Βιβλιοθήκη της Χάλκης: Κιβωτός της γνώσης στα βάθη των αιώνων

Ατενίζοντας τη Θάλασσα του Μαρµαρά και το σύµπλεγµα των Πριγκηποννήσων, ο επισκέπτης µπορεί να διακρίνει το µοναστήρι της Αγίας Τριάδος στην κορυφή του λόφου της Ελπίδος. Εδώ ιδρύθηκε το 1844 από τον Πατριάρχη Γερµανό ∆’ η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, η οποία δεχόταν φοιτητές όχι µόνο γηγενείς Ελληνες, αλλά και χριστιανούς από όλο τον κόσµο. Το 1971 η σχολή έκλεισε βάσει τουρκικού νόµου ο οποίος απαγόρευσε τη λειτουργία ανωτάτων ιδιωτικών εκπαιδευτικών ιδρυµάτων.

Όπως έχει πει πολλές φορές ο Οικουµενικός Πατριάρχης Βαρθολοµαίος, «δεν θα παραδώσουµε τα µάτια µας στον ύπνο και δεν θα δώσουµε ανάπαυση στους κροτάφους µας, µέχρις ότου δούµε τις κλειστές πύλες αυτού του φυτωρίου του Οικουµενικού Πατριαρχείου να ανοίγουν και πάλι και να υποδέχονται από κάθε σηµείο της Οικουµένης νέα στελέχη που σκιρτούν για θεολογική κατάρτιση».

Η Θεολογική Σχολή Χάλκης επί 47 συναπτά έτη βοά εκκωφαντικά µε τη σιωπή της. Η σιωπή αυτή, όµως, έµελλε να σηµατοδοτήσει ένα νέο ξεκίνηµα και άνοιγµα προς τον άνθρωπο, την επιστήµη, την εκπαίδευση. Μπορεί να έκλεισε ως Θεολογική Σχολή, αλλά η Χάλκη απέκτησε «φωνή». Ανοιξε ως τόπος µελέτης στη βιβλιοθήκη της, ως ίδρυµα υποδοχής φοιτητών για να κάνουν την πρακτική τους εργασία µέσω του προγράµµατος Erasmus, ως µοναστικό κοινόβιο, ως προσκύνηµα, ως χώρος φιλοξενίας, ως τόπος συναντήσεων, συναυλιών, συνεδρίων και συµποσίων. 

Όλα αυτά έγιναν από τον νυν ηγούµενό της, τον µητροπολίτη Προύσης Ελπιδοφόρο, ο οποίος µε τον ερχοµό του άνοιξε ατύπως τη σχολή και της έδωσε ζωή. Καύχηµα για τη Θεολογική Σχολή αποτελεί η πλούσια βιβλιοθήκη της, η οποία είναι η δεύτερη Πατριαρχική Βιβλιοθήκη έπειτα από εκείνη που βρίσκεται στο Οικουµενικό Πατριαρχείο. Η ιστορία της φθάνει στους βυζαντινούς χρόνους, στον Θεόδωρο Στουδίτη, τον Πατριάρχη Μέγα Φώτιο και στην Αικατερίνη την Κοµνηνή.

Εµπνευστής και (πιθανώς) θεµελιωτής της ήταν ο Πατριάρχης Μητροφάνης, ο οποίος της δώρισε βιβλία και 300 σπάνια χειρόγραφα, πολλά από τα οποία σώζονται σήµερα στο Φανάρι. Ωστόσο, κύριος δωρητής υπήρξε πάντοτε το Οικουµενικό Πατριαρχείο, στο οποίο ανήκει η βιβλιοθήκη. Στο υπόγειο της βόρειας πλευράς του µοναστηριού φυλάσσονται οι 120.000 τόµοι της – κυρίως βιβλία του 18ου και 19ου αιώνα, αλλά και παλαίτυπα του 16ου αιώνα. «Το υλικό της είναι ιδιαίτερο: όλοι οι τόµοι, τα περιοδικά και οι συλλογές µας. Τις έχουν δωρίσει άνθρωποι που υπηρέτησαν και αγάπησαν το Οικουµενικό Πατριαρχείο» αναφέρει στο «Εθνος της Κυριακής» ο αρχιµανδρίτης π. Καισάριος Χρόνης, διευθυντής της βιβλιοθήκης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. 

Πρόκειται για έναν χαρισµατικό ιερέα ο οποίος ανέλαβε τη διεύθυνση της βιβλιοθήκης το 2013, όταν πήγε µόνιµα στην Κωνσταντινούπολη µε την επιθυµία να χειροτονηθεί διάκονος στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή της Αγίας Τριάδος. «Θεωρώ πως η διακονία µου στο Πατριαρχείο, αλλά και στη διεύθυνση της βιβλιοθήκης, είναι µεγάλη ευλογία για τη ζωή µου και για µένα προσωπικά.

Έχουµε κληθεί από τον Οικουµενικό µας Πατριάρχη, πέρα από την εκεί διακονία µας, να “σπουδάσουµε” το πνεύµα, το ήθος και την ιστορία του Οικουµενικού Πατριαρχείου µας, πάντα υπό την πνευµατική καθοδήγηση του σεβαστού µας ηγουµένου και γέροντος. Η βιβλιοθήκη της Θεολογικής Σχολής σήµερα αναδιοργανώνεται.

Ήδη το 70% τού έργου της καταλογογράφησης έχει ολοκληρωθεί» τονίζει. Πατριάρχες, µητροπολίτες, σχολάρχες και καθηγητές της Θεολογικής Σχολής, ηγούµενοι, αλλά και λαϊκοί, κληροδοτούσαν κατά παράδοση την προσωπική βιβλιοθήκη τους στη βιβλιοθήκη της Θεολογικής Σχολής. ∆εν είναι, λοιπόν, µια τυχαία βιβλιοθήκη, αλλά µια βιβλιοθήκη που ζούσε και αφουγκραζόταν όλη την ιστορία του Οικουµενικού Πατριαρχείου ανά τους αιώνες.

«Όταν ανέλαβε την ηγουµενία ο µητροπολίτης Προύσης και µπήκε στους χώρους της µονής, είδε µε έκπληξη ότι σε πολλά δωµάτια καθηγητών και µητροπολιτών υπήρχαν βιβλιοθήκες.

Αυτό δείχνει πως η Χάλκη αποτέλεσε γι’ αυτούς ένα ανεξίτηλο σηµάδι στη µόρφωσή τους, την παιδεία τους, αλλά και σε όλη τους τη ζωή, αφού πολλοί απ’ αυτούς ήταν και απόφοιτοι της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης» λέει µε συγκίνηση ο π. Καισάριος Χρόνης. Ετσι στο βιβλιακό υλικό προστίθενται 930 τίτλοι περιοδικών, 447 ελληνικοί και 483 ξενόγλωσσοι. 

Πολύτιµος θησαυρός είναι και το ξενόγλωσσο υλικό της, και αυτό γιατί οι δωρητές της Σχολής της Χάλκης, ανάλογα µε τις σπουδές τους, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους και τις χώρες όπου σπούδασαν, κληροδότησαν στη βιβλιοθήκη τόµους σε πάµπολλα γνωστικά αντικείµενα και γλώσσες. Κυριαρχούν, φυσικά, τα βιβλία Εκκλησιαστικής Ιστορίας και Θεολογίας, αλλά και έργα Φιλοσοφίας, Νοµικής και Ρητορικής, Αρχαιολογίας, Γεωγραφίας, Μουσικής και Λογοτεχνίας. Σπάνια είναι η συλλογή σλαβόφωνων έργων της.

Από το 2012 η βιβλιοθήκη έχει οριστεί ως Ίδρυµα Υποδοχής Φοιτητών Erasmus και δέχεται φοιτητές που κάνουν την πρακτική τους. Αυτό ξεκίνησε µε τη σύναψη µνηµονίων µε τον όµιλο Πανεπιστηµίων της Αττικής, υπεγράφησαν, επίσης, µνηµόνια συνεργασίας µε τις Ανώτατες Εκκλησιαστικές Ακαδηµίες Αθηνών και Θεσσαλονίκης, µε το ΤΕΙ Αθηνών και τη Βαυαρική Βιβλιοθήκη του Μονάχου. Οι δύο πρόσφατες συνεργασίες της είναι µε το ∆ιορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος και µε την Ορθόδοξη Ακαδηµία Κρήτης.

Το έργο της ψηφιοποίησης  

Ακόµα µία από τις δραστηριότητες της βιβλιοθήκης είναι η ψηφιοποίηση του υλικού, η οποία ξεκίνησε το 2013 µε µια σηµαντική επιχορήγηση από τον ΟΠΑΠ. Εναν χρόνο µετά και µε την απόκτηση ειδικών µηχανηµάτων ολοκληρώθηκε η καταλογογράφηση των τόµων και των σειρών του Αναγνωστηρίου, ενώ υλοποιήθηκε και η ψηφιοποίηση των «Εναίσιµων διατριβών».

Έτσι παραδόθηκε ένα σηµαντικό αρχείο για τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης σε ψηφιακή µορφή. Από το έτος 2015 έως σήµερα συνεχίζεται το έργο της ψηφιοποίησης της βιβλιοθήκης, έχοντας όµως ολοκληρωθεί η ψηφιοποίηση των τεσσάρων περιοδικών του Οικουµενικού Πατριαρχείου («Απόστολος Ανδρέας», «Εκκλησιαστική Αλήθεια», «Ορθοδοξία» και «Ποιµήν»), της Επιστηµονικής Επετηρίδος της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ (1953-1997), της συλλογής «Πολυτίµων» (500 µοναδικών τίτλων αρχέτυπων και παλαίτυπων βιβλίων που ήρθαν στο φως µε την καταλαγογράφηση που κάνει η Βιβλιοθήκη της Βουλής µέσω οµάδας εµπειρογνωµόνων), καθώς και άλλα πολλά περιοδικά ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα. Η συνεργασία µε τη βιβλιοθήκη της Βουλής ξεκίνησε το 2014 και συνεχίζεται µέχρι και σήµερα. «Είναι η πρώτη φορά που η Βιβλιοθήκη της Βουλής συνάπτει µια συνεργασία µε έναν εκκλησιαστικό οργανισµό, όπως είναι το Οικουµενικό Πατριαρχείο και µε µια Θεολογική Σχολή που είναι κλειστή και λειτουργεί στην Τουρκία. 

Μας δίνει την ευκαιρία να διδαχθούµε πολλά, µας βοηθάει στην αναδιοργάνωση των τεκµηρίων της βιβλιοθήκης, αλλά και στην προβολή του πλούτου µας» εξηγεί ο π. Καισάριος Χρόνιος. Μάλιστα, ο ίδιος αποκαλύπτει ότι κάποια στιγµή µέσα στον χώρο της Θεολογικής Σχολής βρήκαν ένα δωµάτιο που ήταν γεµάτο κούτες µε βιβλία και πολλά απ’ αυτά ανήκουν πλέον στη συλλογή των «Πολυτίµων». «Αυτά τα κουτιά µπορώ να πω ότι ήταν “kinder αβγά-έκπληξη”, γιατί κάθε φορά που τα ανοίγαµε δεν ξέραµε τι θα βρούµε µπροστά µας» λέει χαµογελώντας. «Να φανταστείτε ότι δεν µπορούσαµε να ανοίξουµε την πόρτα του δωµατίου για να µπούµε µέσα γιατί οι κούτες έφταναν µέχρι το ταβάνι.

Ανοίγαµε µια κούτα και βρίσκαµε τη συλλογή του Ψυχάρη, άλλες κούτες περιείχαν παλαίτυπα του 16ου αιώνα, παρτιτούρες, χάρτες, οθωµανικά ή καραµανλίδικα βιβλία, γραµµένα στα τουρκικά µε ελληνικούς χαρακτήρες, που είναι πολύ σπάνια. Με τη βοήθεια της Βιβλιοθήκης της Βουλής ξεκινήσαµε τον αποκιβωτισµό των βιβλίων, τον αερισµό τους σε ένα άλλο µέρος που διαµορφώσαµε µε ράφια και την καταλογογράφησή τους στον κατάλογο της βιβλιοθήκης µας»

Διαβάστε ακόμη

ΣΥΡΙΖΑ: Η απώλεια της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το τάιμινγκ και οι κινήσεις των στρατοπέδων

ΠΑΣΟΚ: Restart στην Αξιωματική Αντιπολίτευση - Το μεγάλο crash test

Γιατί ο ΟΑΣΑ προσανατολίζεται σε περισσότερους ιδιώτες στις συγκοινωνίες - Οι γραμμές... ανά παραγγελία

Στεγαστικό επίδομα για τους σπουδαστές των ΙΕΚ: Οι προθεσμίες για τις αιτήσεις και τα δικαιολογητικά