Τελικά ποιος ανακάλυψε την Αμερική; Σίγουρα δεν ήταν ο Κολόμβος – Ο Κολόμβος όμως ήταν ο καταστροφέας της

Ποιος ανακάλυψε την Αμερική; Ο Κολόμβος, φυσικά... Κι όμως, σίγουρα δεν ήταν ο Κολόμβος αυτός που πάτησε πρώτος στην αμερικανική ήπειρο. Ο Κολόμβος όμως ήταν ο καταστροφέας της! 

Τα στερεότυπα της Ιστορίας είναι σχεδόν αμετακίνητα, και χρόνια μετά πολλά από αυτά αν και έχουν ανατραπεί από έρευνες και στοιχεία, που τα αποδομούν, παραμένουν βράχοι με ύψος δυσθεώρητο… Πάμε να το κάνουμε πιο σαφές.

Στην Ευρώπη υπάρχει μια φράση που λέει: «in 1492, Columbus sailed the ocean blue». Δηλαδή «το 1492, ο Κολόμβος έπλευσε στο μπλε του ωκεανού». Το «two» με το «blue» κάνουν ρίμα στην αγγλική και η ουσία είναι ότι από τα παιδικά μας χρόνια, αλλά και από τη λαϊκή κουλτούρα, έχουμε διδαχτεί για τον Χριστόφορο Κολόμβο ως τον άνθρωπο που ανακάλυψε τη σημερινή Αμερική.

Γιορτάζεται μάλιστα και η Ημέρα του Κολόμβου κάθε Οκτώβριο τέτοιες μέρες (10 του μήνα). Όμως η πραγματική ιστορία της ανακάλυψης της Αμερικής, πόρρω απέχει από ό,τι έχουμε διδαχτεί και ό,τι έχει επικρατήσει στη συλλογική συνείδηση και σίγουρα δεν έχει καμία σχέση με την ομοικαταληκτική φράση που σηματοδοτεί τον θρύλο του Κολόμβου.

Και τότε ποιος ανακάλυψε την αμερικανική ήπειρο, θα μας πείτε; Ε, λοιπόν ουδέις! Πριν πατήσουν ο Κολόμβος και άλλοι Ευρωπαίοι εξερευνητές το λερό πόδι τους στη Βόρεια Αμερική, η γη ήταν ήδη αγκαλιασμένη από τους αρχικούς κατοίκους της, τους ιθαγενείς. Πριν από την άφιξη του Κολόμβου το 1492 στα παράλια των… Δυτικών Ινδιών, όπως νόμιζε, η Αμερική ήταν η πατρίδα και το σπίτι για περισσότερους από 60 εκατομμύρια ανθρώπους. Μόλις έναν αιώνα αργότερα, ο αριθμός αυτός γκρεμίστηκε στα έξι εκατομμύρια.

Κάθε εθνοτική ομάδα ή κοινότητα είχε τη δική της μοναδική κουλτούρα και διακυβέρνηση και συντηρούσε τα μέλη της με πολύπλοκα συστήματα διατροφής, όπως η γεωργία, η εκτροφή ζώων, το κυνήγι και η συλλογή καρπών. Κάποιες ομάδες ζούσαν κατά νομάδες ενώ άλλοι είχαν χτίσει μόνιμους οικισμούς, αναπτύσσοντας συχνά εμπορικά δίκτυα σε μεγάλες αποστάσεις από τους τόπους κατοικίας τους.
Τα στοιχεία δείχνουν, λοιπόν, ότι ο Κολόμβος δεν ήταν ο πρώτος ξένος που πάτησε στο έδαφος της Βόρειας Αμερικής.

Οι Βίκινγκς 500 χρόνια πριν από τον Κολόμβο

Το 1960 ένας οικισμός των Βίκινγκ ανακαλύφθηκε στη Νέα Γη του Καναδά, γεγονός που απέδειξε ότι ο πρώτος Ευρωπαίος που αντίκρισε την Αμερική ήταν ο ηγέτης των Βίκινγκ Leif Erikson. Ο οικισμός ονομάστηκε «L'Anse Aux Meadows» δηλαδή το Λιμανάκι στα Λιβάδια και η τοποθεσία χρονολογείται πριν από 1.000 χρόνια, δηλαδή πάνω από 500 χρόνια πριν φτάσει ο Κολόμβος στα αμερικανικά παράλια. Ο Χώρος είναι ανοιχτός στο κοινό σήμερα και έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Όμως και οι Βίκινγκς δεν ήταν οι πρώτοι ξένοι που έφτιαξαν σπίτια στη Βόρεια Αμερική και σίγουρα δεν θα ήταν και οι τελευταίοι. Ακόμη, λοιπόν και όταν έφτασαν οι βορειοευρωπαίοι σκληροτράχηλοι θαλασσοπόροι στην ήπειρο των Ινδιάνων, βρήκαν κι αυτοί Ιθαγενείς εκεί που αποκαλούσαν τη γη «πατρίδα» για χιλιάδες χρόνια πριν. Και το ερώτημα φθάνει αβίαστα: Ναι, αλλά αυτοί από πού έφυγαν και πώς ταξίδεψαν για να φτάσουν στον «Νέο Κόσμο»;
Οι επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι ιθαγενείς της Βόρειας Αμερικής πιθανότατα έφτασαν μέχρι εκεί διασχίζοντας τη Βερίγγεια γέφυρα, μια λωρίδα γης που συνέδεε τη Βόρεια Αμερική με την Ασία μέσω του Βερίγγειου πορθμού. Σήμερα το σημείο αυτό βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θαλάσσης, αλλά στην πριν από χιλιάδες χρόνια ήταν βατό, έτσι ώστε άνθρωποι μπόρεσαν να το διασχίσουν, να περάσουν από την μια ήπειρο στην άλλη και να κατοικήσουν την Αμερική, ιδρύοντας όλες τις ινδιάνικες φυλές. Η γέφυρα υπήρχε πριν από 30.000 χρόνια κατά την Εποχή των Παγετώνων. Ουδείς γνωρίζει ακριβώς πότε αυτοί οι πρώτοι άποικοι έκαναν τη μεγάλη μετανάστευση περνώντας πάνω από τη Βερίγγεια γέφυρα, αλλά γενετικές μελέτες έχουν δείξει ότι αυτοί οι πρώτοι άνθρωποι που πέρασαν από την Ασία στην Αμερική, απομονώθηκαν γενετικά από τους προγόνους τους πριν από περίπου 20.000 χρόνια.

Οι απόγονοι των Κλόβις

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι μία από τις πρώτες μεγάλες ομάδες ιθαγενών στην Αμερική ήταν οι Παλαιοϊνδοί - Κλόβις. Αφού έφτασαν στη Βόρεια Αμερική, οι άνθρωποι του Κλόβις (πολιτισμός που εντοπίστηκε από πέτρινα εργαλεία που βρέθηκαν κοντά στο Κλόβις, στο Νέο Μεξικό) εγκαταστάθηκαν σε όλη τη Βόρεια, Κεντρική και Νότια Αμερική. Έρευνα DNA δείχνει ότι το 80% των αυτόχθονων πληθυσμών που ζουν σήμερα στην Αμερική είναι οι άμεσοι απόγονοι των Κλόβις. Είναι σημαντικό να δεχτούμε ότι κάθε πολιτισμός των ιθαγενών της Αμερικής έχει τη δική του ιστορία προέλευσης. Πολλές φυλές, όπως οι Anishinaabe, πιστεύουν ότι έχουν ζήσει στα παραδοσιακά εδάφη τους στη Βόρεια Αμερική από αμνημονεύτων χρόνων μετά την πτώση του πρώτου ανθρώπου, «Gitchi Manitou», στη Γη και το όνομα «Anishinaabe» σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «αρχικοί άνθρωποι».
Καθώς ο χρόνος προχωρούσε, οι πρώτοι άνθρωποι ανέπτυξαν πιο εξελιγμένα εργαλεία και μεθόδους για το κυνήγι, το άναμμα της φωτιάς, την κατασκευή καταφυγίων και την υπεράσπιση των κοινοτήτων τους. Πολλά από αυτά τα εργαλεία, όπως αιχμές από δόρατα και άλλα πέτρινα εργαλεία, έχουν ανακαλυφθεί από αρχαιολόγους και αφηγούνται μια ιστορία για το πώς άλλαξε κάθε ομάδα με την πάροδο του χρόνου. Τα εργαλεία προσφέρουν μια εικόνα της καθημερινότητάς τους.

Κατά τη διάρκεια του 15ου και 16ου αιώνα, τα ευρωπαϊκά έθνη χρηματοδότησαν αμέτρητες αποστολές με την ελπίδα ότι οι εξερευνητές θα μπορούσαν να βρουν και να διεκδικήσουν ανεξερεύνητες εκτάσεις πλούσιες σε πρώτες ύλες, ευγενή μέταλλα και νέους πόρους. Οι Πορτογάλοι θαλασσοπόροι είναι οι πρώτοι που συμμετείχαν στην «Εποχή των μεγάλων Ανακαλύψεων». Από το 1420, μικρά πορτογαλικά πλοία έπλεαν κατά μήκος των αφρικανικών ακτών μεταφέροντας στην Ευρώπη μπαχαρικά, χρυσό, ακόμη και ανθρώπους - σκλάβους από την Αφρική. Άλλα ευρωπαϊκά έθνη, συμπεριλαμβανομένης και της Ισπανίας, άρχισαν να παρατηρούν την επιτυχία της Πορτογαλίας και να θέλουν να ακολουθήσουν το παράδειγμά της.

Ο Κολόμβος βγαίνει στη θάλασσα της Ιστορίας

Τι γνωρίζουμε για τον Κολόμβο, τώρα: Ο Χριστόφορος Κολόμβος, πιστεύεται ότι γεννήθηκε στη Γένοβα το 1451. Ήταν γιος εμπόρου μαλλιού, μπάρκαρε σε ένα εμπορικό πλοίο ως έφηβος και κινδύνευσε να χάσει τη ζωή του, όταν πειρατές έκαψαν το πλοίο του. Ο Κολόμβος κατάφερε να βγει στην ακτή επιπλέοντας με τη βοήθεια μιας σανίδας· έφθασε στη Λισαβόνα και άρχισε να σπουδάζει αστρονομία, χαρτογραφία και ναυσιπλοΐα.

Καθώς ο 15ος αιώνας πλησίαζε στο τέλος του, οι εξερευνητές προσπαθούσαν να βρουν τρόπους να φτάσουν στην Άπω Ανατολή μέσω θαλάσσης. Το ταξίδι από τη στεριά ήταν πολύ μακρύ και πολύ επικίνδυνο, καθώς ο δρόμος του μεταξιού δεν ήταν στρωμένος με… μετάξι, αλλά γεμάτος κινδύνους και ανελέητους εγκληματίες. Οι Πορτογάλοι εξερευνητές πρώτοι, μπόρεσαν να φτάσουν στην μακρινή Ανατολή πλέοντας κατά μήκος της ακτής της Δυτικής Αφρικής και διασχίζοντας το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας.

Ο Κολόμβος είχε μια διαφορετική ιδέα: να πλεύσει δυτικά διασχίζοντας τον Ατλαντικό αντί να περάσει την τεράστια αφρικανική ήπειρο. Η ιδέα του θα είχε λειτουργήσει θετικά αν δεν ήταν τα λανθασμένα μαθηματικά, που έκαναν τον εξερευνητή να αποτύχει. Οι εξισώσεις του βασίστηκαν σε λανθασμένη μέτρηση της περιφέρειας της Γης, με αποτέλεσμα να φαίνεται ότι το ταξίδι μέσω του Βορειοδυτικού Περάσματος (δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμη) θα ήταν πιο εύκολο από άλλες γνωστές διαδρομές.

Τα σχέδια του Κολόμβου είχαν καταχωνιαστεί στα συρτάρια της αμφισβήτησης, μέχρι το 1492, όταν οι ισπανοί βασιλείς Φερδινάνδος της Αραγονίας και Ισαβέλλα της Καστίλλης έδειξαν ενδιαφέρον. Οι μονάρχες και ο εξερευνητής ήθελαν να επωφεληθούν αμοιβαία από την αποστολή: ο Κολόμβος θα λάμβανε τη φήμη και την περιουσία που πάντα ήθελε, ενώ ο Φερδινάνδος και η Ισαβέλλα θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν πλούτο από νέα αγαθά και θα έκαναν εξαγωγή τον Καθολικισμό στον Νέο Κόσμο. Στις 3 Αυγούστου του 1492, ο Κολόμβος απέπλευσε με πλήρωμα και τα τρία θρυλικά πλοία του: το Nina, το Pinta και το Santa Maria. Ταξιδεύοντας μέχρι τις 12 Οκτωβρίου, εντόπισαν γη, που ο Κολόμβος πίστευε ότι ήταν οι Ανατολικές Ινδίες, αλλά στην πραγματικότητα ήταν ένα νησί, αυτό που σήμερα ονομάζεται Σαν Σαλβαδόρ στις Μπαχάμες. Τις επόμενες εβδομάδες, ο Κολόμβος και το πλήρωμά του έπλευσαν από νησί σε νησί σε όλη την Καραϊβική αναζητώντας χρυσό, ασήμι, μαργαριτάρια, μπαχαρικά και οποιαδήποτε άλλα αγαθά αξίας μπορούσαν να φέρουν πίσω στη χώρα τους.

Ο Κολόμβος ανέθεσε στο πλήρωμά του την κατασκευή ενός οικισμού στη σημερινή Αϊτή και τη Δομινικανή Δημοκρατία και του έδωσε το όνομα Ισπανιόλα. Ο Κολόμβος άφησε τους δύο αδερφούς του υπεύθυνους για την οικοδόμηση του οικισμού χρησιμοποιώντας μέλη του πληρώματος και σκλάβους ντόπιους.
Οι ιθαγενείς Taino υποχρεώθηκαν να αναζητούν χρυσάφι και να δουλεύουν σε φυτείες, και μέσα σε 60 χρόνια από την απόβαση του Κολόμβου στον τόπο τους, ο κάποτε εύρωστος πληθυσμός των 250.000 Taino μειώθηκε σε μερικές εκατοντάδες!

Ο Κολόμβος επέστρεψε στην Ισπανία ως ήρωας, που δοξάστηκε για μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της εποχής του. Κατά τη διάρκεια των αρχών του 1500, επέστρεψε στη Βόρεια Αμερική αρκετές φορές ελπίζοντας να «ανακαλύψει» περισσότερα πλούτη για να φέρει πίσω στην πατρίδα του στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια αυτών των αποστολών, ο Κολόμβος και το πλήρωμά του επιτέθηκαν ανελέητα στους Ιθαγενείς που ζούσαν στον Νέο Κόσμο, κλέβοντας τα αγαθά τους που κερδήθηκαν με κόπο, βιάζοντας τις γυναίκες τους ή απαγάγωντάς τις για να τις πάνε στην Ισπανία.
Ο Κολόμβος έφερε επίσης περισσότερους ισπανούς αποίκους μαζί του, οι οποίοι γρήγορα εγκαταστάθηκαν στον Νέο Κόσμο. Εκτός από τα υπάρχοντα τους, οι άποικοι έφεραν και θανατηφόρες ασθένειες από την Ευρώπη. Όταν τα ισπανικά στρατεύματα εισήλθαν στο Tenochtitlan, την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας των Αζτέκων, το 1520 κουβάλησαν - εν αγνοία τους - την ευλογιά που θέρισε τους ντόπιους κατοίκους και μέσα σε λίγους μήνες ο μισός πληθυσμός ταξίδεψε από το «Νέο» στον άλλο κόσμο... Οι ιστορικοί μελετητές, σήμερα, πιστεύουν ότι εξολοθρεύτηκαν τότε από 50.000 έως 300.000 Αζτέκοι!

Με σύμμαχο την ευλογιά ο Κορτές

Η ευλογιά λειτούργησε υπέρ των Ισπανών. Καθώς ο Ερνάν Κορτές και τα στρατεύματά του έφτασαν στο Tenochtitlan το μόνο που βρήκαν ήταν πτώματα και άρρωστους Αζτέκους, κάτι που επέτρεψε στον σχετικά μικρό στρατό του Κορτές να κατακτήσει εύκολα την πόλη.
Όσοι επέζησαν από την ευλογιά και την ιλαρά τους περίμενε η καταναγκαστική εργασία στα χωράφια και η σκλαβιά ή ακόμα και ο θάνατο αν επαναστατούσαν.

Μετά το επίτευγμά του, ο Κολόμβος πάλεψε να βρει την επόμενη ανακάλυψή του. Πλέοντας σε όλη την Καραϊβική - που εξακολουθούσε να νομίζει ότι ήταν η Ασία - χτυπήθηκε από προβλήματα και έμεινε αποκλεισμένος στην Τζαμάικα για έναν ολόκληρο χρόνο προτού ξεφύγει από αυτά το 1504.

Εν τω μεταξύ, ένας άλλος διάσημος χαρτογράφος – θαλασσοπόρος συνειδητοποίησε ότι οι Δυτικές Ινδίες του Κολόμβου ήταν στην πραγματικότητα μια εντελώς νέα ήπειρος. Ο Αμέρικο Βεσπούτσι έριξε πρώτος την ιδέα ότι ο Κολόμβος δεν κατέπλευσε στην Ασία, αλλά σε μια άγνωστη ήπειρο. Και για την ιδέα του αυτή, η νέα ήπειρος ονομάστηκε Αμερική προς τιμήν του Βεσπούτσι.
Ο Χριστόφορος Κολόμβος, που ταλαιπωριόταν από ουρική αρθρίτιδα επέστρεψε στην Ισπανία και παρέμεινε εκεί μέχρι το θάνατό του στις 20 Μαΐου 1506.

Ο Χριστόφορος Κολόμβος παραμένει ένας από τους πιο γνωστούς εξερευνητές της εποχής του. Η τυχαία «ανακάλυψή» του τιμάται κάθε χρόνο την Ημέρα του Κολόμβου από τότε που ανακηρύχθηκε εθνική εορτή από τον Φρανκλίνο Ρούσβελτ το 1934. Τα τελευταία χρόνια, η συνειδητοποίηση του ρόλου του Κολόμβου στις συστηματικές επιθέσεις κατά των ιθαγενών, έχει ωθήσει ορισμένους σε σκέψεις και συζητήσεις σχετικά με το αν θα έπρεπε να γιορτάζεται η Ημέρα του Κολόμβου.

Κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ επέλεξαν να αλλάξουν την Ημέρα του Κολόμβου σε μια ημέρα εορτασμού με επίκεντρο τους αυτόχθονες, όπως η Ημέρα του Ανακάλυψης της Χαβάης ή όπως η Ημέρα των Ιθαγενών Αμερικανών της Νότιας Ντακότα, και το 2021, ο πρόεδος Τζο Μπάιντεν τίμησε επίσημα με διάγγελμά του τη μνήμη των Ιθαγενών Λαών. Η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο γιορτάζουν οι Αμερικανοί ανάλογες επετείους, βοήθησε να μετατοπιστεί η προσοχή γύρω από το παραπλανητικό δόγμα της «ανακάλυψης» και να προβληματιστούν σχετικά με τις συνεχιζόμενες επιπτώσεις της αποικιοκρατίας. Τελικά ποιος ανακάλυψε την Αμερική; Σίγουρα όχι ο Κολόμβος!