Πτώσεις πολεμικών αεροσκαφών: 162 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε 30 χρόνια - Τα αίτια των δυστυχημάτων

Μέχρι σήμερα 162 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε 30 χρόνια από πτώσεις πολεμικών αεροσκαφών. Ποια είναι τα αίτια των δυστυχημάτων; Ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή της...

Είναι συχνό το άκουσμα της είδησης, που πάντα καθηλώνει τον ακροατή και τον γκρεμίζει στο άκουσμα της συνέχειας: «Κατέπεσε αεροσκάφος της Πολεμικής Αεροπορίας στη θαλάσσια περιοχή κτλ κτλ» με τη συνέχεια να είναι εκείνη που περιμένει κάποιος με σφιγμένο το στομάχι: «...οι πιλότοι πρόλαβαν και ενεργοποίησαν τον μηχανισμό εκτόξευσης και πλέον βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη έρευνα για τον εντοπισμό τους».

Και μέχρι τον «εντοπισμό» τους οικείοι και απλοί πολίτες, οι έχοντες ενσυναίσθηση, απαντέχουν καρτερικά – κείνες τις ώρες – προσευχόμενοι.

Στο πρόσφατο δυστύχημα της Πολεμικής μας Αεροπορίας, δυστυχώς ο ένας από τους δύο πιλότους του F-4 Phantom II της 338 Μοίρας της 117 Πτέρυγας Μάχης που εκτελούσε εκπαιδευτική πτήση, ο 29χρονος Υποσμηναγός Μάριος Μιχαήλ Τουρούτσικας εντοπίστηκε δίχως ανάσα. Και εκείνο το «συνεχίζονται οι έρευνες για τον εντοπισμό του κυβερνήτη» συντρίβει τις αντοχές!

Μετρούν νεκρούς και λάθη

Η Πολεμική Αεροπορία, η Αεροπορία Στρατού (ελικόπτερα) και η Αεροπορία Ναυτικού (επίσης ελικόπτερα) μετρούν περισσότερα από 100 αεροσκάφη και ελικόπτερα που έχουν συντριβεί από το 1990· από αυτά, τα δύο μόνο έπεσαν κατά τη διάρκεια αναχαίτισης εχθρικών (τουρκικών) αεροσκαφών, ενώ τα υπόλοιπα αποδίδονται σε ανθρώπινο λάθος ή μηχανικές βλάβες.

Γράφοντας στην ψυχρή γλώσσα των αριθμών: από το 1990 μέχρι το 2023, διάστημα δηλαδή 31 χρονών, η Πολεμική Αεροπορία έχει απωλέσει 93 αεροσκάφη και έχει θρηνήσει τη ζωή 127 ανθρώπων (με την πρόσφατη απώλεια). Η Αεροπορία Στρατού έχει χάσει 8 ελικόπτερα και 26 ανθρώπους και η Αεροπορία του Ναυτικού στη λίστα οδύνης έχει καταγράψει 3 απώλειες ελικοπτέρων και 9 ανθρώπινες ζωές, από τις οποίες οι τρεις έπεσαν στα Ίμια μια μέρα σαν αύριο!

Να επισημάνουμε ότι σε πέντε περιπτώσεις δυστυχημάτων της Π.Α. έχουμε την πτώση δύο αεροσκαφών ταυτόχρονα, ενώ σε 47 περιπτώσεις δεν καταγράφηκε απώλεια ανθρώπινης ζωής. Το πιο πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα της Πολεμικής Αεροπορίας είχε συμβεί στις 5 Φεβρουαρίου του 1990 όταν κατέπεσε αεροσκάφος C130H στο όρος Όθρυς της Φθιώτιδας. Επίσης από πτώση C130 είχαν χάσει τη ζωή τους 5 άνθρωποι στις 20 Δεκεμβρίου του 1997, όταν το αεροσκάφος κατέπεσε στο Όρος Πάστρα στο κομμάτι που ανήκει στον νομό Βοιωτίας.

Από τα δυστυχήματα της Αεροπορίας Στρατού εντοπίζουμε την πτώση του Σινούκ (CH-47DG) στις 11 Σεπτεμβρίου του 2004, λίγες μέρες μετά το τέλος των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, πτώση στη θαλάσσια περιοχή της Σιθωνίας Χαλκιδικής, που οδήγησε στο θάνατο τους 17 επιβαίνοντες, ανάμεσα στους οποίους βρισκόταν ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Πέτρος και ο καλός συνάδελφος, δημοσιογράφος της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ, Γιώργος Ξενουδάκης. Επίσης, από την πτώση ελικοπτέρου Χιούι (Bell UH-1H Iroquois),στην Καρυώτισσα του νομού Πέλλας, στις 20 Φεβρουαρίου του 2006 είχαν χάσει τη ζωή τους 4 άνθρωποι.
Στα τρία δυστυχήματα της Αεροπορίας Ναυτικού έχουν σκοτωθεί από τρεις άνθρωποι σε κάθε τραγικό περιστατικό.

Γιατί πέφτουν τα αεροσκάφη;

Στο επίσημο site του Ελληνικού Στρατού αναγράφεται ότι: η συντριπτική πλειονότητα των ατυχημάτων - δυστυχημάτων έχει συμβεί σε ασκήσεις ρουτίνας ή σε απλές πτήσεις ή ακόμη - σε ορισμένες περιπτώσεις - την ώρα της απογείωσής ή της προσγείωσής τους, λίγα μόλις μέτρα από τις βάσεις. Και δικαιολογείται το γεγονός: Την δεκαετία του 1980, ο έλληνας χειριστής πολεμικού αεροσκάφους είχε κατά μέσο όρο περίπου 18 ώρες πτήσης μηνιαίως· σήμερα έχει μόλις 7-8, από τις οποίες οι περισσότερες είναι για εναέριες περιπολίες. Ο πληθωρισμός, η αύξηση της τιμής του πετρελαίου, το κόστος συντήρησης και των ανταλλακτικών, έχουν αρνητικά οικονομικά αποτελέσματα στη συχνότητα, αλλά και στην περιοδικότητα των πτήσεων των μαχητικών αεροσκαφών. Έτσι, στα τέλη του 2010, εν μέσω οικονομικής κρίσης, η επιχειρησιακή εκπαίδευση των πιλότων της Πολεμικής Αεροπορίας περιορίστηκε σε 6 ώρες πτήσης ανά μήνα.

Κατά τη διάρκεια ασκήσεων αναχαίτησης που διεξάγονται στο Αιγαίο, σχεδόν καθημερινά, ένας καλός εκπαιδευμένος πιλότος, όσο μεγάλο βαθμό δυσκολίας και αν έχει να αντιμετωπίσει σε ύψος χιλιάδων ποδών, σχεδόν ποτέ δεν κάνει λάθη· το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τις πραγματικές αναχαιτίσεις: τα λάθη είναι ελάχιστα.
Αντίθετα, στις εθνικές ασκήσεις πέφτουν τα περισσότερα αεροσκάφη. Ίσως επειδή κατά τη διάρκεια της άσκησης υπάρχει ένα είδους χαλαρότητας, μετριασμού του κινδύνου και υπερεκτίμησης των δυνατοτήτων ανθρώπων και μηχανών.

Ανεπαρκής συντήρηση

Τα περισσότερα δυστυχήματα, ακόμη και αυτά που χαρακτηρίζονται «πολύνεκρα» (όπως η συντριβή του C-130 στο όρος Όθρυς), είχαν ως αίτιο συντριβής το ανθρώπινο λάθος και όχι τη μηχανική βλάβη. Το θέμα της εκπαίδευση λοιπόν είναι ζητούμενο, αλλά και η ηλικία του στόλου. Με αεροσκάφη που έχουν ηλικία μεγαλύτερη από αυτή των χειριστών τους, οποιαδήποτε συντήρηση κρίνεται ανεπαρκής. Αεροσκάφη σαν αυτό που κατέπεσε σήμερα Δευτέρα 30 Ιανουαρίου F-4 Phantom II, αλλά και τα A-7 (μαχητικό αεροσκάφος αμερικάνικης κατασκευής, που εντάχθηκε στο οπλοστάσιο της Π.Α. το 1975 και που η αμερικανική πολεμική αεροπορία χρησιμοποίησε ευρέως στον πόλεμο του Βιετνάμ) κατασκευάστηκαν πριν από πολλές δεκαετίες και η υπερβολική χρησιμοποίησή τους δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την πτητική τους κατάσταση. Κι όμως παρά τις αντίξοες συνθήκες που αντιμετωπίζει η Πολεμική Αεροπορία, ο δείκτης ατυχημάτων της είναι αρκετά χαμηλός σε σύγκριση με άλλες χώρες και με συνάρτηση του γεγονότος της καθημερινής απειλής από τους γείτονες.

Διπλό κακό στον αέρα

Για να σταθούμε σε μεμονωμένα περιστατικά διπλών δυστυχημάτων θα καταγράφαμε τα εξής:

1. 2004 Πήλιο: Δύο μαχητικά αεροσκάφη F-16D πετούσαν στο πλαίσιο εκπαιδευτικής πτήσης στο Αιγαίο, στις 14 Οκτωβρίου του 2004. Στην περιοχή του Πηλίου επικρατούσαν συνθήκες χαμηλής νέφωσης. Μετά 50 λεπτά από την απογείωση τα αεροσκάφη χάθηκαν από τα ραντάρ. Τα δύο μαχητικά κατέπεσαν και συνετρίβησαν στο βουνό των Κενταύρων. Από τα συντρίμμια ανασύρθηκαν νεκροί 4 άνθρωποι, χειριστές και εκπαιδευόμενοι που επέβαιναν στα αεροσκάφη.

2. 2010 Σύγκρουση: Στις 26 Αυγούστου του 2010 συγκρούστηκαν στον αέρα δύο μαχητικά αεροσκάφη τύπου F-16, που συμμετείχαν σε εκπαιδευτική άσκηση στη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης, δυτικά της νήσου Χρυσή (Γαϊδουρονήσι). Από το δυστύχημα έχασε τη ζωή του ένας πιλότος, ενώ ένας ακόμα τραυματίστηκε σοβαρά και κατέληξε στο νοσοκομείο Ηρακλείου 3 μέρες μετά. Ένας τρίτος πιλότος επέζησε.

Αν σου αρέσει η άβυσσος, πρέπει να έχεις φτερά, είχε γράψει ο Νίτσε και με αυτή τη άβυσσο φλερτάρουν σχεδόν καθημερινά οι Ίκαροι των ουρανών μας και… ποτέ τίποτε μεγάλο δεν επιτεύχθηκε χωρίς κίνδυνο.