Γιατί έχουν πάθει όλοι εμμονή με τη «σεμνότητα»;

«Αν κοιτάξεις μια σπουδαία φωτογραφία μόδας έξω από τα συμφραζόμενά της, μπορεί να σου αποκαλύψει, για τα όσα συμβαίνουν στον κόσμο την εκάστοτε στιγμή, όσα και ένα πρωτοσέλιδο των New York Times». Αν κανείς google- άρει τις διάσημες ατάκες της εμβληματικής διευθύντριας της αμερικανικής Vogue, Anna Wintour, η παραπάνω σίγουρα βγαίνει στο top 3.

Η «νέα σεμνότητα» της Klavdia

«Επιτέλους, μια κοπέλα που δεν χρειάζεται να αποκαλύπτει σάρκα για να τραβήξει τα βλέμματα», έγραφε γαλλικό περιοδικό μόδας το περασμένο Σαββατοκύριακο για την εμφάνισης μιας ελληνίδας – της Klavdia, στο φετινό τελικό της Eurovision. Η τραγουδίστρια με ένα λιτό, σχεδόν μινιμαλιστικό λευκό φόρεμα, καθισμένη σε μια καρέκλα χωρίς κραυγαλέες κινήσεις ή στιλιστικές εξάρσεις, κατέκτησε τον διεθνή Τύπο όχι μόνο για τη φωνή της, αλλά και για την ενσάρκωση μιας «νέας σεμνότητας». Η «σεμνότητα» της -αδιαμφισβήτητα- ταλαντούχας τραγουδίστριας, μάλιστα, κέρδισε και μέρος του πολιτικού κόσμου της χώρας με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να ξεκινά το καθιερωμένο κυριακάτικο μήνυμα του κάνοντας λόγο για «το ταλέντο, το ήθος, τη δύναμη και την ποιότητα του χαρακτήρα της» και τον υπουργό επικρατείας, Άκη Σκέρτσο να εκθειάζει την ελληνική συμμετοχή στον διαγωνισμό τραγουδιού, που όποτε δε μας βολεύει είναι «πανηγυράκι», αναμασώντας τα περί ήθους που ενώνει και δεν «διχάζει». Στον κόσμο των social media τώρα, τα σχόλια χρηστών περί «σεμνότητας που ξεχωρίζει» ήταν τόσα που μαρτυρούν και μία (νέα) εμμονή: γιατί μας συνεπαίρνει τόσο η «καλυμμένη» γυναικεία σιλουέτα; Ποια ανακούφιση προσφέρει η επιστροφή στο απλό, ταπεινό, «ευπρεπές»; Λίγες μέρες μετά τον τελικό του διαγωνισμού, η ίδια η Klavdia ρωτήθηκε για τη συμμετοχή του Ισραήλ στη Eurovision, στη σκιά της γενοκτονίας στη Γάζα. «Είναι ένας διαγωνισμός τραγουδιού. Εμένα με στεναχωρεί πάρα πολύ που γίνεται πολιτικός. Εγώ είχα επιλέξει από παλιά και ακόμα και τώρα να μην πολιτικοποήσω τη Eurovision. Εύχομαι μια μέρα να καταφέρει η Eurovision να είναι πάλι διαγωνισμός τραγουδιού, χωρίς να εμπλέκεται μέσα τίποτα πολιτικό, να είναι όλα δίκαια και να γιορτάζεται για τη μουσική αυτού του πράγματος», απάντησε η τραγουδίστρια, με τη σεμνότητα και την ταπεινότητα που τόσο εξήραν όλοι.

Η στροφή στη «σεμνότητα» δεν μπορεί να διαβαστεί αποκομμένη από το φύλο: τα «σεμνά» σώματα είναι  κατά κανόνα γυναικεία και νεανικά. Μέσα από την απόλυτη κάλυψη του σώματός της, η Κλαυδία εν εγκωμιάστηκε απλώς για την κομψότητά της· η αποθέωση της εμφάνισής της, φέρει εντός της τη βαριά σφραγίδα της πατριαρχίας. Όπως σε κάθε ιστορική φάση ύφεσης, η «εγκράτεια» ενδύεται με όρους γούστου και ήθους. Τελικά, όμως, αφορά τη «ρύθμιση» του γυναικείου σώματος: τι επιτρέπεται να φαίνεται, πώς, από ποιον και για ποιον.

«Λόγοι ευπρέπειας»

Η εικόνα της γυναικείας δημόσιας παρουσίας έχει ήδη αρχίσει να αναδιαμορφώνεται από ένα  ευρύτερο πολιτισμικό ρεύμα. Το φεστιβάλ των Καννών, το οποίο για δεκαετίες υπήρξε σύμβολο της αποθέωσης του glamour και των αποκαλυπτικών εμφανίσεων, ήδη από πέρυσι άρχισε να εκπέμπει μηνύματα αυτής της μετατόπισης. Πέρυσι, κάποιοι ερμήνευσαν την εμφάνιση της Κέιτ Μπλάνσετ στο κόκκινο χαλί ως  συμβολική αναφορά στην παλαιστινιακή σημαία. Στην πρεμιέρα του βιογραφικού φιλμ του Ντόναλντ Τραμπ, «The Apprentice», η 55χρονη ηθοποιός επέλεξε ένα μαύρο φόρεμα με ροζ πλάτη και ουρά, το κάτω μέρος της οποίας ήταν σε πράσινο χρώμα, ενώ ένα εντυπωσιακό κολιέ βρισκόταν γύρω από τους ώμους της. Η ίδια πόζαρε στους φωτογράφους που βρίσκονταν εκεί όταν με χάρη σήκωσε την ουρά του φορέματος της, σχηματίζοντας με αυτό τον τρόπο τα χρώματα της παλαιστινιακής σημαίας, πυροδοτώντας τη συζήτηση για τη δυνατότητα των celebrities να μιλούν πολιτικά, ακόμα και μέσω της μόδας.

Το 2024, οι διοργανωτές του γαλλικού φεστιβάλ ανακοίνωσαν νέο ενδυματολογικό κώδικα για το κόκκινο χαλί, απαγορεύοντας τόσο τη γυμνότητα όσο και τις υπερβολικά ογκώδεις εμφανίσεις, επικαλούμενοι «λόγους ευπρέπειας». Πρόκειται για έναν επίσημο επαναπροσδιορισμό του τι «αποδεκτό» στον δημόσιο χώρο. Και παρότι η διοργάνωση επικαλέστηκε τη «διατήρηση της κομψότητας», η χρονική συγκυρία και το φύλο εκείνων που κατά κύριο λόγο επηρεάζονται από τους κανόνες αυτούς, μπορεί να δείχνουν κάτι βαθύτερο.

Από την Τσιτσιολίνα στην Πάρις Τζάκσον

Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα που δείχνουν πώς το Φεστιβάλ των Καννών έγινε, μέσα στις δεκαετίες, η επιτομή του «προκλητικού» red carpet. Από την Ilona Staller, γνωστή και ως Τσιτσιολίνα, που στα μέσα της δεκαετίας του ’80 εμφανίστηκε topless με ροζ φόρεμα, μέχρι την Claudia Schiffer, τη Kylie Minogue, την Bella Hadid και τη Naomi Campbell – το γυμνό αντιμετωπιζόταν συχνά ως φόρος τιμής στη θηλυκότητα, αλλά και ως μέσο αυτοέκφρασης. Το λεγόμενο «naked dressing» – τα διαφανή ή αποκαλυπτικά φορέματα που προσομοιάζουν σε εσώρουχα – επανήλθε μαζικά στις πασαρέλες το 2023. Οίκοι μόδας όπως οι Dion Lee, Jason Wu, Michael Kors, Brandon Maxwell, Chanel και Balenciaga παρουσίασαν συλλογές με sheer υφάσματα, επιβεβαιώνοντας ότι το γυμνό εξακολουθεί να ασκεί γοητεία.

Στο Χόλιγουντ, το στιλ αυτό κυριάρχησε σε όλα τα μεγάλα βραβεία – από τα Όσκαρ μέχρι τα Grammys. Για πολλούς celebrities, το να δείχνεις «όλα» είναι πράξη αυτοπεποίθησης, φεμινιστική δήλωση ή και απλώς αισθητική επιλογή. Όμως, άλλοι σχολιαστές επιμένουν: έχει χαθεί η δημιουργικότητα, και το ρίσκο έχει αντικατασταθεί από την υπερέκθεση. Η Paris Jackson, για παράδειγμα, αντέδρασε έντονα στις επικρίσεις για το αποκαλυπτικό της look στην επίδειξη μόδας της Stella McCartney, λέγοντας: «είναι απλώς ένα σώμα. Δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτό, όλοι έχουμε από ένα».

Ο φόβος απέναντι στο «γυμνό» δεν καινούριος, ούτε όμως και αθώος. Σε εποχές αβεβαιότητας — πολιτικής, οικονομικής, υπαρξιακής — η κοινωνία συχνά αναζητά την ασφάλεια του ελέγχου. Και ο πρώτος τομέας ελέγχου ήταν, και παραμένει, το γυναικείο σώμα. Η «σεμνότητα» ως τάση δεν είναι μόνο αισθητική, αλλά βαθιά ιδεολογική: επαναφέρει τον διαχωρισμό ανάμεσα σε σώματα που «σέβονται τον εαυτό τους» και σώματα που «προκαλούν», στήνοντας έτσι ένα νέο δίπολο ηθικής υπεροχής και σιωπηλής καταπίεσης.

Γίνεται όντως η μόδα πιο συντηρητική;

«Η πραγματικότητα είναι ότι τα catwalks συχνά δείχνουν περισσότερη σάρκα από τις πρόσφατες εμφανίσεις που απαγορεύτηκαν. Όμως η πρόθεση είναι να διαχωριστεί το φεστιβάλ από τη μαζική κουλτούρα των influencers», λέει στο Women’s Wear Daily, η ιστορικός μόδας Nancy Deihl, αναφερόμενη στους νέους κανόνες των Καννών περί «διαφύλαξης της αισθητικής σοβαρότητας του φεστιβάλ». Η Deihl, πάντως, υποστηρίζει ότι σήμερα η «έκταση του γυμνού» είναι πρωτοφανής- ίσως αυτό, λέει, να είναι και το επιχείρημα πίσω από τη στροφή προς τη σεμνότητα: μία ενδεχόμενη πολιτισμική κόπωση απέναντι στην υπερβολή. Η στυλίστρια Karla Welch, στον αντίποδα, χαρακτήρισε τους κανόνες «βαρετούς, πατριαρχικούς και άθλιους». Όσο η συζήτηση διεξάγεται, εκατομμύρια χρήστες του TikTok σε όλο τον κόσμο παρακολουθούν φανατικά τα «quiet luxury» και «tradwife-core» - δύο social media megatrends παστέλ αποχρώσεων και ρετρό αναφορών. Σε ένα βίντεο που έχει γίνει viral, η content creator Nikita Redkar εξηγεί: «Όταν η οικονομία είναι χάλια, πας προς τη σιγουριά. Και τι πιο σίγουρο από την παράδοση;». Η ερμηνεία της TikToker, αν και ελκυστική, απορρίπτεται από τη Deihl ως απλουστευτική. Η ίδια λέει ότι υπάρχουν περίοδοι όπου ο κοινωνικός συντηρητισμός δε συμβαδίζει με καμία οικονομική κρίση, με τον ίδιο τρόπο που η δεκαετία του 1950 υπήρξε περίοδος ευημερίας αλλά και έντονου κοινωνικού ελέγχου που γίνεται εμφανής στο New Look του Dior.

Η εμμονή με τη «σεμνότητα», πάντως, είτε προέρχεται από τα media, είτε από επίσημους θεσμούς, μέσα σε όλα μοιάζει λιγότερο με προσωπική επιλογή και περισσότερο με συστημική επιβολή. Ας βγάλουμε, για παράδειγμα, την Klavdia από τη σκηνή της Eurovision, και ας δούμε τις «κανονικές» εμφανίσεις της, στα μαγαζιά στα οποία εμφανίζεται. Μπορεί το ύφος και τα υλικά της πατριαρχίας να έχουν αλλάξει, ωστόσο όλη αυτή η συζήτηση γεννά ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο έχει αλλάξει η γενικευμένη πεποίθηση για το γυναικείο σώμα: βασικός δείκτης ηθικής -αποδεκτής ή μη- παραμένει η επιτήρησή του από τρίτους άντρες. Και, ως πεδίο στο οποίο ξεδιπλώνεται όλη η πολυπλοκότητα της εκάστοτε κοινωνίας, η μόδα βοηθάει να βγάλουμε (όχι και τόσο) νέα συμπεράσματα. Καθώς η δημόσια σφαίρα επανοριοθετείται, η «απάντηση» στην Anna Wintour γίνεται ολοένα και πιο καθαρή: δεν είναι μόνο τι φοράς — είναι τι επιτρέπεται να φορέσεις, πώς ερμηνεύεται και ποιος έχει την «εξουσία» να το εγκρίνει ή να το απορρίψει.

Διαβάστε ακόμη

Σε θέσεις «μάχης» οι αγρότες: Νέα μπλόκα σε όλη την Ελλάδα - Κλείνουν λιμάνια και αεροδρόμια

Μετά την κλοπή και πλημμύρα στο Λούβρο: Ζημιές σε πάνω από 300 σπάνια βιβλία στην αίθουσα αιγυπτιακών αρχαιοτήτων

Η Ελλάδα μπαίνει στο κλίμα των Χριστουγέννων: Τα δημοφιλή θεματικά πάρκα της χώρας και πιο οι hot προορισμοί

Απόλυτο αφεντικό στο ντέρμπι της Θεσσαλονίκης ο ΠΑΟΚ, που κοιτάζει μόνο την κορυφή!