδελφοί της, όπως ο Andy Warhol, αντέγραψαν τις ιδέες της χωρίς να της το αναγνωρίσουν. Από τις ανθρώπινες φιγούρες μέχρι τα έπιπλα και τα μαχαιροπήρουνα,κ άθε σπιθαμή του γλυπτού, το οποίο αποτελείται από έξι κούκλες που στέκονται γύρω από ένα τραπέζι, είναι καλυμμένη με μικρά βράγχια. Το μοτίβο θα επανεμφανιστεί χρόνια αργότερα, στην σειρά πινάκων από ακρυλικό «My Eternal Soul», η δημιουργία της οποίας ξεκίνησε το 2009 και ολοκληρώθηκε πέρυσι.

«Στις μέρες μας είναι πολύ συνηθισμένο οι άνθρωποι να μιλούν για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν όσον αφορά την ψυχική τους υγεία. Ωστόσο, (η Kusama) ξεκίνησε να το κάνει αυτό πριν από 60 – 70 χρόνια», εξηγεί ο Chong. «Είναι ένα στοιχείο που πραγματικά διατρέχει όλη τη ζωή και την καριέρα της, ωστόσο ποτέ δεν εμμένει πραγματικά σε ένα σκοτεινό μέρος. Αποδεικνύει πάντα ότι, μιλώντας για τον θάνατο ή ακόμα και για τις αυτοκτονικές σκέψεις και την ασθένειά της, επιβεβαιώνει και αναγεννά τη θέλησή της για ζωή».

Σε άλλα σημεία, παρουσιάζονται λιγότερο γνωστά έργα από τη διαδρομή της καλλιτέχνη τα οποία ρίχνουν φως στις δημιουργίες από τα μέσα της καριέρας της, όταν επέστρεψε, με κατάθλιψη και απογοητευμένη, στην Ιαπωνία. Μεταξύ αυτών και ένα ασπρόμαυρο γλυπτό από παραγεμισμένο ύφασμα, του 1976, με τίτλο «Death of a Nerve» (ο θάνατος ενός νεύρου).

Οι επισκέπτες του M+ θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν από κοντά και μία τελευταία (2022) εκδοχή του εν λόγω έργου, το οποίο μετονομάστηκε ελαφρώς σε «Death of Nerves». Σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από το αρχικό και τυπωμένο σε χρώμα, το έργο του 2022, σε αντίθεση με το πρωτότυπο, ενσαρκώνει μία αίσθηση ανθεκτικότητας, ακόμη και αισιοδοξίας. Το κείμενο που το συνοδεύει αναγνωρίζει ότι, μετά από μία απόπειρα αυτοκτονίας, τα νεύρα της Kusama έμειναν «νεκρά και τεμαχισμένα». Μετά από ένα χρονικό διάστημα, ωστόσο, μία «συμπαντική αγάπη» άρχισε να «διατρέχει ολόκληρο το σώμα μου», γράφει η ίδια, συμπληρώνοντας ότι, τα αναζωογονημένα νεύρα της «εξερράγησαν σε όμορφα, ζωντανά χρώματα, που εκτείνονται στο άπειρο της αιωνιότητας».

Μπορεί και διατηρεί τη δύναμή της μέσω της τέχνης

Η ανεξάρτητη επιμελήτρια Mika Yoshitake, η οποία έχει εργαστεί σε προηγούμενες εκθέσεις της καλλιτέχνη σε Ουάσινγκτον και νέα Υόρκη, αλλά και στο M+ εξηγεί ότι, «πρόκειται για ένα ασυνήθιστο έργο για την Kusama, καθώς, στη συνείδηση του κοινού, είναι συνδεδεμένη με τις κολοκύθες ή τα δωμάτια με τους καθρέφτες ή και τις πιο pop μορφές της. Ωστόσο, πρόκειται για ένα πολύ “μαλακό” γλυπτό μίας ιδέας πάνω στην οποία δούλευε πάντα, από την αρχή της καριέρας της». «Θεωρώ απίστευτο το γεγονός ότι μπορεί και διατηρεί τη δύναμή της μέσω της τέχνης. Είναι αποφασισμένη να πει την ιστορία της», συμπληρώνει η επιμελήτρια, που έχει να δει την Kusama από το 2018, πριν την πανδημία. Στην έκθεση υπάρχει και μία μικρή ομάδα 11 πινάκων ζωγραφικής, τη δημιουργία των οποίων η καλλιτέχνης ξεκίνησε το 2021 και ολοκλήρωσε το περασμένο καλοκαίρι, με τίτλο «Every Day I Pray for Love» (Κάθε μέρα προσεύχομαι για την αγάπη). Όπως εξηγεί η επιμελήτρια, «ανέκαθεν έλεγε “αγάπη για πάντα”». Θέλει οι άνθρωποι να συμβιώνουν ειρηνικά, να έχουν αυτή τη ζεστασιά και να νοιάζονται ο ένας για τον άλλο. Υπάρχουν τόσες διαμάχες, πόλεμοι, τρομοκρατία, τα μάτια της έχουν δει πολλά, τελευταία και υπό το πρίσμα της πανδημίας.

«Θα συνεχίσω να δημιουργώ με δέος για τη ζωή»

Η Yayoi Kusama εξήγησε στο CNN την αφοσίωσή της στην τέχνη της. «Ζωγραφίζω κάθε μέρα. Θα συνεχίσω να δημιουργώ έναν κόσμο με δέος για τη ζωή, αγκαλιάζοντας όλα τα μηνύματα της αγάπης, της ειρήνης και του σύμπαντος», είπε. Από την εφηβεία της, η καλλιτέχνης συνήθιζε να διαβάζει κινεζικά ποιήματα και λογοτεχνία, «με βαθύ σεβασμό». Ως, εκ τούτου, συμπλήρωσε ότι είναι «ευτυχής» που το έργο της εκτίθεται στο Χονγκ Κονγκ.

Σύμφωνα με το μουσείο, πάντως, που επικαλείται τον διευθυντή του Μουσείου Yayoi Kusama στο Τόκιο, επιμελητή και κριτικό, Akira Tatehata πρόκειται για την «πιο ολοκληρωμένη αναδρομική έκθεση του έργου της καλλιτέχνιδας μέχρι σήμερα». Ο Tatehata, ο οποίος επισκέφθηκε το μουσείο τον Νοέμβριο, υποστηρίζει εδώ και καιρό την καλλιτέχνη και ήταν ο επίτροπος της ατομικής εκπροσώπησης της Ιαπωνίας στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1993.

Ένας επιπλέον λόγος που η αναδρομική έκθεση έχει ιδιαίτερη σημασία για το M+, είναι ότι αυτή συμπίπτει με την επέτειο ενός έτους από την ίδρυσή του. Πρόσφατα, το μουσείο υποδέχτηκε τον 2 εκατομμυριοστό επισκέπτη του, και ο Chong δηλώνει ότι, ευελπιστεί η χαλάρωση των μέτρων να επιτρέψει σε περισσότερους ταξιδιώτες από το εξωτερικό να επισκεφθούν τον χώρο και να θαυμάσουν από κοντά την τεράστια μόνιμη συλλογή, καθώς και την ρετροσπεκτίβα της Ιαπωνέζας καλλιτέχνη, η οποία θα εκτίθεται μέχρι τον Μάιο. «(Η Kusama) είναι ζωντανή απόδειξη ότι η τέχνη πράγματι είναι θεραπεία, ότι έχει ισχυρή θεραπευτική δύναμη. Και αυτό αποτελεί ένα τόσο σημαντικό μάθημα για την ανθρωπότητα, ειδικά κατά την μετά την πανδημία περίοδο».

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ