Μπλακ άουτ στην Αθήνα: Όταν οι δούλοι της Πάουερ σε Αθήνα και Πειραιά έμεναν για ώρες στο σκοτάδι

Το πρόσφατο μπλακ άουτ στην ηλεκτροδότηση της Ισπανίας και της Πορτογαλίας σήμανε πανευρωπαϊκό συναγερμό για την εξάρτηση των σύγχρονων πόλεων από το ηλεκτρικό ρεύμα αλλά και έφερε στην επιφάνεια του τρόπους επιβίωσης σε δύσκολες συνθήκες που μοιάζουν πολύ με τις συνθήκες πολέμου ή μιας μεγάλης φυσικής καταστροφής.

Στην Αθήνα κατά το παρελθόν έχουν γίνει πολλά μπλακ άουτ, ειδικά προ του Β παγκοσμίου πολέμου αλλά και κατά τη διάρκεια του πολέμου για διαφορετικούς βέβαια λόγους από τους σημερινούς. Ένα από τα πιο εκτεταμένα μπλακ άουτ που προκάλεσε κοινωνική αναταραχή και κυβερνητική κρίση ήταν αυτό που έγινε τον Φεβρουάριο του 1931 και βύθισε στο σκοτάδι για πολλές ώρες την Αθήνα και τον Πειραιά.

Τα ληστρικά τιμολόγια της «Πάουερ»

Το παράδοξο είναι πως όσοι γνώριζαν τις εξελίξεις περίμεναν πως αργά ή γρήγορα θα συνέβαινε ένα μεγάλο μπλακ άουτ από την αγγλική εταιρεία «Πάουερ» που είχε ληστρικά για την εποχή τιμολόγια και μηδαμινή εξυπηρέτηση στους πελάτες της αδιαφορώντας για την ενημέρωση τους σε περίπτωση προγραμματισμένης διακοπής ρεύματος ή κάποιας βλάβης που άφηνε για πολλές ώρες στο σκοτάδι νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Για να καταλάβουμε τις συνθήκες που επικρατούσαν θα πρέπει να σημειώσουμε πως βρισκόμαστε σε μία πολύ δύσκολη στιγμή για την ελληνική και παγκόσμια οικονομία εν μέσω του κραχ στις ΗΠΑ και την ανεργία να χτυπάει κόκκινο στην Ελλάδα.

Σε συνθήκες πτώχευσης

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922 οι ελληνικές κυβερνήσεις είχαν να διαχειριστούν τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Η χώρα ταπεινωμένη και χρεωμένη προσπαθούσε να σταθεί στα πόδια της. Η Αθήνα και Πειραιάς έγιναν αποδέκτες χιλιάδων προσφύγων που αναζητούσαν στέγη, τροφή και εργασία. Οι δύο πόλεις και τα προάστια τους ασφυκτιούσαν από την έλλειψη υποδομών κυρίως σε δρόμους, συγκοινωνίες, αποχέτευση, ύδρευση και φωτισμό. Οι ελληνικές κυβερνήσεις τα έβγαζαν πέρα σε συνθήκες πτώχευσης.

Θύματα των συμφερόντων

Η πρόθεση τους να εκσυγχρονίσουν τις υποδομές της πρωτεύουσας έβρισκε εμπόδια, δυσκολίες και τα μεγάλα συμφέροντα. Δεν υπήρχαν κεφάλαια για την εκτέλεση μεγάλων δημόσιων έργων στην ηλεκτροδότηση και έτσι υπέγραψαν αποικιοκρατικές συμβάσεις με ξένες εταιρείες που είχαν χωρίσει τις περιοχές της πρωτεύουσας σε διαμερίσματα και η κάθε μία λειτουργούσε αυτόνομα έχοντας τους δικούς της πελάτες.

Η Πάουερ μονοπώλιο σε ρεύμα και συγκοινωνίες

Όλα αυτά άρχισαν να αλλάζουν από το 1925 όταν η βρετανική εταιρεία «Πάουερ» ανέλαβε την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην Αθήνα αλλά και τη δημιουργία δικτύου αστικών συγκοινωνιών βασισμένου σε ηλεκτροκίνητα τραμ και λεωφορεία. Με το άρθρο 4 το Ελληνικό Δημόσιο παραχώρησε στην «Πάουερ» την εκμετάλλευση της Εταιρείας Τροχιοδρόμων Αθηνών – Πειραιώς (το σημερινό ηλεκτρικό σιδηρόδρομο). Οι όροι της σύμβασης για την ηλεκτροδότηση ήταν επωφελείς για την αγγλική εταιρεία και επιζήμιοι για τους καταναλωτές Αθηναίους και Πειραιώτες που μονίμως είχαν παράπονα όχι μόνο για τις κακές υπηρεσίες της «Πάουερ» αλλά και για τα συνεχή ατυχήματα των τραμ και των λεωφορείων στα δρομολόγια που έκαναν εντός των δρόμων της Αθήνας (και θα ασχοληθούμε σε άλλο άρθρο μας).

Σε τροχιά σύγκρουσης

Η κατάσταση άρχισε να ξεφεύγει από τον έλεγχο στα μέσα του 1930 όταν η κυβέρνηση με νόμο έδωσε στην «Πάουερ» το δικαίωμα να αναλάβει την εξ ολοκλήρου τη ρευματοδότηση του κέντρου της Αθήνας και του Πειραιά καθώς και των προαστίων τους όπως τα Πετράλωνα, το Περιστέρι, η Νέα Σμύρνη, το Μοσχάτο, τα Σφαγεία στη Δραπετσώνα, το Κερατσίνι κ.α. Η παραχώρηση όπως τουλάχιστον υποστήριζε τότε η κυβέρνηση δεν ήταν «λευκή επιταγή» αλλά είχε και υποχρεώσεις προς τις μικρότερες επιχειρήσεις που λειτουργούσαν αυτόνομα. Θα έπρεπε να τις αποζημιώσει η «Πάουερ» για να τους πάρει το δίκτυο και τις εγκαταστάσεις τους. Σε περίπτωση διαφωνιών ή άλλων νομικών αδιεξόδων με τις μικρότερες επιχειρήσεις ρεύματος, η «Πάουερ» ήταν υπεύθυνη να φροντίσει την απρόσκοπτη ρευματοδότηση όλων των πελατών σε Αθήνα και Πειραιά κάτι που τελικά δεν έγινε...

Πέταξε τους εργάτες, ψίχουλα στους «μικρούς»

Η «Πάουερ» έχοντας πάρει την εντολή από την κυβέρνηση να αναλάβει όλο το δίκτυο έθεσε τους δικούς της όρους στις μικρότερες εταιρείες και παράλληλα αρνήθηκε να αποζημιώσει τους υπαλλήλους και τους εργάτες που δούλευαν για αυτές συχνά κάτω από μεσαιωνικές συνθήκες. Από 1/1/1931 η «Πάουερ» κρατούσε και επίσημα τα ηνία στην αγορά και έθεσε τελεσίγραφα στις μικρότερες εταιρείες να δεχτούν τις πενιχρές αποζημιώσεις που τους έδινε. Το σημαντικότερο ήταν πως δεν προβλέπονταν καμία αποζημίωση της «Πάουερ» προς τους εργαζομένους των εταιριών αυτών. Οι εργάτες αλλά και οι επιχειρηματίες των μικρότερων εταιριών βλέποντας την άκαμπτη στάση της «Πάουερ» κήρυξαν απεργία για να πιέσουν την κυβέρνηση να παρέμβει. Οι εφημερίδες που στήριζαν την κυβέρνηση δεν πρόβαλαν τις απεργιακές κινητοποιήσεις κι έτσι το κοινό ήταν εντελώς απροετοίμαστο...

Το μεγάλο μπλακ άουτ

Τελικά η γενική διακοπή έγινε νωρίς το απόγευμα της 26ης Φεβρουαρίου 1931 όταν άρχισε να σουρουπώνει. Η ρευματοδότηση σταμάτησε στην Αθήνα, στον Πειραιά, στα Πετράλωνα, στο Περιστέρι, στη Δραπετσώνα, στο Μοσχάτο, στη Νέα Σμύρνη, στην Κοκκινιά κ.α. Μέχρι και μετά τα μεσάνυχτα όλες οι περιοχές ήταν στο σκοτάδι, ενώ οι φήμες πως πρόκειται για προγραμματισμένη απεργία των εργαζομένων που διεκδικούσαν δεδουλευμένα από την «Πάουερ» εξόργισε ακόμα περισσότερο τους πολίτες. Τις πρώτες πρωινές ώρες εκατοντάδες έσπευσαν στα γραφεία της «Πάουερ» στην οδό Αθηνάς και αλλού με σκοπό να προκαλέσουν επεισόδια. Επιστράτευτηκαν δυνάμεις της αστυνομίας και σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργήθηκε ένταση. Οι πολίτες ήταν εξοργισμένοι για το μπλακ άουτ και τη γενική στάση της «Πάουερ» που εκμεταλλεύονταν τους πάντες, δεν πλήρωνε τα συμφωνηθέντα στους εργαζομένους και έκανε συχνές διακοπές (μικρότερης εμβέλειας) χωρίς ποτέ να ειδοποιεί κανέναν πελάτη. Για «συγγνώμη» δεν γινόταν καν συζήτηση...

«Για να πλουτίσουν»

«Όλοι οι πελάτες έφυγαν χωρίς να με πληρώσουν», είπε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» ο Μ.Γιατσόγλου ιδιοκτήτης καφενείου στα Σφαγεία, ενώ ένας Κ.Κωνσταντίνου κάτοικος Πετραλώνων είπε αγανακτισμένος: «Δεν οφείλουμε τίποτα να πληρώνουμε τα σπασμένα της Πάουερ», ενώ ο Ν.Λαγουμιτζής ιδιοκτήτης εδωδιμοπωλείου (σ.σ. μικρό μπακάλικο) τόνισε: «Η απεργία έγινε για να πλουτίσουν αυτοί. Δεν τους ελέγχει κανείς. Έπαθα πάλι μεγάλη ζημιά».

Άλλα είπε, άλλα έκανε

«Η Πάουερ υπεσχέθη αρχικώς να αποζημιώσει και ημάς με 33% επί των εγκαταστάσεων μας και με μία λίρα για κάθε πελάτη. Οι διαπραγματεύσεις μας με τον γενικό διευθυντή της «Πάουερ» κ. Γκεμπ μας άφησε την εντύπωση πως θα μας δώσει τις αποζημιώσεις αλλά δεν έχει υλοποιήσει την υπόσχεση του κι έτσι προχωρήσαμε στην απεργία», είπαν εκ των υστέρων οι εκπρόσωποι των Ιδιωτικών Ηλεκτρικών Σταθμών Π. Ουζούνης και Β. Βουκίδης και ζήτησαν την παρέμβαση του τότε υπουργού Συγκοινωνιών Χρήστου Λαδά.

Ο Λαδάς δεν έβαλε φρένο

Τελικά ο Λαδάς σε μία προσπάθεια να κατευνάσει τους οργισμένους καταναλωτές έκανε παρέμβαση υπέρ των Ιδιωτικών Ηλεκτρικών Σταθμών και των πολιτών και κατά της «Πάουερ» ζητώντας παράλληλα την παρέμβαση της Δικαιοσύνης η οποία μάλλον ήταν απούσα εκείνη την περίοδο. Ο Λαδάς αποδείχτηκε ανεπαρκής να βάλει φρένο στην Πάουερ» καθώς οι διακοπές μικρές ή μεγάλες συνεχίζονταν σε σημείο που οι εφημερίδες της εποχής όταν επρόκειτο να αναφερθούν στους καταναλωτές τους χαρακτήριζαν «δούλους» της «Πάουερ».

Βγήκαν όλοι στους δρόμους

Μάλιστα 4 μήνες αργότερα (αρχές Ιουλίου 1931) ήρθε νέα σκανδαλώδη απόφαση της κυβέρνησης που επέτρεπε στους Άγγλους κεφαλαιούχους της «Πάουερ» να καθορίζουν αυτοί αποκλειστικά την τιμή του εισιτηρίου που θα πλήρωναν όσοι χρησιμοποιούσαν για τις μετακινήσεις τους το τραμ, τα λεωφορεία και τον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο. Η κερδοσκοπική τους διάθεση τούς οδηγούσε σε συνεχείς ανατιμήσεις των κομίστρων, γεγονός που έπληττε τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα της πρωτεύουσας και έγινε αιτία για κοινωνικές εξεγέρσεις που διήρκησαν για πολλούς μήνες...

Διαβάστε ακόμη

Ο Πούτιν επιχειρεί να διχάσει την Ευρώπη και τις ΗΠΑ – Γιατί ζήτησε συνομιλίες στην Τουρκία για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Σκότωσε τη μητέρα του και προσπάθησε να εξαφανίσει το πτώμα – Ανατριχιάζουν οι λεπτομέρειες της τραγωδίας στη Λάρισα

Έρχεται το καύσιμο που θα «τελειώσει» τη βενζίνη - Πιο ισχυρό από το υδρογόνο

Σε αυτή την τοποθεσία γυρίστηκε το φινάλε της νέας ταινίας του Λάνθιμου μετά το «όχι» για την Ακρόπολη