Τέμπη: Από... κόσκινο η σύμβαση Hellenic Train και Ελληνικού Δημοσίου - Αναθεώρηση ή καταγγελία μετά τα κυβερνητικά πυρά;

Δύσκολη άσκηση η καταγγελία της σύμβασης - Πιθανή η αναθεώρηση

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 11 λεπτά ┋

«Φύλλο και φτερό» κάνουν στελέχη των συναρμόδιων υπουργείων αυτές τις ημέρες τη σύμβαση που έχει υπογράψει το Ελληνικό Δημόσιο με την Hellenic Train, η οποία λειτουργεί τον επιβατικό σιδηρόδρομο στην Ελλάδα.

Στον απόηχο των δηλώσεων του Πρωθυπουργού, ο οποίος έβαλε στο στόχαστρο την εταιρία αφήνοντας ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα αναφορικά με το φορτίο της εμπορευματικής αμαξοστοιχίας που συγκρούστηκε με την επιβατική στα Τέμπη, δηλώνοντας ότι εάν προκύψουν ευθύνες κατά της εταιρίας, θα κληθεί να λογοδοτήσει, η σύμβαση περνά από... κόσκινο, πάνω από 2,5 χρόνια μετά την υπογραφή της, προκαλώντας ερωτηματικά ως προς το εάν η κυβέρνηση προτίθεται να την καταγγείλει.

Σιδηροδρομικές πηγές, πάντως, σημειώνουν ότι αυτό δεν είναι κάτι εύκολο, καθώς οι συμβατικές υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτήν τηρούνται από την εταιρία, γεγονός το οποίο πιστοποιεί και το αρμόδιο υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών σε απόφασή του αυτής της εβδομάδας.

Έβαλαν στο στόχαστρο την Hellenic Train, αλλά έδωσαν την αποζημίωση για το 2023

Μπορεί ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταϊκούρας και ο υφυπουργός Υποδομών, Νίκος Ταχιάος να δήλωσαν με μία ημέρα διαφορά ότι δε θα έβαζαν το χέρι τους στη φωτιά για το επίμαχο φορτίο, ωστόσο την Πέμπτη, δύο 24ωρα μετά τις δηλώσεις του Πρωθυπουργού, αναρτήθηκε η απόφαση για την καταβολή της οφειλόμενης ετήσιας αποζημίωσης προς τη Hellenic Train για το 2023, η οποία ήταν και η χρονιά του δυστυχήματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι η απόφαση για την καταβολή ποσού ύψους 60.962.458,19 ευρώ, δε δημοσιεύτηκε απλώς την Πέμπτη, αλλά υπεγράφη κιόλας εκείνη την ημέρα ως ολοκλήρωση μιας διαδικασίας, η οποία, όπως προκύπτει από την αναφερόμενη αλληλογραφία, είχε ξεκινήσει αρκετές ημέρες νωρίτερα, στις 10 Ιανουαρίου.

Στην απόφαση, η οποία υπογράφεται από τον κ. Σταϊκούρα αναφέρεται μάλιστα ξεκάθαρα ότι «πληρούνται οι προϋποθέσεις καταβολής αποζημίωσης για την εκτέλεση των υπηρεσιών της Σύμβασης ΥΔΥ του Α’ και Β’ εξαμήνου του έτους 2023».

Δύσκολη άσκηση η καταγγελία της σύμβασης – Πιθανή η αναθεώρηση

Πηγές κοντά στην υπόθεση εκτιμούν ότι το ενδεχόμενο καταγγελίας της σύμβασης από το Ελληνικό Δημόσιο δεν είναι η μοναδική, αλλά ούτε και η πιθανότερη ανάγνωση της ξαφνικής κυβερνητικής επίθεσης των τελευταίων ημερών προς την εταιρία. Δεν αποκλείουν πέραν της αναζήτησης σωσιβίου ύστερα από τα πάνδημα συλλαλητήρια οργής σε όλη την Ελλάδα, να υποδηλώνει την πρόθεση της κυβέρνησης για αναθεώρηση των όρων της σύμβασης από θέση ισχύος.

Σε κάθε περίπτωση η διένεξη φαίνεται ότι έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά διπλωματικής διαπραγμάτευσης μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας, ενόψει και της συνάντησης που θα έχει περί τα μέσα Φεβρουαρίου ο κ. Μητσοτάκης με την Ιταλίδα ομόλογό του, Τζόρτζια Μελόνι. Σιδηροδρομικές πηγές αναφέρουν ότι η λειτουργία του σιδηροδρόμου στην Ελλάδα από την ιταλική θυγατρική υπήρχε ήδη στην ατζέντα των συνομιλιών, αλλά πλέον θα τεθεί με άλλους όρους. Άλλωστε η Hellenic Train μπορεί να είναι ιδιωτική εταιρία στη χώρα μας, αλλά η μητρική της Trenitalia είναι δημόσια στη γειτονική χώρα, γεγονός που έχει βαρύνουσα σημασία για την ιταλική κυβέρνηση.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ο κ. Μητσοτάκης πιεζόμενος από τα γεγονότα αναφέρεται σε αναθεώρηση των όρων της σύμβασης. Τον Μάρτιο του 2023 στην πρώτη συνέντευξή που είχε παραχωρήσει μόλις λίγες ημέρες μετά την τραγωδία των Τεμπών, είχε μιλήσει για «τρένα - σαπάκια» προαναγγέλλοντας μια αναθεώρηση της σύμβασης, η οποία όμως δεν ήρθε ποτέ: «Θα καθίσουμε κάτω με τη Hellenic Train και θα καθίσουμε κάτω και με την ιταλική κυβέρνηση και θα πετύχουμε μία καλύτερη συμφωνία για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να επενδύσουμε στον ελληνικό σιδηρόδρομο και οι δύο. Εμένα δεν με ενδιαφέρει κατ΄ανάγκη να πάρω -ως κράτος- μερίδιο στη Hellenic Train, αλλά αυτό το οποίο με ενδιαφέρει είναι να εξασφαλίσω ότι η Hellenic Train θα μας φέρνει τα καλύτερα τρένα της και όχι -να το πω- τα «σαπάκια» ενδεχομένως τα οποία αποσύρει από την Ιταλία».

Δύο χρόνια μετά και παρά τις δηλώσεις αυτές, στο ελληνικό δίκτυο κυκλοφορούν τα ίδια τρένα, τα οποία ο κ. Μητσοτάκης είχε αποκαλέσει «σαπάκια», ενώ δεν έχει γίνει καμία επαναδιαπραγμάτευση των όρων της σύμβασης.

Να σημειωθεί ότι πιθανή αναθεώρηση της σύμβασης μάλλον... σύμφωνη θα έβρισκε και την Hellenic Train, η οποία το 2023 παρουσίασε ζημίες ύψους 65 εκατ. ευρώ εξαιτίας της διακοπής λειτουργίας μετά το δυστύχημα των Τεμπών, αλλά κυρίως μετά την καταστροφή μεγάλου τμήματος των σιδηροδρομικών υποδομών που προκάλεσαν οι κακοκαιρίες Daniel και Elias.

Πηγές της αγοράς σημειώνουν πως ο ιταλικός Όμιλος δε θέλει να αποχωρήσει από την Ελλάδα, αλλά η Hellenic Train θα ζητήσει την τήρηση των συμβατικών υποχρεώσεων των δύο πλευρών επιδιώκοντας συζήτηση για την αναθεώρηση των όρων της σύμβασης με το επιχείρημα ότι το σιδηροδρομικό τοπίο της χώρας έχει αλλάξει ριζικά από την περίοδο υπογραφής με τις συνθήκες λειτουργίας να έχουν χειροτερεύσει. Σε ό,τι αφορά τις ζημίες, οι ίδιες πηγές δεν αποκλείουν να ζητήσει την κάλυψη ζημιών ύψους 40 εκατ. ευρώ όχι υπό τη μορφή της εκταμίευσης αντίστοιχου ποσού, αλλά της πρόβλεψης δυνατότητας συμψηφισμού τους με τα μελλοντικά κέρδη του Δημοσίου από το σιδηροδρομικό έργο όταν θα έχουν ολοκληρωθεί τα έργα υποδομής.

Τι ορίζει η σύμβαση του 2022 και τι προβλέπει για την πρόωρη λήξη της

Η σύμβαση μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Hellenic Train είχε υπογραφεί από τον πρώην υπουργό, Κώστα Καραμανλή τον Απρίλιο του 2022. Είχε ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων, καθώς από αυτήν είχαν «εξαφανιστεί» επενδύσεις περίπου 600 εκατ. ευρώ εκ μέρους της Hellenic Train, οι οποίες προβλεπονταν σε μνημόνιο που είχε υπογραφεί τον Νοέμβριο του 2019, αλλά και σε σχέδιο σύμβασης του 2020 για να αντικατασταθούν τελικώς στο κείμενο, το οποίο υπεγράφη από επενδύσεις μόλις 163,5 εκ. ευρώ έως το 2029.

Μαζί με τις επενδύσεις μάλιστα είχαν... εξαερωθεί και οι υποχρεώσεις της Πολιτείας για την ολοκλήρωση των κρίσιμων έργων ασφαλείας που θα είχαν αποτρέψει την τραγωδία των Τεμπών και τα οποία η χώρα εξακολουθεί να μη διαθέτει σε όλο το μήκος του δικτύου.

Η σύμβαση ισχύει για διάστημα 10 + 5 ετών με τη συνολική αποζημίωση για όλο το διάστημα να αγγίζει τα 930 εκατ. συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ, καθώς αφορά αποζημίωση ύψους 62 εκατ. το χρόνο, ενώ ορίζει ως minimum κέρδος για τον πάροχο το ποσό των 2 εκατ. ευρώ ετησίως. Επιπλέον πρακτικά αποζημιώνει το σύνολο του δικτύου ως «άγονο» εντάσσοντας σε αυτά τα δρομολόγια ακόμα και το Αθήνα – Θεσσαλονίκη.

Με την εν λόγω σύμβαση η εταιρία είχε συμφωνήσει σε πλάνο επενδύσεων ως εξής:

Απόκτηση και δρομολόγηση 5 τρένων ETR 470 με κεφαλαιακή δαπάνη παρόχου 47,5 εκατ. ευρώ και ολοκλήρωση επένδυσης το τέλος του 2022.
Μίσθωση νέων υδρογονοκίνητων τρένων (10 μονάδες) με δαπάνη 54 εκατ. ευρώ και ορίζοντα ολοκλήρωσης της επένδυσης το τέλος του 2027.
Μίσθωση νέων ηλεκτροκίνητων τρένων (10 μονάδες) με κεφαλαιακή δαπάνη 32 εκατ. ευρώ και ολοκλήρωση της επένδυσης στα τέλη του 2027.

Συστήματα ΙΤ (σύστημα πληροφόρησης επιβατών, νέα εμπορική πλατφόρμα, ενσωμάτωση περιστρεφόμενων θυρών ηλεκτρονικού εισιτηρίου στην Αθήνα, σύστημα διαχείρισης στόλου με κεφαλαιακή δαπάνη) με δαπάνη 15 εκατ. ευρώ και ολοκλήρωση επένδυσης τον Δεκέμβριο του 2024.

Αναβάθμιση μισθωμένου στόλου τρένων (15 μονάδες) με δαπάνη 15 εκατ. ευρώ και ολοκλήρωση της επένδυσης στα τέλη του 2029.

Ενδεχόμενη πρόωρη λύση της θα μπορούσε να εγείρει ζητήματα αποζημιώσεων του Δημοσίου προς τους Ιταλούς, καθώς η σύμβαση ορίζει ρητά πως «η κεφαλαιακή επένδυση του παρόχου ως αναπόσπαστο στοιχείο της σύμβασης παροχής δημόσιας υπηρεσίας θα επιστραφεί στον πάροχο από το δημόσιο κατά το υπολειπόμενο αναπόσβεστο μέρος της, σε περίπτωση της καθ’ οιονδήποτε τρόπο πρόωρης λήξης της σύμβασης».

Επιπλέον, το Δημόσιο σε περίπτωση εμπρόθεσμης ολοκλήρωσης της κεφαλαιακής επένδυσης της Hellenic Train είναι υποχρεωμένο να προχωρήσει στην 5ετή παράταση της σύμβασης καθώς σε αντίθετη περίπτωση θα πρέπει και πάλι να επιστρέψει το μέρος που δεν έχει αποσβεσθεί. Με τη λήξη της σύμβασης, ο πάροχος υποχρεούται να παραδώσει το τροχαίο υλικό πλήρως συντηρημένο.

Πρακτικά το Ελληνικό Δημόσιο με τη σύμβαση αυτή έβαλε την υπογραφή του σε ένα δραστικά ψαλιδισμένο επενδυτικό πλάνο συγκριτικά με το αρχικό, δεσμεύοντας στις προβλέψεις του τον σιδηρόδρομο για 15 χρόνια. Το πλάνο μεταξύ άλλων περιλαμβάνει τρένα άνω των 30 ετών, αλλά και μίσθωση από την εταιρία καινούριων τρένων, τα οποία το ίδιο θα έχει αγοράσει. Κι αυτό διότι προβλέπεται ότι η κεφαλαιακή επένδυση της εταιρίας για τη μίσθωση/δρομολόγηση νέων τρένων υδρογόνου και ηλεκτρικών θα καταβληθεί ως συνολική προκαταβολή μισθώματος που θα αντιστοιχεί στο 40% της αγοραίας αξίας των τρένων που θα υλοποιήσει η ΓΑΙΑΟΣΕ, το δε υπολειπόμενο ποσοστό 60% της αξίας τους θα καλύπτεται από τη χρηματική συμβολή του Ταμείου Ανάκαμψης προς τη ΓΑΙΑΟΣΕ με πληροφορίες, πάντως, να αναφέρουν ότι τελικώς δε δεσμεύτηκαν πόροι γι΄αυτόν τον σκοπό.

Σε ό,τι αφορά την καταγγελία της σύμβασης, βάσει των όσων προβλέπονται, τα δύο συμβαλλόμενα μέρη οφείλουν να καταβάλουν κάθε προσπάθεια, ώστε να μην χρειαστεί να τη λύσουν. Αυτή επιτρέπεται να λυθεί είτε με καταγγελία είτε στις περιπτώσεις που ειδικώς προβλέπονται, είτε για σπουδαίο λόγο. Όπως ειδικώς ορίζεται, «σε περίπτωση, δε, ουσιώδους ανατροπής της οικονομικής ισορροπίας της σύμβασης, τα δύο μέρη καταβάλλουν κάθε προσπάθεια ώστε να την αποκαταστήσουν».

Είναι επίσης ξεκάθαρο στη σύμβαση ότι δικαιώματα και υποχρεώσεις που γεννήθηκαν προ της λύσης δεν θίγονται.

Κίνδυνος να μείνουμε χωρίς καινούρια τρένα

Η Hellenic Train μέχρι σήμερα έχει πράγματι εντάξει τα 5 ETR στον στόλο πληρώνοντας στη μητρική της αντίτιμο μικρότερο και από την ετήσια αποζημίωση που η ίδια λαμβάνει από το Δημόσιο. Ωστόσο από αυτά, στην κυκλοφορία βρίσκονται μόνο τα δύο διότι, άλλα δύο είναι καθηλωμένα με βλάβες και ένα μένει υποχρεωτικά σε εφεδρεία. Η κατάσταση αυτή δύσκολα θα αλλάξει δεδομένου ότι τα ανταλλακτικά για τόσο παλαιό τροχαίο υλικό είναι δυσεύρετα.

Παράλληλα προχωρά την προβλεπόμενη ψηφιοποίηση υπηρεσιών και λειτουργιών της, ενώ συνεργάζεται ήδη με τον ΟΑΣΑ προκειμένου να τοποθετηθούν πύλες εισόδου στους σταθμούς του Προαστιακού, αντίστοιχες με αυτές που υπάρχουν στο μετρό, καθώς και αυτό εντάσσεται στις υποχρεώσεις της που απορρέουν από τη σύμβαση.

Αυτό που φαίνεται πως δεν προχωρά παρά την κρισιμότητά του, είναι οι διαδικασίες για την απόκτηση νέων τρένων έστω και με τον τρόπο που προβλεπόταν. Σιδηροδρομικές πηγές αναφέρουν ότι τα απαραίτητα κονδύλια δεν έχουν δεσμευτεί από το Ταμείο Ανάκαμψης, γεγονός που αφήνει το εγχείρημα σε χρηματοδοτικό κενό, ενώ ταυτόχρονα όχι μόνο δε γίνονται κινήσεις για προμήθεια, αλλά ούτε καν έρευνα αγοράς. Πληροφορίες μάλιστα αναφέρουν ότι η Hellenic Train δεδομένης της αντικειμενικής ανάγκης για απόκτηση καινούριου τροχαίου υλικού, επεξεργάζεται το σενάριο να αγοράσει εκείνη τα τρένα υποκαθιστώντας τη ΓΑΙΑΟΣΕ, κάτι το οποίο όμως επίσης δεν προβλέπεται στη σύμβαση και κατά συνέπεια δεν μπορεί να προχωρήσει υπό την παρούσα μορφή της.

Διαβάστε ακόμη