Μετάλλαξη Όμικρον: Γιατί ίσως να σηματοδοτεί το τέλος του κορονοϊού – Έρχεται ένα ανεκτίμητο χριστουγεννιάτικο δώρο για τον κόσμο

Η άφιξη της Όμικρον, της νέας μετάλλαξης του κορονοϊού, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Μποτσουάνα και τη Νότια Αφρική και από μέρες αρχίζει να επεκτείνεται και στην Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας), στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου, έγινε δεκτή με αγωνία και τρόμο. Πολλά κράτη ήδη έχουν κλείσει τα σύνορά τους, προσπαθώντας να εμποδίσουν την εξάπλωση της Όμικρον με την απαγόρευση προσγείωσης πτήσεων από τη Νότια Αφρική και άλλες αφρικανικές περιοχές - μια επιλογή που αμφισβητείται από πολλούς επιστήμονες (και από τον ΠΟΥ) αφού η επιλογή του κλεισίματος των συνόρων δεν ενθαρρύνει τις χώρες να κοινοποιήσουν γρήγορα τις νέες μεταλλάξεις για να αποφύγουν στη συνέχεια το να «τιμωρηθούν» με απομόνωση. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνώρισε αμέσως την μετάλλαξη Όμικρον ως παραλλαγή που πρέπει να μας ανησυχεί και τώρα τίθεται το ερώτημα που δεν θα πάρει ακόμη ξεκάθαρη απάντηση: Θα μας προστατέψουν τα εμβόλια από την Όμικρον;

 Η επίδραση του Όμικρον στην πανδημία

Η αλήθεια είναι ότι η άφιξη του Όμικρον δεν είναι απαραίτητα ένα κακό νέο. Η επίδραση της νέας μετάλλαξης στην πορεία της πανδημίας θα εξαρτηθεί από τα χαρακτηριστικά της:

1: Τη μεταδοτικότητά της.

2: Την ικανότητά της να αποφεύγει τις επαγόμενες από το εμβόλιο ανοσοποιητικές άμυνες.

3: Τη μολυσματικότητά της, δηλαδή κατά πόσο θα προκαλέσει σοβαρότερες επιπλοκές.

Αν διαπιστωθεί ότι η Όμικρον μεταδίδεται εύκολα από ξενιστή σε ξενιστή, αποφεύγοντας τα εξουδετερωτικά αντισώματα και προκαλώντας σοβαρή ασθένεια, τότε η κατάσταση είναι πράγματι πολύπλοκη και οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι τρομερές!
«Αλλά αν η Όμικρον αποδειχθεί ότι είναι μια εξαιρετικά μεταδοτική παραλλαγή μεν, που όμως προκαλεί ήπια συμπτώματα, τότε θα μπορούσαμε να χαμογελάσουμε και να πούμε ότι έχουμε καλά νέα, ακριβώς πάνω στα Χριστούγεννα», γράφει η συνεργάτις του σάιτ  στο The Atlantic, Rachel Gutman.

Γιατί θα ζήσουμε με τον κορονοϊό

Είναι πλέον αμετακίνητη άποψη πολλών ότι η ζωή μας θα βαδίζει πλάι πλάι με τον κορονοϊό. Ο εμβολιασμός ολόκληρης της ανθρωπότητας δεν φαίνεται να είναι κάτι εύκολο. Ακόμη και οι πλούσιες χώρες που είχαν μεγάλες ποσότητες εμβολίων δεν κατάφεραν να εμβολιάσουν το 100% του πληθυσμού, βρίσκοντας τείχος σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων που αρνούνται να κάνουν το εμβόλιο από φόβο ή ιδεολογικούς λόγους.

Τα εμβόλια που κυκλοφορούν στην αγορά δεν είναι δυστυχώς πανάκεια: εξακολουθούν να μειώνουν τον κίνδυνο νοσηλείας, σοβαρής ασθένειας ή θανάτου (αν και σε μικρότερα ποσοστά σε σύγκριση με την παραλλαγή Άλφα), αλλά δεν αποτρέπουν πλήρως τη μετάδοση. Επιπλέον, η αποτελεσματικότητά τους εξασθενεί σε σημαντικά μικρότερους χρόνους (3-4 μήνες) σε σύγκριση με τον χρόνο που απαιτείται για τον εμβολιασμό του πληθυσμού, καθιστώντας πρακτικά αδύνατο να υπάρχει πάντα ο σωστός συγχρονισμός μεταξύ υψηλών ποσοστών ανοσοποιημένων ατόμων παράλληλα με την υψηλή εξάπλωση του ιού.
Τέλος, ακόμα κι αν κάθε άνθρωπος στη Γη αποκτήσει ανοσία από εμβόλιο ή από μόλυνση, ο ιός θα μπορούσε να υποχωρήσει σε έναν από τους ζωικούς ξενιστές του και στη συνέχεια να επιστρέψει μεταλλαγμένος: αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «αντίστροφη ζωονόσος» .

Δεν είναι δυνατή η εξάλειψη του ιού

Πολλοί επιστήμονες έχουν σηκώσει τα χέρια ψηλά αναλογιζόμενοι για το μέλλον της πανδημίας. Ουδείς πιστεύει πλέον ότι η εξάλειψη της Covid-19 είναι ρεαλιστικός στόχος.  Ακόμη και ο Άντονι Φάουτσι, ο σύμβουλος ανοσολόγος στον Λευκό Οίκο στις αρχές Οκτωβρίου είχε δηλώσει: «Θα είναι πολύ δύσκολο, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον και ίσως ποτέ, να εξαλειφθεί αυτός ο εξαιρετικά μεταδοτικός ιός».

«Δεδομένου ότι αυτός ο εχθρός δεν μπορεί να νικηθεί, θα είχαμε όλοι περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης αν ήμασταν οπλισμένοι με σφεντόνα παρά με κανόνι», γράφει ξανά το The Atlantic.

Τι συμβαίνει στη Νότια Αφρική

Τα πρώτα κιόλας δεδομένα που έφτασαν από τη Νότια Αφρική σχετικά με τη λοίμωξη Όμικρον ανέφεραν περιπτώσεις με ήπια και λιγότερο σοβαρά συμπτώματα από εκείνα της μετάλλαξης Δέλτα (αν και πρέπει να σκεπτόμαστε ότι ο αφρικανικός πληθυσμός είναι αναμφισβήτητα νεότερης ηλικίας από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και επομένως θα μπορούσε να είναι λιγότερο ευαίσθητος σε επιπλοκές που προκαλούνται από τον κορονοϊό).
Ωστόσο, η εξάπλωση της παραλλαγής Όμικρον στη Νότια Αφρική προκαλεί εκθετική αύξηση των λοιμώξεων. Ένα από τα τελευταία δελτία κάνει λόγο για 11.535 κρούσματα και 44 θανάτους, με αύξηση των νοσηλειών (274 περισσότεροι ασθενείς στο νοσοκομείο σε μία ημέρα) και αύξηση των λοιμώξεων κατά 365% σε σχέση με την περασμένη εβδομάδα. Αναφέρονται επίσης περιπτώσεις επαναμόλυνσης. Σύμφωνα με μία προκαταρκτική μελέτη, ο κίνδυνος επαναμόλυνσης σε αυτό το κύμα της μετάλλαξης Όμικρον είναι 2,4 φορές υψηλότερος από ό,τι στο πρώτο κύμα, αλλά δεν είναι ακόμη γνωστό εάν η πτώση του ανοσοποιητικού περιλαμβάνει και τους εμβολιασμένους και θα πρέπει να περιμένουμε τα τεστ που αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη. Στην Ευρώπη, μέχρι στιγμής δεν έχουν καταγραφεί σοβαρά κρούσματα ή θάνατοι από την παραλλαγή Όμικρον - αν και υπάρχουν σχετικά λίγα επιβεβαιωμένα κρούσματα.

Ελπίδα: Πιο ήπια και πιο μεταδοτική

Εάν η Όμικρον αποδεικνυόταν πραγματικά πιο ήπια από την Δέλτα, θα ήταν σίγουρα καλά τα νέα, επίσης αν δείξει ότι είναι και «ηπιότερη» και πιο μεταδοτική, τα νέα θα ήταν εξαιρετικά: Όταν κυκλοφορούν δύο παραλλαγές, αυτή που μολύνει περισσότερους τους ανθρώπους και πιο γρήγορα τείνει να κυριαρχεί.

«Η Όμικρον θα μπορούσε να σηματοδοτήσει το τέλος της πανδημίας - σχολιάζει ο Αρνάλντο Καρούσο, πρόεδρος της Ιταλικής Εταιρείας Ιολογίας - και να γίνει η αρχή της φάσης που περιμένει η επιστημονική κοινότητα σε όλο τον κόσμο: Μια ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ ανθρώπου και κορονοϊού». Και μια ακόμη αισιόδοξη σκέψη: «Αν διαπιστώσουμε ότι η Όμικρον παρακάμπτει τα εμβόλια αλλά τελικά προκαλεί ελαφρές ασθένειες, μάλλον πάμε πλέον καλά», λέει η καθηγήτρια ιατρικής Ελίζαμπεθ Χάλοραν, στο Κέντρο Ερευνών Καρκίνου Fred Hutchinson.

Στόχος του ιού: Η συνύπαρξη

Ο στόχος των ιών, ιδιαίτερα των ιών που προσβάλουν το άνω και κάτω αναπνευστικό, όπως ο Sars-CoV-2, είναι να μολύνουν όσο το δυνατόν περισσότερους ξενιστές, εκμεταλλευόμενοι τον οργανισμό για να πολλαπλασιαστούν να εξαπλωθούν και να συνεχίσουν να υπάρχουν. Δεν συμφέρει τον ιό να εξαλείψει τον ξενιστή συμπεριφερόμενος επιθετικά γιατί θα πέθαινε κι αυτός: Το καλύτερο γι αυτόν είναι να αναζητήσει τη συνύπαρξη που θα του επιτρέπει να επιβιώνει. 

Όσο περισσότερο ένας ιός δίνει ελαφρά συμπτώματα ή ακόμα και καθόλου - επισημαίνει ο Αρνάλντο Καρούσο, ο οποίος είναι επίσης τακτικός καθηγητής μικροβιολογίας και κλινικής μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μπρέσια - τόσο περισσότερο ένας ιός έχει τη δυνατότητα να μεταδοθεί, να συνεχίσει την πορεία του και να επικρατήσει στην τελική μορφή του, πιο μεταδοτική, ταχύτερη, αλλά πιο ήπια. Αυτό είναι ίσως εκείνο που συμβαίνει τώρα, έστω και αν μέχρι σήμερα τα διαθέσιμα στοιχεία είναι λίγα και όλα πρέπει να επαληθευτούν και να γίνουν κατανοητά».

Ωστόσο, είναι πιθανό ότι με μια υπερμεταδοτική, αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά ήπια Όμικρον όσοι μολυνθούν δεν θα αναπτύξουν επαρκή ανοσία για να αμυνθούν από μια επακόλουθη μόλυνση. Ήπιες περιπτώσεις κορονοϊού μπορεί να μην διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα να παράγει τόσα αντισώματα όσα θα παρήγαγε κατά της μιας πιο βαριάς ασθένειας.

Ο κορονοϊός σαν κρυολόγημα

Η υπόθεση ότι ο κορονοϊός θα μπορούσε να μετατραπεί σε απλό κρυολόγημα με την πάροδο των ετών και να γίνει ενδημική ασθένεια έχει διατυπωθεί αρκετές φορές από ερευνητές. Τον περασμένο Ιανουάριο, ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Science βασισμένο στη μελέτη άλλων ανθρώπινων κορονοϊών προέβλεψε ότι ο Sars-CoV-2 θα γινόταν μια μέρα ενδημικός. Εάν ο SarsCoV2 ακολουθούσε τα ίχνη άλλων κορωνοϊών που ευθύνονται για το κοινό κρυολόγημα - κατέληξαν οι ερευνητές - η λοίμωξη θα μπορούσε να μειωθεί σημαντικά: σύμφωνα με τις προβλέψεις, θα μπορούσε να χτυπήσει για πρώτη φορά σε ηλικία 3-5 ετών με μέτρια συμπτώματα και στη συνέχεια να επανεμφανιστεί στην ενήλικη ζωή, αλλά ακόμη πιο ήπια. Με άλλα λόγια, ο κορονοϊός έχει όλα τα χαρακτηριστικά για να γίνει ενδημικός: Δηλαδή θα είναι παθογόνος παράγοντας που κυκλοφορεί σε χαμηλά επίπεδα και σπάνια προκαλεί σοβαρή ασθένεια .

Αναμονή για τα δεδομένα

Μέχρι σήμερα, η μετάλλαξη Δέλτα, έχει αποδειχθεί ιδανική παραλλαγή: αρκετά μεταδοτική ώστε να κυριαρχεί από τις πιο επικίνδυνες μεταλλάξεις όπως η Βήτα και η Γάμα, αλλά γενικά η λοιμογόνος δράση της μπορεί ακόμα να ελεγχθεί με τον εμβολιασμό.
Μόνο τις επόμενες εβδομάδες θα είναι δυνατό να μάθουμε αν η Όμικρον θα έχει το φορτίο της θετικότητάς της (και θα ήταν ένα ωραίο χριστουγεννιάτικο δώρο) ή αν θα αποδειχθεί μια μετάλλαξη ικανή, μεταξύ άλλων, πρόκλησης σοβαρότερων ασθενειών.