Από την Αμφίπολη στη δολοφονία Γραικού - Το CSI του ΑΠΘ ξεθάβει μυστικά

«Εχουµε συµβάλει σε υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας µε µεγάλη επιτυχία, αλλά σε φόνο δεν είχαµε ποτέ προσφέρει τη βοήθειά µας» εξηγεί στο «Εθνος της Κυριακής» ο διευθυντής του Εργαστηρίου Εφαρµοσµένης Γεωφυσικής, Γρηγόρης Τσόκας

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά ┋

Ήταν η πρώτη φορά που κλήθηκε να βοηθήσει στην εξιχνίαση µιας δολοφονίας. Τα συναισθήµατά του ήταν ανάµεικτα. Οταν συγκάλεσε τα µέλη της οµάδας του, το πρώτο που τους είπε ήταν «κανείς δεν θα µάθει πού πάµε και τι ψάχνουµε». Πέντε ώρες αργότερα ο καθηγητής Γεωφυσικής του ΑΠΘ, διευθυντής του Εργαστηρίου Εφαρµοσµένης Γεωφυσικής, Γρηγόρης Τσόκας, και οι συνεργάτες του σάρωναν µια περιοχή πίσω από στάβλους στο Ανατολικό Θεσσαλονίκης και υπέδειξαν στους υψηλόβαθµους αστυνοµικούς τη θέση όπου έπρεπε να ψάξουν.

Η µπουλντόζα ξεκίνησε και η εκσκαφή έφερε στο φως το αγροτικό αυτοκίνητο του Δηµήτρη Γραικού και λίγο πιο µακριά τη σορό του άτυχου κτηνοτρόφου, τα ίχνη του οποίου χάθηκαν στις 3 Νοεµβρίου 2016, και όλο αυτό το διάστηµα τα σενάρια για την τύχη του έδιναν και έπαιρναν.

«Ηταν µια πρωτόγνωρη εµπειρία. Για πρώτη φορά κληθήκαµε να εφαρµόσουµε τη γεωφυσική διασκόπηση για να βοηθήσουµε την Αστυνοµία στον εντοπισµό ενός πτώµατος. Στο παρελθόν είχαµε συµβάλει σε υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας, µε µεγάλη επιτυχία, αλλά σε φόνο δεν είχαµε ποτέ προσφέρει τη βοήθειά µας» λέει στο «Εθνος της Κυριακής» ο καθηγητής Γρηγόρης Τσόκας.

Η πρώτη αυτοψία

Ο κ. Τσόκας δέχτηκε το πρώτο τηλεφώνηµα από αξιωµατικό της ΕΛΑΣ τον περασµένο Σεπτέµβριο, αλλά λεπτοµέρειες δεν δόθηκαν. Οι επιστήµονες δεν ήξεραν τι αναζητούσαν και πού. Μόνο ότι έπρεπε να ερευνηθεί µια µεγάλη περιοχή, που κάτι έκρυβε. Η πρώτη αυτοψία στους στάβλους του Ανατολικού ήταν απογοητευτική. Τα νερά του Αξιού είχαν κατακλύσει µια µεγάλη έκταση, η οποία ήταν απροσπέλαστη. Πριν από 15 µέρες ο καθηγητής Γρηγόρης Τσόκας δήλωσε «έτοιµος» για την έρευνα. Με τον επίσης καθηγητή Παναγιώτη Τσούρλο, τον αναπληρωτή καθηγητή Γιώργο Βαργεµέζη, τους διδάκτορες Αλέξανδρο Σταµπολίδη, Νεκταρία ∆ιαµαντή, Ηλία Φίκο (που αποτελούν την οµάδα) και µεταπτυχιακούς φοιτητές, φόρτωσαν τα µηχανήµατά τους και αναχώρησαν για το Ανατολικό Θεσσαλονίκης.

Χρειάστηκαν µόνο 5 ώρες για να υποδείξουν το ακριβές σηµείο όπου ήταν θαµµένο το αγροτικό αυτοκίνητο του ∆ηµήτρη Γραικού. Επιτόπου ήταν µόνο µια µικρή οµάδα αστυνοµικών και είναι χαρακτηριστικό πως επιτελείς της ΕΛΑΣ πήραν τις τσάπες και τα φτυάρια και έσκαψαν στις λάσπες. Κανείς δεν γνώριζε για την επιχείρηση. Μέσα σε λίγη ώρα φάνηκαν οι ρόδες του αναποδογυρισµένου ΙΧ. Από κει και πέρα όλα κύλησαν εύκολα. Αστυνοµικοί της Ασφάλειας προσήγαγαν τον 46χρονο έµπορο κρεάτων, ιδιοκτήτη των στάβλων, του έδειξαν τις φωτογραφίες κι εκείνος λύγισε. Οµολόγησε τη δολοφονία του κτηνοτρόφου και υπέδειξε το σηµείο όπου είχε θάψει τη σορό του.

«Η δική µας ικανοποίηση ότι βρήκαµε αυτό που ψάχναµε έγινε εφιάλτης για εκείνον που ήθελε να το κρύψει. Ηταν πολύ δυνατές στιγµές. Αρκετές ώρες αργότερα, συνδυάσαµε τα γεγονότα και αντιληφθήκαµε ότι η έρευνά µας αφορούσε στην εξιχνίαση του συγκεκριµένου εγκλήµατος» αναφέρει ο κ. Τσόκας. Οι µέθοδοι γεωφυσικής διασκόπησης εφαρµόζονται στην εξερεύνηση του υπεδάφους και συµβάλλουν στην αναζήτηση ορυκτών πρώτων υλών και αρχαιοτήτων, στη χαρτογράφηση υδροφόρων συστηµάτων, αλλά και στις γεωτεχνικές παραµέτρους σε µεγάλα τεχνικά έργα (πόσο σκληρό είναι το έδαφος και τις είδους πετρώµατα έχει).

Η οµάδα του Εργαστηρίου Γεωφυσικής του ΑΠΘ είναι η καλύτερη στην Ελλάδα και µία από τις πιο σηµαντικές διεθνώς, γι’ αυτό και έχει αποσπάσει τέσσερα παγκόσµια βραβεία. Ακολουθούν εκείνη του πανεπιστηµίου Κρήτης και της Αθήνας.

Ο Γρηγόρης Τσόκας βρίσκεται στο τιµόνι της από το 1983 και έχει καταφέρει να εξελίξει τις µεθόδους και να εξαγάγει τεχνογνωσία σε όλο τον κόσµο. Μέχρι στιγµής έχει ερευνήσει 340 αρχαιολογικές θέσεις στην Ελλάδα, ενώ έχει συµµετάσχει σε πολλές αποστολές στο εξωτερικό. Ηταν στην πρώτη επίσηµη επιστηµονική αποστολή της ελληνικής αρχαιολογικής υπηρεσίας στο Κουβέιτ το 2008, στις ανασκαφές της αρχαίας Ικάρου στο νησί Φαϊλάκα, έκανε έρευνα στην Ιορδανία και στην Αίγυπτο, αλλά και στη Νότια Ρωσία, στη χερσόνησο της Κριµαίας.

«Σε έναν μήνα τα πορίσματα»

«Η αρχαιολογία είναι κάτι που µε συναρπάζει και εκτιµώ ότι µετά από τόσα χρόνια έχω µεγάλη εξειδίκευση, όπως και όλη η οµάδα. Από τη στιγµή που θα µας υποδειχθεί ένα σηµείο, ξεκινούµε τη µελέτη και µόλις ολοκληρώσουµε την έρευνα, χρειαζόµαστε περίπου έναν µήνα για να καταθέσουµε τα πορίσµατά µας» δηλώνει.

Τόσος χρόνος χρειάστηκε για να απεικονίσει τρισδιάστατα το εσωτερικό του τύµβου Καστά και να προτείνει άλλα δύο σηµεία για νέες ανασκαφές. Η οµάδα του Εργαστηρίου Γεωφυσικής «σκάναρε» τον λόφο εξωτερικά, αλλά και τους τοίχους του ταφικού µνηµείου εσωτερικά. Οι αντιστατικές δοµές που εντοπίστηκαν σε δύο σηµεία, πολύ κοντά στο υπάρχον µνηµείο, χρήζουν αρχαιολογικής διερεύνησης, οι επιστήµονες ωστόσο εκτιµούν ότι δεν είναι τόσο µεγάλης αξίας όσο αυτό που έχει βρεθεί ως τώρα. Επιπλέον ένα ακόµη σηµείο υποδείχτηκε στον περίβολο του τύµβου Καστά για περαιτέρω ανασκαφή.

«Εµείς βρήκαµε τις γεωφυσικές ανωµαλίες. Η αρχαιολογική έρευνα θα εντοπίσει τι ακριβώς υπάρχει σε αυτά τα σηµεία. Οι απεικονίσεις δεν δείχνουν τι κρύβεται κάτω από το έδαφος, σε καµία περίπτωση δεν λέµε ότι αυτό που υπάρχει είναι τάφος ή δηµόσιο κτίσµα ή κάτι άλλο. Εµείς λέµε ότι σε συγκεκριµένο σηµείο κρύβεται κάτι. Εκεί σταµατάει η δουλειά µας» λέει ο κ. Τσόκας.

Αυτό το διάστηµα η οµάδα του Εργαστηρίου Γεωφυσικής κάνει ταυτόχρονα έρευνες στο Κιλκίς, στο Λασίθι της Κρήτης, στο Ανω Κεφαλάρι ∆ράµας, στο Πωγώνι Ηπείρου, στο Κάστρο της Λαµίας, στην Ερέτρια και στην Αµάρυνθο της Εύβοιας.

Έχει ωστόσο πραγµατοποιήσει διασκοπήσεις µε σηµαντικά αποτελέσµατα στην Ακρόπολη, στη Βεργίνα, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στο Ακρωτήρι Σαντορίνης, στον Ευρωπό Κιλκίς, στο ∆ίον, στη Θήβα, στη Σπάρτη, στην Αιανή Κοζάνης, στον Μαραθώνα Αττικής.

Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες έρευνες έγινε πριν από 2,5 χρόνια στα θεµέλια της Παναγίας Χαλκέων στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, όπου διαπιστώθηκε πως η εκκλησία του 1028 (σύµφωνα µε την κτητορική επιγραφή) βρίσκεται πάνω στη θεµελίωση προϋπάρχοντος ναού.

Το Εργαστήριο εκπαιδεύει επιστήµονες από κάθε γωνιά της γης

Η γεωφυσική διασκόπηση ξεκίνησε το 1900 για να συµβάλει στις έρευνες για τον εντοπισµό πετρελαίου σε όλο τον κόσµο. Το Εργαστήριο Γεωφυσικής του ΑΠΘ, µε διευθυντή από το 1983 τον Γρηγόρη Τσόκα, την εξέλιξε και από το 2000 έχει µπει στη λίστα µε τις καλύτερες ερευνητικές οµάδες παγκοσµίως. Ετσι, δεν είναι τυχαίο πως τα µέλη της καλούνται σε έρευνες -κυρίως αρχαιολογικού ενδιαφέροντος- σε πολλές χώρες, ενώ επιστήµονες του Εργαστηρίου έχουν εργαστεί στο εξωτερικό σε συνεργασία µε ξένα ιδρύµατα. Αλλά και πολλοί ξένοι επιστήµονες έρχονται για να εκπαιδευτούν στο ΑΠΘ. Επίσης, ο καθηγητής Γρηγόρης Τσόκας είναι εκδότης του µεγαλύτερου επιστηµονικού περιοδικού του χώρου «Archaeological Prospection», συνεκδότης του περιοδικού «Archaeological and Anthropological Sciences» και µέλος της επιστηµονικής επιτροπής του περιοδικού «Mediterranean Archaeology and Archaeometry».

Οι µέθοδοι γεωφυσικής διασκόπησης είναι πολλές. Η ηλεκτρική και µαγνητική χαρτογράφηση, η ηλεκτρική τοµογραφία, το ραντάρ υπεδάφους. Ολες στηρίζονται στο γεγονός ότι οι αρχαιότητες αποτελούν διαταράξεις στην οµοιογένεια των ανώτερων στρωµάτων της γης και εποµένως προκαλούν ανωµαλίες σε φυσικά και τεχνητά επίπεδα. Αυτές οι ανωµαλίες καταγράφονται µε τη βοήθεια κατάλληλων οργάνων, στη συνέχεια µε µαθηµατικούς αλγόριθµους γίνεται επεξεργασία των δεδοµένων και οι επιστήµονες παρουσιάζουν µια χαρτογράφηση των υπεδάφιων αρχιτεκτονικών λειψάνων. Τα µέλη της οµάδας του Εργαστηρίου παραδίδουν στον αρµόδιο φορέα -συνήθως την αρχαιολογική υπηρεσία- µια τρισδιάστατη απεικόνιση των υπεδάφιων αρχαιοτήτων. «Eτσι ο ανασκαφέας µπορεί να κατευθύνει επιλεκτικά την έρευνά του, να εξαγάγει συµπεράσµατα και στη συνέχεια να τα προεκτείνει για όλη την περιοχή που µελετά, στηριζόµενος στον γεωφυσικό χάρτη. Η εφαρµογή αυτών των µεθόδων γίνεται σε σύντοµο διάστηµα και µε µικρό κόστος, ενώ µε αυτό τον τρόπο καλύπτονται σχετικά µεγάλες εκτάσεις» τονίζει ο κ. Τσόκας.

Διαβάστε ακόμη