Μελετώντας την ιστορία της Ιατρικήςεντοπίζεις εξωφρενικές πρακτικές περασμένων αιώνων που, όμως, αποδίδουν μέχρι και σήμερα! Παραδείγματα; Δεν πάνε πολλά χρόνια που όταν κρυολογούσε κάποιος του «έκοβαν» βεντούζες. Ένα βαριά γρατσουνισμένο γόνατο απαιτούσε καπνό για να σταματήσει η αιμορραγία! Κι ένα κατούρημα- ναι κατούρημα- στο σημείο που «χτυπήθηκε» ήταν επιβεβλημένο έπειτα από δάγκωμα μέδουσας ή σφήκας…
Οι βδέλλες ήταν το απαραίτητο εργαλείο για αφαιμάξεις και πιο παλιά ακόμα οι θεραπευτές τρυπούσαν τα κρανία για να αποσυμφορήσουν τον εγκέφαλο από πήγματα αίματος. Τέτοιες ιατρικές μέθοδοι, που σήμερα ακούγονται- επιεικώς- πρωτόγονες έχουν εξελιχθεί και τις βρίσκουμε στη σύγχρονη Ιατρική. Για να δούμε πιο κάτω κάποιες από αυτές.
Ηλεκτροσόκ...Ο ηλεκτρισμός στην υπηρεσία της ιατρικής
Η σύγχρονη ηλεκτροσπασμοθεραπεία δεν μοιάζει σε τίποτα με τις τρομακτικές θεραπείες που απεικονίζονται σε ταινίες θρίλερ ή διαβάζονται σε ιστορίες τρόμου. Οι γιατροί χρησιμοποιούν τον ηλεκτρισμό με ακρίβεια και μέθοδο ενώ οι ασθενείς υποβάλλονται σε αναισθησία. Η διαδικασία έχει γίνει σωτήρια για ανθρώπους που παλεύουν με σοβαρά ψυχικά νοσήματα ή κατάθλιψη όταν άλλες θεραπείες αποδεικνύονται αναποτελεσματικές. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν σημαντικές βελτιώσεις στο θυμικό τους έπειτα από λίγες μόνο προσεκτικά ελεγχόμενες συνεδρίες, ενώ οι παρενέργειες είναι, συνήθως, ήπιες και προσωρινές.
Ο υδράργυρος δεν είναι μόνο δηλητήριο
Η Ιστορία έχει καταγράψει τον θάνατο του προέδρου των ΗΠΑ Άντριου Τζάκσον έπειτα από δηλητηρίαση από υδράργυρο μετά την προσπάθεια θεραπευτικής χρήσης του. Επίσης ένα πολύ γνωστό παράδειγμα για δηλητηρίαση από υδράργυρο είναι η περίπτωση της αμερικανίδας καθηγήτριας Χημείας Karen Wetterhahn, που πέθανε δηλητηριασμένη από διμεθυλυδράργυρο. Οι γιατροί, κάποτε, συνταγογραφούσαν υδράργυρο για αμέτρητες παθήσεις: από επίμονες λοιμώξεις, σύφιλη έως σοβαρές δερματικές παθήσεις. Παρά τη θανατηφόρα φύση του, αυτό το τοξικό στοιχείο ώθησε την ιατρική έρευνα σε απροσδόκητες κατευθύνσεις. Οι επιστήμονες που μελετούν τις καταστροφικές επιπτώσεις του υδραργύρου ανέπτυξαν πιο αυστηρά πρωτόκολλα δοκιμών και μέτρα ασφαλείας. Αυτές οι βελτιώσεις οδήγησαν άμεσα στη δημιουργία ασφαλέστερων, πιο αποτελεσματικών θεραπειών.
Φίδι θαυματουργό...Φίδι που σ' έφαγε...
Αν σε δαγκώσει δηλητηριώδες φίδι, πέθανες; Αν δεν προλάβεις να λάβεις αντίδοτο, πολύ πιθανό! Οι επιστήμονες παράγουν σήμερα συγκεκριμένες ενώσεις από το δηλητήριο του φιδιού για να δημιουργήσουν ισχυρά, σωτήρια φάρμακα, που ελέγχουν την αρτηριακή πίεση και αποτρέπουν τους επικίνδυνους θρόμβους. Στις αραβόφωνες χώρες, διηγούνται παλιές ιστορίες για την κατανάλωση δηλητηρίου από φίδι ως θεραπεία για τα πάντα... Το δηλητήριο εκείνο καθιστούσε τον πότη του άτρωτο και του χάριζε αιώνια νεότητα, σύμφωνα με ιστορίες που χάνονται πίσω στο χρόνο. Ακόμα και σήμερα, οι Βεδουίνοι του Σινά ακολουθούν μια παλιά παράδοση πίνοντας παρασκεύασμα από δηλητηριώδες φίδι.
Αυτές οι θεραπείες συχνά υπερτερούν των παραδοσιακών φαρμάκων για ορισμένες καταστάσεις. Κάποιες τυνησιακές οχιές, έχει αποδειχθεί ότι το δηλητήριο τους έχει αντικαρκινικές ιδιότητες. Άλλα δηλητήρια έχουν αντιβακτηριακές ιδιότητες και λειτουργούν ως παυσίπονα. Η θανατηφόρα ουσία που χρησιμεύει ως άμυνα για κάποια φίδια, προσεκτικά επεξεργασμένη και σε ακριβείς δόσεις, σώζει αμέτρητες ζωές στα νοσοκομεία κάθε μέρα.
Τρυπανιστής.Τρύπες... πολύ μπροστά για την εποχή τους
Στις αρχαίες κοινωνίες, κάποιοι θεραπευτές άνοιγαν τρύπες στο κρανίο ασθενών τους για να θεραπεύσουν διάφορες παθήσεις, από απλούς πονοκεφάλους έως σοβαρές ψυχικές ασθένειες. Αυτή η πρακτική, που ονομαζόταν τρυπανισμός, ακούγεται σήμερα φρικιαστική. Ωστόσο, στις μέρες μας παρόμοιες τεχνικές (οσφυονωτιαία παρακέντηση) βοηθούν τους χειρουργούς να ανακουφίσουν την επικίνδυνη πίεση στον εγκέφαλο. Στοιχεία που ήρθαν στο φως και έχουν να κάνουν με τους τρυπανιστές δείχνουν ότι πολλοί ασθενείς τους επέζησαν από αυτές τις πρωτόγονες επεμβάσεις, αποδεικνύοντας τις εκπληκτικές χειρουργικές δεξιότητες των προγόνων μας.
Η ακτινοβολία θεραπεύει
Οι «δερματολόγοι» περασμένων αιώνων, θεώρησαν ότι ένα είδος ακτινοβολίας θα μπορούσε να θεραπεύσει σχεδόν τα πάντα, από την ακμή μέχρι την ανεπιθύμητη τριχοφυΐα του προσώπου. Αυτές οι θεραπείες- τότε- συχνά προκαλούσαν περισσότερο κακό παρά καλό, όμως παρείχαν πολύτιμα μαθήματα σχετικά με τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις της ακτινοβολίας στους ζωντανούς ιστούς. Αυτή η γνώση αποδείχθηκε θησαυρός για την ανάπτυξη σύγχρονων θεραπειών για τον καρκίνο. Η σημερινή, στοχευμένη ακτινοθεραπεία βοηθά αμέτρητους ασθενείς να καταπολεμήσουν διάφορες μορφές καρκίνου.
Μην το πετάς...Ζωή από τη μούχλα
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έβαζαν μουχλιασμένο ψωμί σε μολυσμένες πληγές, μια πρακτική που ακουγόταν ως εξωπραγματική μέχρι το 1900. Κάπου στις αρχές του 20ου αιώνα επιστήμονες ανακάλυψαν ότι κάποια ψωμιά υπό σήψη παράγουν ενώσεις που σκοτώνουν τα βακτήρια· αυτή η γνώση οδήγησε τον Αλεξάντερ Φλέμινγκ να απομονώσει την πενικιλίνη, προκαλόντας επανάσταση στην Ιατρική. Εκείνοι οι αρχαίοι θεραπευτές χρησιμοποίησαν, εν αγνοία τους, τα ίδια στοιχεία που συνθέτουν πολλά σύγχρονα αντιβιοτικά.
Με ρούφηξες σαν βδέλλα...
Κάποια σύγχρονα νοσοκομεία διατηρούν σταθερό πληθυσμό από βδέλλες που προορίζονται για πολύπλοκες μικροχειρουργικές επεμβάσεις και λεπτές διαδικασίες επανάκαμψης. Αυτά τα είδη σκουληκιών εκκρίνουν ισχυρά φυσικά αντιπηκτικά που αποτρέπουν θρόμβους του αίματος και βελτιώνουν την κυκλοφορία στους ιστούς επούλωσης. Σήμερα η ιδέα του να τοποθετήσετε βδέλλες στο κορμί σας μπορεί να ακούγεται σαν ένα μεσαιωνικό βασανιστήριο ή μια ξεπερασμένη μέθοδος κομπογιαννίτη, όμως αυτά τα σκουλήκια βοηθούν σήμερα τους χειρουργούς να σώσουν τα άκρα και να αποτρέψουν τον θάνατο των ιστών μετά από επανορθωτική χειρουργική επέμβαση. Επίσης πολλοί γιατροί χρησιμοποιούν άλλου είδους σκώληκες για τον καθαρισμό πληγών! Αυτά τα σκουλήκια τρώνε μόνο νεκρούς ιστούς, αφήνοντας ανέγγιχτο τον υγιή ιστό.
Ούρα... για κάθε τσίμπημα
Αρχαίοι πολιτισμοί πίστευαν ότι τα ούρα μπορούσαν να θεραπεύσουν σχεδόν τα πάντα: τα έπιναν, τα έτριβαν σε πληγές και τα χρησιμοποιούσαν ακόμη και για επείγουσες καταστάσεις που λάμβαναν χώρα κοντά σε θάλασσα. Οι κάτοικοι παραθαλάσσιων περιοχών χρησιμοποιούσαν τον καταιονισμό με ούρα για να αντιμετωπίσουν τσιμπήματα μεδουσών και πληγές από αχινούς, μια πρακτική που δεν είναι άγνωστη σε πολλές οικογένειες που επισκέπτονται συχνά τη θάλασσα. Οι περισσότερες θεραπείες με ούρα αποδείχθηκαν άχρηστες, όμως οι επιστήμονες ανακάλυψαν αργότερα πολύτιμες ενώσεις στα απόβλητα του ανθρώπινου οργανισμού. Ερευνητές εξήγαγαν ανθρώπινη αυξητική ορμόνη από τα ούρα για να βοηθήσουν τα παιδιά με διαταραχές ανάπτυξης και οι εξετάσεις ούρων διαγιγνώσκουν πλέον πολλές διαταραχές υγείας.
Χάπια-χρυσάφι...Η θεραπεία είναι... χρυσός
Αρχαίοι Αιγύπτιοι και Κινέζοι θεραπευτές συνταγογραφούσαν ψήγματα χρυσού για τη θεραπεία αρκετών παθήσεων, θεωρώντας ότι μπορούσε να θεραπεύσει πολλά προβλήματα υγείας: από την αρθρίτιδα μέχρι καρδιακές παθήσεις. Η κατανάλωση φύλλων χρυσού, ουσιαστικά, δεν είχε επαρκείς θεραπευτικές λύσεις, όμως σύγχρονοι επιστήμονες ανακάλυψαν τις πραγματικές θεραπευτικές χρήσεις του πολύτιμου μετάλλου. Ο χρυσός είναι, πλέον, συστατικό αρκετών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του ρευματοειδούς αρθρίτιδας, όπως υπάρχει και σε ενέσιμο διάλυμα, καθώς βοηθάει στην υποχώρηση του πρηξίματος και στη μείωση του πόνου. Από το 1890 οι δοκιμές σε εργαστήρια έδειξαν ότι ο κυανιούχος χρυσός αναστέλλει τη δράση του βάκιλλου της φυματίωσης, ενώ με τα λέιζερ διάχυσης χρυσού καταστρέφονται επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα χωρίς να προξενούνται βλάβες σε υγιή γειτονικά κύτταρα.
Κεντρί-φάρμακο.Το έντομο-γιατρός
Οι αρχαίοι θεραπευτές προκαλούσαν σκόπιμα τις μέλισσες ώστε να τσιμπήσουν ασθενείς που έπασχαν από αρθρίτιδα και υπέφεραν από χρόνιο πόνο. Αυτή η πρακτική, που ονομάζεται «μελισσοθεραπεία», διαδόθηκε σε πολλούς πολιτισμούς για χιλιάδες χρόνια. Η σύγχρονη έρευνα δείχνει ότι το δηλητήριο της μέλισσας περιέχει ισχυρές αντιφλεγμονώδεις ενώσεις που μπορεί να βοηθήσουν σε νοσήματα όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας και η νόσος του Lyme (ασθένεια που προκαλείται από βακτήριο το οποίο μεταδίδεται μέσω τσιμπήματος από το τσιμπούρι).
Υγιεινή νηστεία
Οι αρχαίοι έλληνες γιατροί έκαναν κάποτε μια περίεργη παρατήρηση: οι ασθενείς που έπασχαν από επιληψία είχαν λιγότερες κρίσεις κατά τις περιόδους νηστείας. Αυτή η τυχαία ανακάλυψη οδήγησε τους γιατρούς να μελετήσουν τη σχέση μεταξύ διατροφής και εγκεφαλικής δραστηριότητας. Η εργασία τους, τελικά, ήταν ο πρόδρομος για την κετογονική δίαιτα (Keto Diet), η οποία μιμείται τα αποτελέσματα της νηστείας. Πολλοί ασθενείς με επιληψία, σήμερα, ελέγχουν τις κρίσεις τους μέσω προσεκτικά παρακολουθούμενων διατροφικών αλλαγών.
Θαυματουργή φωτιά...Καυτηριασμός παντού
Οι γιατροί, στα πεδία των μαχών από τον μεσαίωνα και μέχρι τους τελευταίους αιώνες, έκαιγαν με πυρωμένα σίδερα τις πληγές των τραυματιών για να σταματήσουν την αιμορραγία· μια πρακτική που έσωσε ζωές παρά τη βαναυσότητά της. Ενώ η σύγχρονη χειρουργική έχει, σε μεγάλο βαθμό, εγκαταλείψει τον παραδοσιακό καυτηριασμό, οι βασικές αρχές του παραμένουν. Στις μέρες μας οι χειρουργοί χρησιμοποιούν ηλεκτρικά εργαλεία ιδιαίτερης ακρίβειας για να σφραγίζουν τα αιμοφόρα αγγεία κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων, βασιζόμενοι σε αυτή την αρχαία τεχνική.
Κόψ' του βεντούζες...
Κινέζοι θεραπευτές προκαλούσαν αναρρόφηση στο δέρμα χρησιμοποιώντας θερμαινόμενα γυάλινα κύπελλα, μια πρακτική που διαδόθηκε σε όλη τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Αυτά τα κύπελλα άφηναν κυκλικούς μώλωπες, αλλά- όπως λέγεται- ανακούφιζαν τον μυϊκό πόνο και βελτίωναν τη ροή του αίματος. Η σύγχρονη αθλητική ιατρική έχει υιοθετήσει παρόμοιες τεχνικές για την αποκατάσταση των μυών και τη διαχείριση του πόνου. Είναι οι γνωστές μας βεντούζες, που μέχρι και μετά την δεκαετία του 1950, χρησιμοποιούνταν από τις μητέρες για να γιάνουν τα παιδιά τους από κρυολογήματα.
Κοιτάζοντας πίσω, σε αυτές τις περίεργες τεχνικές και θεραπείες κατανοείς πόσο μπροστά έχει φτάσει η Ιατρική, αλλά και πόσο απελπισμένοι ήταν κάποτε οι άνθρωποι που, πάνω στον πόνο τους, δέχονταν κάθε είδους θεραπεία. Πολλές από εκείνες τις πρακτικές ακούγονται σήμερα απίθανες και τρελές, αλλά- στην ουσία- ώθησαν τους γιατρούς να τις επανεξετάσουν και να δοκιμάσουν διαφορετικές προσεγγίσεις. Οι σημερινοί γιατροί εξακολουθούν να χρησιμοποιούν αρκετές από αυτές τις μεθόδους, αν και πλέον έχουν βάλει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας τα σκουριασμένα τρυπάνια και κρατούν στα έμπειρα χέρια τους αποστειρωμένα εργαλεία. Και ο Θεός να βάλει το χέρι του…
