«Σκοτεινός τουρισμός»: Διακοπές στο Τσερνόμπιλ και σέλφι σε τοξικές λίμνες

Μια νέα µόδα εξαπλώνεται µε γεωµετρική πρόοδο, µε τουρίστες να επισκέπτονται σηµεία του χάρτη που η ανθρωπότητα θα ήθελε να ξεχάσει, καθώς αποτελούν τόπους κατεστραµµένους από την ανθρώπινη δραστηριότητα και τη βιοµηχανία ή περιοχές τις οποίες κυρίευσε η φρίκη κάποια στιγµή στο παρελθόν

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 9 λεπτά ┋

Τουρίστες βγάζουν σέλφι στις «Μαλδίβες της Ρωσίας» αδιαφορώντας για τους κινδύνους που διατρέχει η υγεία τους από τα µολυσµένα νερά της λίµνης (AP Photo/Ilnar Salakhiev)

«Σκοτεινές» διακοπές σε µέρη σηµαδεµένα από εγκλήµατα και φρικαλεότητες επιλέγουν πλέον να κάνουν ολοένα και περισσότεροι «εναλλακτικοί τουρίστες» ανά την υφήλιο. Η τάση είναι γνωστή ως «σκοτεινός τουρισµός» («dark tourism») και έχει πια λάβει τέτοιες διαστάσεις ώστε να γίνει αντικείµενο ακαδηµαϊκής έρευνας καθώς και πλήθους βιβλίων.

Από το 2017 υπάρχει και ειδική διαδικτυακή επιθεώρηση υπό τον τίτλο: «Current Issues in Dark Tourism Research», ενώ στη διαδικτυακή συνδροµητική πλατφόρµα Netflix προβάλλεται σειρά-ντοκιµαντέρ µε τις επισκέψεις του παρουσιαστή Ντέιβιντ Φάριερ σε κάποια από τα πιο επικίνδυνα ή... µακάβρια µέρη του πλανήτη. Οι ταξιδιώτες που αρέσκονται στο εν λόγω είδος τουρισµού δεν αναζητούν απλώς την περιπέτεια ή τη συγκίνηση.

Αυτό που τους ευχαριστεί είναι να βυθίζονται στις πιο απάνθρωπες, στις πιο ωµές στιγµές της ανθρώπινης ιστορίας. Τα µέρη που τους έλκουν είναι σηµεία του χάρτη που η ανθρωπότητα θα ήθελε να ξεχάσει, καθώς αποτελούν τόπους κατεστραµµένους από την ανθρώπινη δραστηριότητα και τη βιοµηχανία ή περιοχές τις οποίες κυρίευσε η φρίκη κάποια στιγµή στο παρελθόν.

Οι «σκοτεινοί τουρίστες» επισκέπτονται πεδία µαχών καθώς αυτές µαίνονται, χώρες που βιώνουν ανθρωπιστική κρίση εξαιτίας συγκρούσεων, νεκροταφεία, τοπόσηµα και µνηµεία που σχετίζονται µε µαζικές σφαγές, πολέµους, διώξεις, βασανιστήρια, δολοφονίες και εθνοκαθάρσεις που έγιναν στο παρελθόν. Κάποιοι µάλιστα βουτούν σε τοξικές λίµνες στην Ισπανία και τη Ρωσία, ενώ άλλοι επιλέγουν να... χαλαρώσουν σε τοποθεσίες πυρηνικών ατυχηµάτων, όπως στο Τσερνόµπιλ ή στα σηµεία όπου έπεσαν οι δύο πυρηνικές βόµβες στην Ιαπωνία, τη Χιροσίµα και το Ναγκασάκι.

Οι θιασώτες της τάσης αυτής υπερασπίζονται τις επιλογές τους υποστηρίζοντας ότι µε αυτό τον τρόπο έρχονται πιο κοντά και γνωρίζουν την πραγµατική ιστορία της ανθρωπότητας. Την ιστορία που δεν χωρά σε µουσεία ή σε ωραιοποιηµένες αναπαραστάσεις κάποιου ένδοξου παρελθόντος. Το τροµακτικότερο δεδοµένο της όλης υπόθεσης γύρω από τον καλούµενο σκοτεινό τουρισµό (dark tourism) είναι ότι τα µέρη που έλκουν τους εν λόγω τουρίστες είναι στην πραγµατικότητα πάρα πολλά και πολύ διαφορετικά µεταξύ τους. Αλλα είναι θαύµατα της αρχιτεκτονικής και άλλα είναι παρατηµένα χωράφια, πρώην εργοστάσια ή εµπόλεµες ζώνες.

Για τους λάτρεις του «σκοτεινού τουρισµού», το Κολοσσαίο της Ρώµης παρά το γεγονός ότι ήταν ένας τόπος µαρτυρίου για χιλιάδες ανθρώπους, παραείναι γνωστό και… εξευγενισµένο. Από τις ιστοσελίδες που ασχολούνται µε το είδος αυτό του τουρισµού προκύπτει ότι στη Ρώµη οι περισσότεροι προτιµούν να επισκεφθούν τις περίφηµες κατακόµβες, όπου είχαν ταφεί χριστιανοί που υπέστησαν διωγµούς από τους αυτοκράτορες της Ρώµης προτού ο Χριστιανισµός γίνει αποδεκτός ως θρησκεία.

«Πράσινος διάδρομος» για τους τουρίστες στο Τσέρνομπιλ

Στις κατακόμβες

Αντίστοιχα, µεγάλο αριθµό «σκοτεινών» επισκεπτών προσελκύουν και οι κατακόµβες του Παρισιού (γνωστές και ως «βασίλειο του θανάτου», καθώς στο αχανές δίκτυο εγκαταλελειµµένων στοών και ορυχείων φυλάσσονται οι σοροί περίπου 6 εκατοµµυρίων ανθρώπων), αλλά και το Αουσβιτς, όπως άλλωστε και άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης που είχαν στήσει οι ναζί. Ενδεικτικά, µόνο το κολαστήριο του Αουσβιτς, όπου έχασαν τη ζωή τους πάνω από 1.100.000 άτοµα, το επισκέπτονται περισσότεροι από 250.000 άνθρωποι κάθε χρόνο.

Τα προαναφερθέντα µέρη, ωστόσο, θεωρούνται πολύ mainstream για τους «µυηµένους». Για εκείνους οργανώνονται εκδροµές στη Σρεµπρένιτσα (τόπος µαζικής σφαγής Βόσνιων µουσουλµάνων κατά τη διάρκεια του πολέµου της Γιουγκοσλαβίας), σε τόπους εκτελέσεων στο Σεράγεβο ή σε κέντρα κράτησης στο Βελιγράδι, σε βοµβαρδισµένα κτίρια κ.λπ. Ψηλά στη λίστα πολλών ταξιδιωτών είναι και τα πεδία εξόντωσης στην Καµπότζη και η περιβόητη φυλακή-κολαστήριο S-21 που είχαν φτιάξει οι Ερυθροί Χµερ και ο Πολ Ποτ, τα πεδία των µαχών στο Βιετνάµ ή η περιοχή όπου έγινε η µαζική σφαγή του Μάι Λάι, τα σηµεία και τα µνηµεία των σφαγών στη Ρουάντα, στο Κονγκό και αλλού.

Στις ΗΠΑ πολλοί επισκέπτονται περιοχές του Νότου όπου οι λευκοί δουλοκτήτες εκµεταλλεύονταν, βασάνιζαν ή σκότωναν τους αφρικανικής καταγωγής δούλους τους. Επίσης, «πέραση» έχουν και περιοχές όπου σηµειώνονταν λιντσαρίσµατα ή ακόµα και φυλακές ή τόποι κράτησης, όπως επί παραδείγµατι ήταν το Αλκατράζ ή το νησί Ελις που λειτουργούσε µέχρι και το 1954 ως κέντρο υποδοχής µεταναστών και προσφύγων και από το οποίο πέρασαν περισσότεροι από 12 εκατοµµύρια άνθρωποι αναζητώντας ένα καλύτερο µέλλον στις ΗΠΑ.

Στη Νέα Υόρκη, σε πόλο έλξης τουριστών έχει µετατραπεί και το «σηµείο Ο», η περιοχή όπου στέκονταν µέχρι το 2001 οι ∆ίδυµοι Πύργοι και στο οποίο σηµειώθηκε η πιο πολύνεκρη τροµοκρατική επίθεση στην ιστορία των ΗΠΑ. Θυµίζουµε ότι στις 11 Σεπτεµβρίου του 2001 συνολικά 2.977 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους όταν δύο αεροπλάνα στα οποία είχε γίνει αεροπειρατεία από µέλη της Αλ Κάιντα έπεσαν πάνω στους ∆ίδυµους Πύργους µε αποτέλεσµα αυτοί να καταρρεύσουν και να µπει η ανθρωπότητα στη φάση του «πολέµου κατά της τροµοκρατίας».

Στις περισσότερες από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις, οι «σκοτεινοί τουρίστες» απλώς εντρυφούν στην ιστορία του κάθε τόπου και ας είναι τροµακτική, χωρίς όµως να κινδυνεύουν πραγµατικά οι ίδιοι. Αλλά η τάση αυτή παίρνει µια τροπή... διαφορετική όταν οι ταξιδιώτες αποφασίζουν να επισκεφθούν µέρη όπως το ραδιενεργό Τσερνόµπιλ στην Ουκρανία ή τοξικές λίµνες όπως η Μόντε Νέµε στη Γαλικία της Ισπανίας και οι «Μαλδίβες» του Νοβοσιµπίρσκ της Ρωσίας.

Οσον αφορά στο Τσέρνοµπιλ, το ενδιαφέρον του κοινού για επισκέψεις στην περιοχή έχει χτυπήσει κόκκινο το τελευταίο διάστηµα, µε πολλούς να αποδίδουν το γεγονός της ραγδαίας αύξησης των επισκέψεων στην επιτυχία της τηλεοπτικής σειράς της ΗΒΟ «Τσερνόµπιλ». Οι επισκέπτες, όπως και οι πράκτορες που κλείνουν τις ξεναγήσεις, γνωρίζουν ότι εντός της «αποκλεισµένης ζώνης» εκτίθενται σε ραδιενέργεια.

Οι πράκτορες που πουλάνε τα τουριστικά πακέτα υποστηρίζουν ότι οι επισκέψεις είναι κατά τέτοιο τρόπο σχεδιασµένες ώστε οι τουρίστες να εκτίθενται σε ποσό ραδιενέργειας τόσο χαµηλό όσο είναι αυτό στο οποίο εκτίθενται µένοντας στο σπίτι τους. Από την άλλη, οι επισκέπτες της περιοχής Μόντε Νέµε στην Ισπανία γνωρίζουν στην πλειοψηφία τους ότι τα τιρκουάζ νερά που καλύπτουν ένα παλιό ορυχείο βολφραµίου είναι άκρως τοξικά.

Παρά ταύτα, λόγω του κάλλους του τοπίου το οποίο χαρίζει στους επισκέπτες εντυπωσιακές φωτογραφίες και άρα περισσότερα likes στο Instagram, δεν είναι λίγοι εκείνοι που τολµούν ακόµη και να βουτήξουν στα τοξικά νερά µε ό,τι µπορεί να συνεπάγεται αυτό για την υγεία τους: εγκαύµατα, εξανθήµατα, επισκέψεις στα επείγοντα. Παρόµοια είναι η κατάσταση που επικρατεί έξω και από τη βιοµηχανική ζώνη του Νοβοσιµπίρσκ στη µακρινή Σιβηρία, εκεί όπου υπάρχει µια λίµνη στην οποία καταλήγουν λύµατα µε εντυπωσιακό τιρκουάζ χρώµα. Αυτή η περιοχή είναι πλέον γνωστή ως «Μαλδίβες της Σιβηρίας» και χιλιάδες τουρίστες συρρέουν εκεί για να τραβήξουν µαγευτικές φωτογραφίες παρά τον κίνδυνο για την υγεία τους.

Τέλος, ίσως η πιο ακραία έκφραση του «σκοτεινού τουρισµού» είναι οι επισκέψεις σε πεδία µαχών οι οποίες όµως βρίσκονται εν εξελίξει. Από το 2014 και µετά, δεν είναι λίγοι εκείνοι που έχουν επισκεφθεί για παράδειγµα ως τουρίστες τις περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας στις οποίες ακόµα σηµειώνονται συγκρούσεις.

Ελλάδα

Μολονότι στους σχετικούς οδηγούς σηµειώνεται ότι η χώρα µας είναι διάσηµη για τον ήλιο, το καλοκαίρι, το σουβλάκι και το ούζο και γενικότερα θεωρείται τόπος ανεµελιάς, οι συντάκτες αναφέρουν ως σκοτεινά µέρη τη Μακρόνησο και τη Γυάρο ως πρώην νησιά-φυλακές.

Διαβάστε ακόμη