Καιρός: Δέκα ερωτήσεις και απαντήσεις για τις χαλαζοπτώσεις

Το μεγαλύτερο χαλάζι που έχει παρατηρηθεί στη χώρα μας τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια, είχε διάμετρο έως 8 εκατοστών...

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 6 λεπτά ┋

Με αφορμή την χαλαζόπτωση που έπεσε στο κέντρο της Αθήνας τη Δευτέρα (15/4) η μετεωρολογική υπηρεσία meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών έδωσε στη δημοσιότητα δέκα ερωτήσεις και απαντήσεις που εξηγούν όλα όσα θέλετε να ξέρετε για το χαλάζι.

Το μεγαλύτερο χαλάζι που έχει παρατηρηθεί στη χώρα μας τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια, είχε διάμετρο έως 8 εκατοστών και έπεσε στις 10 Ιουνίου 2013, όταν πολύ ισχυρές καταιγίδες έπληξαν περιοχές της Ημαθίας και της Πιερίας. Διεθνώς έχει παρατηρηθεί χαλάζι που φθάνει και τα 23 εκατοστά!

1. Ποια νέφη δημιουργούν το χαλάζι;

Μόνο οι σωρειτομελανίες/cumulonimbus (νέφη που προκαλούν καταιγίδες) είναι ικανοί να δημιουργήσουν χαλάζι. Σχεδόν όλες οι καταιγίδες παράγουν χαλάζι σε κάποιο στάδιο της ανάπτυξής τους, αλλά λίγες φορές οι χαλαζόκοκκοι καταφέρνουν να φτάσουν στο έδαφος και να εκδηλωθεί το φαινόμενο της χαλαζόπτωσης.

2. Πώς δημιουργείται το χαλάζι;

Η δημιουργία και ανάπτυξη των χαλαζόκοκκων σε έναν σωρειτομελανία εξαρτάται από μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ της κατακόρυφης ροής θερμού και υγρού αέρα με μικροσωματίδια (που ονομάζονται πυρήνες συμπύκνωσης) πάνω στα οποία προσκολλώνται αρχικά μικροσκοπικοί παγοκρύσταλλοι. Οι παγοκρύσταλλοι μεγαλώνουν σε μέγεθος συλλέγοντας νερό από τις γειτονικές σταγόνες ή από το νερό σε υπέρτηξη, δηλαδή το νερό που βρίσκεται σε αρνητική θερμοκρασία ακόμη και στους μείον 40 βαθμούς Κελσίου, το οποίο παγώνει ακαριαία πάνω στην επιφάνεια του πάγου. Σε αυτή τη φάση έχουμε τη δημιουργία των χαλαζόκοκκων που λόγω του βάρους τους πέφτουν προς τη βάση του νέφους μεγαλώνοντας συνεχώς σε μέγεθος με σφαιρικό σχήμα.

3. Σε τι διαφέρει το μικρό από το μεγάλο χαλάζι;

Για τη δημιουργία μεγάλου χαλαζιού (πάνω από 2 εκατοστά διάμετρο), εκτός από την έντονη αστάθεια στην ατμόσφαιρα, χρειάζεται επιπλέον μεγάλη διαφορά ταχύτητας του ανέμου καθ' ύψος, έτσι ώστε ο στροβιλισμός των αέριων μαζών εντός του νέφους να οδηγήσει τον χαλαζόκοκκο σε πολλαπλές διαδρομές οριζόντια και κατακόρυφα, συλλέγοντας περισσότερο νερό και αυξάνοντάς το σε μέγεθος. Με αυτόν τον τρόπο πολλές φορές το χαλάζι χάνει το σφαιρικό του σχήμα και αποκτά μυτερές προεξοχές. Ανάλογα με το μέγεθος, τα «δαχτυλίδια πάγου» και τις προεξοχές ενός χαλαζόκοκκου, μπορούμε να εκτιμήσουμε πόση ώρα ταξίδεψε μέσα σε ένα καταιγιδοφόρο νέφος. Το μικρού μεγέθους χαλάζι, όπως αυτό που έπληξε αρκετές περιοχές της Αττικής τη Δευτέρα 15 Απριλίου, δημιουργείται επίσης σε περιοχές με έντονη αστάθεια, αλλά όταν οι άνεμοι καθ' ύψος είναι ασθενείς και υπάρχουν ξηρές και ψυχρές αέριες μάζες σε χαμηλά στρώματα της τροπόσφαιρας (περίπου σε δύο χιλιόμετρα ύψος).

4. Σε τι μέγεθος μπορεί να φτάσει το χαλάζι;

Συνήθως το χαλάζι που φτάνει στο έδαφος, δεν ξεπερνά σε διάμετρο το ένα εκατοστό, αλλά μπορεί να φτάσει ακόμη και τα 23 εκατοστά. Πολύ μεγάλο χαλάζι παρατηρείται κάθε χρόνο σε περιοχές της ΒΑ Ινδίας και του Μπαγκλαντές, στη Νότια Κίνα, στις ΗΠΑ και στη Λατινική Αμερική.

5. Πότε έχουμε χαλαζοπτώσεις στην Ελλάδα;

Στη ηπειρωτική Ελλάδα οι χαλαζοπτώσεις με μικρό μέγεθος χαλαζόκοκκων (κάτω των δύο εκατοστών), αλλά σε μεγάλες ποσότητες, παρατηρούνται κυρίως τον Απρίλιο και το πρώτο μισό του Μαΐου, όταν η αστάθεια στην ατμόσφαιρα είναι ισχυρή, αλλά πολλές φορές ψυχρές αέριες μάζες παραμένουν κοντά στο έδαφος. Ενώ το μεγάλο χαλάζι (άνω των δύο εκατοστών) παρατηρείται την περίοδο μεταξύ Μαΐου και στο πρώτο μισό του Ιουνίου. Αντίθετα στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου οι χαλαζοπτώσεις είναι πιο συχνές το φθινόπωρο και λιγότερο τους χειμερινούς μήνες, όταν η αστάθεια περιορίζεται πάνω από τη θάλασσα.

6. Πού έχει παρατηρηθεί το μεγαλύτερο χαλάζι στην Ελλάδα;

Σχεδόν κάθε χρόνο παρατηρούμε στη χώρα μας χαλάζι διαμέτρου δύο έως τριών εκατοστών, όμως στις 10 Ιουνίου 2013 πολύ ισχυρές καταιγίδες έπληξαν περιοχές της Ημαθίας και της Πιερίας με χαλάζι διαμέτρου έως και οκτώ εκατοστών. Είναι το μεγαλύτερο χαλάζι που γνωρίζουμε να έχει παρατηρηθεί στη χώρα μας τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια. Από αναφορά του Τύπου γνωρίζουμε ότι στις 15 Ιουνίου 1956 στο χωριό Λοξάδα Καρδίτσας 46 κάτοικοι τραυματίστηκαν και δεκάδες οικόσιτα ζώα σκοτώθηκαν από πρωτοφανή χαλαζόπτωση.

Το μέγεθος του χαλαζιού μπορεί να καταγραφεί μόνο με χαλαζόμετρα, απλές κατασκευές από πορώδη υλικά, πάνω στα οποία οι χαλαζόκοκκοι αφήνουν το αποτύπωμά τους. Επίσης μέσω ανάλυσης δεδομένων από ραντάρ καιρού μπορούμε να εκτιμήσουμε το μέγεθος του χαλαζιού, αλλά με μικρή ακρίβεια. Στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών πρόσφατα ξεκινήσαμε τη χρήση τεχνικών τηλεπισκόπησης από δορυφόρους για να εκτιμήσουμε ποιες καταιγίδες είναι ικανές να παράγουν χαλαζοπτώσεις με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

8. Γίνεται πρόγνωση χαλαζοπτώσεων;

Η πρόγνωση της χαλαζόπτωσης αποτελεί ακόμη μεγάλη πρόκληση για την Μετεωρολογία, καθώς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακριβώς τις συνθήκες που το δημιουργούν σε κάθε σημείο της ατμόσφαιρας. Στο meteo.gr χρησιμοποιούμε αλγόριθμους που εκτιμούν την εκδήλωση χαλαζόπτωσης και το μέγεθος του χαλαζιού από προγνωστικά δεδομένα αριθμητικών μοντέλων.

9. Τι προβλήματα προκαλεί το χαλάζι;

Το προφανές πρόβλημα μιας χαλαζόπτωσης είναι η οικονομική ζημία της αγροτικής παραγωγής λόγω καταστροφής καλλιεργειών. Το χαλάζι αποτελεί ίσως τον χειρότερο εχθρό των αγροτών ειδικά γιατί εκδηλώνεται την άνοιξη που οι καλλιέργειες βρίσκονται σε ώριμο στάδιο. 'Αλλα προβλήματα που προκαλούν, είναι οι υλικές ζημιές σε οικίες και οχήματα, με τις αποζημιώσεις ασφαλιστικών εταιρειών να αυξάνονται κάθε χρόνο. Επιπροσθέτως, το μικρού μεγέθους χαλάζι προκαλεί μεγαλύτερη ολισθηρότητα στο οδόστρωμα από το χιόνι, γι' αυτό και είναι συχνά τα τροχαία ατυχήματα, ιδιαίτερα στην Εγνατία Οδό όπου οι οδηγοί που εξέρχονται από τις σήραγγες δεν προλαβαίνουν να αντιδράσουν στο οδόστρωμα καλυμμένο με χαλάζι.

10. Γίνεται αποτροπή χαλαζοπτώσεων;

Ο Οργανισμός Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛΓΑ) εφαρμόζει από το 1981 το Εθνικό Πρόγραμμα Χαλαζικής Προστασίας. Το Κέντρο Μετεωρολογικών Εφαρμογών (ΚΕΜΕ) στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» αναλαμβάνει την επιχειρησιακή λειτουργία του προγράμματος που αποτελείται από δίκτυο χαλαζόμετρων στη Μακεδονία, την επιτήρηση των καιρικών συνθηκών στην Κεντρική και Βόρεια Ελλάδα με ραντάρ καιρού και αεροσκάφη για τη σπορά των καταιγιδοφόρων νεφών με ιωδιούχο άργυρο. Η σπορά των νεφών επιδιώκει τη μείωση του μεγέθους των χαλαζόκοκκων, καθώς περισσότεροι τεχνητοί πυρήνες συμπύκνωσης λειτουργούν ανταγωνιστικά προς τους φυσικούς, κάτι που σημαίνει ότι το διαθέσιμο νερό κατανέμεται σε περισσότερους χαλαζόκοκκους.

Διαβάστε ακόμη