Ρεκόρ δεκαετίας ο πληθωρισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης: Υπάρχει λόγος για πανικό;

Το πρόβλημα δεν είναι ο πληθωρισμός per se, αλλά τα επίπεδα βιωσιμότητάς του

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά ┋

Φωτογραφία Αρχείου/(AP Photo/Petros Giannakouris)

Τα, ομολογουμένως, εξαιρετικά νέα της Eurostat για την επίδοση της Ελληνικής οικονομίας κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2021 επισκιάστηκαν γρήγορα. Και οι δύο επιδόσεις - ανάπτυξη 3,4% του ΑΕΠ σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο του έτους, και 16,2% σε σχέση με το δεύτερο τρίμηνο του 2020 - ήταν ουσιωδώς βελτιωμένες σε σχέση με τις πρώιμες προβλέψεις των Ευρωπαϊκών και εγχώριων θεσμών.

Η αναπροσαρμογή της πρόβλεψης του εθνικού στόχου ανάπτυξης για το 2021 από το 3,4% στο 5,9% είναι ίσως και η οφαλμοφανέστερη απόδειξη της υποτίμησης των δυνατοτήτων ανάκαμψης.

Ωστόσο, το δυνητικά θετικό κλίμα αισιοδοξίας για την ελληνική οικονομία διαταράχθηκε πριν καλά δημιουργηθεί. Ο πληθωρισμός του Ιουλίου στις ΗΠΑ παρουσίασε αύξηση κατά 5,4% για δεύτερο συνεχόμενο μήνα, φτάνοντας στα υψηλότερα επίπεδα του από τον Αύγουστο του 2008, ενώ, την ίδια τάση ακολούθησε και η Ευρωπαϊκή Ένωση, που τον Αύγουστο σημείωσε ρεκόρ δεκαετίας με αύξηση 3%. Επιπρόσθετα, η αναμενόμενη κλιμάκωση του φαινομένου τους επερχόμενους μήνες, δυσχεραίνει περαιτέρω το οικονομικό κλίμα μαζεύοντας σύννεφα ανησυχίας σε νοικοκυριά και εργαζομένους.

Είναι όμως όλα τα παραπάνω άξια πανικού;

Ο ισχνός πληθωρισμός το μεγάλο πρόβλημα της Ε.Ε. μέχρι σήμερα

Για τους ειδικούς και τις κεντρικές τράπεζες, ο πληθωρισμός είναι ένα χρήσιμο «θερμόμετρο» της οικονομίας. Πρακτικά, πληθωρισμός είναι μία γενική άνοδος των τιμών που παρουσιάζεται ως αντίδραση σε υποκείμενες οικονομικές πιέσεις: όπως την ανάπτυξη, το θετικό οικονομικό κλίμα και τη μείωση της ανεργίας.

Όταν βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα καταδεικνύει συμπτώματα στασιμότητας, υποδηλώνοντας, για παράδειγμα, ανεκμετάλλευτο κεφάλαιο ή εργατικό δυναμικό. Αντίθετα, όταν βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, φανερώνει στοιχεία αυξημένης ζήτησης, μεγαλύτερης από αυτή που μπορεί να παρέχει η αγορά σε μία συγκεκριμένη περίοδο.

Ωστόσο, για την Ευρώπη το χρονίζον πρόβλημα από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας είναι τα χαμηλά επίπεδα πληθωρισμού, και όχι το αντίθετο. Από το 2013, ούτε μία φορά η Ευρώπη δεν έχει υπερβεί τον θεσμοθετημένο όριο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για πληθωρισμό της τάξης του 2%. Για την ακρίβεια, στα τελευταία επτά χρόνια, μόλις τρείς φορές έχει επιτευχθεί πληθωρισμός ανώτερος του 1%. Αν κάτι λοιπόν, το πληθωριστικό «θερμόμετρο» της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταγράφει μέχρι τώρα «υποθερμικές» τάσεις, απεικονίζοντας τη βραδεία, σε σχέση με τις δυνατότητες της γηραιάς ηπείρου, ανάπτυξη.

Αντίστοιχα, η Ελλάδα, με τα ιδιαίτερα οικονομικά χαρακτηριστικά της, από το 2012 έχει σημειώσει μόλις μία φορά πληθωρισμό ανώτερο του 1% (με το ισχνό 1,1% του 2017), ενώ έχει παρουσιάσει ετήσιο αποπληθωρισμό τέσσερις χρονιές (2013-2015, 2020).

Μία βεβιασμένη πολιτική στη διαχείριση των πληθωριστικών πιέσεων μπορεί να αποδειχθεί μέχρι και τροχοπέδη την ώρα που οι χώρες εξέρχονται από την πανδημική κρίση. Σύμφωνα με ειδικούς, ακόμα και μία μικρή περίοδος με ποσοστά πληθωρισμού ανώτερα του στόχου του 2% μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλτήριο για την αποδέσμευση κεφαλαίου στην αγορά και την αύξηση της απασχόλησης του εργατικού δυναμικού - στοιχεία απαραίτητα για τη σταθεροποίηση και οριστική έξοδο από την ύφεση του 2020.

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι μία ραγδαία και, πόσο μάλλον, ανεξέλεγκτη αύξηση των τιμών είναι ένα σενάριο που εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την σταθερότητα των οικονομιών. Το πρόβλημα παραδέχτηκε εξάλλου και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, που αναπροσάρμοσε τις προβλέψεις της Ε.Κ.Τ. για ετήσιο πληθωρισμό στο 2,2%.

Ωστόσο επέμεινε ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα είναι σταδιακές και παροδικές, αποδίδοντας τα νέα δεδομένα στο άνοιγμα των οικονομιών μετά τα επαναλαμβανόμενα λοκντάουν σε όλη την Ευρώπη.

Όντως, η σημερινή ανοδική τάση πληθωρισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να εξηγηθεί, ως επί το πλείστον, από τέσσερις παράγοντες που έχουν παροδικά, και άρα όχι δομικά, χαρακτηριστικά. Αυτά συνοψίζονται ως εξης:

1. Η διαφορά φορολογικών συντελεστών της Γερμανίας μεταξύ δεύτερου εξαμήνου του 2021 και 2020.

Για την αντιμετώπιση της κρίσης στο δεύτερο εξάμηνο του περασμένου έτους, το Υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας εξήγγειλε, ως μέτρο ελάφρυνσης, την προσωρινή μείωση των συντελεστών ΦΠΑ. Συγκεκριμένα, ο κανονικός συντελεστής φορολόγησης μειώθηκε στο 16% από το 19%, ενώ ο μειωμένος συντελεστής ΦΠΑ έπεσε από το 7% στο 5%.

Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων (όπως στη βιομηχανία τουρισμού), τα βραχύβια μέτρα άρθηκαν τον Ιανουάριο του 2021, επιστρέφοντας τη Γερμανική οικονομία στο φορολογικό status quo ante. Αυτό εξηγεί και το υψηλό ποσοστό αύξησης πληθωρισμού της Γερμανίας τον Αύγουστο (3,4% - ρεκόρ 13ετίας) που παρέσυρε προς τα πάνω το σύνολο της Ένωσης. Το φαινόμενο αναμένεται να εξομαλυνθεί από το πρώτο τρίμηνο του 2022.

2. Τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα

Η αναμενόμενη αδυνατότητα των κατασκευαστών να προωθήσουν τα προϊόντα τους από τα εργοστάσια στις αγορές, έχει οδηγήσει παγκοσμίως σε σταθερή έλλειψη αποθεμάτων. Χαρακτηριστικά, υπολογίζεται ότι το χρονικό διάστημα μεταφοράς κοντέινερ από την Κίνα στην Αμερική έχει αυξηθεί από τις 47 ημέρες τον Αύγουστο του 2020 στις 70 ημέρες φέτος, την ίδια ώρα που η ζήτηση για κοντέινερ και πλοία έχει αυξηθεί σημαντικά καθώς πλησιάζουμε στις εορταστικές περιόδους.

Όλα αυτά οδηγούν σε μία εκθετική αύξηση των ναύλων. Το ίδιο φορτίο από την Ανατολική Ασία κοστίζει σήμερα στην Ευρώπη 13.500 δολάρια από τα 2.000 δολάρια που κόστιζε τον περσινό Αύγουστο. Εάν και η επέλαση της παραλλαγής Δέλτα περιπλέκει τον προσδιορισμό της ομαλοποίησης της εφοδιαστικής αλυσίδας, αυτή δεν αναμένεται να έχει μόνιμα χαρακτηριστικά σε μεσο-μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

3. Η ομαλοποίηση των τιμών στις πιο βεβαρημένες βιομηχανίες που χτυπήθηκαν από τα περιοριστικά μέτρα της πανδημίας.

Ο τουρισμός, οι αεροπορικές εταιρείες αλλά και οι υπηρεσίες αναψυχής χτυπήθηκαν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη βιομηχανία κατα την προηγούμενη περίοδο. Η σταδιακή επαναφορά των τιμών και της ζήτησής τους στα προπανδημικά επίπεδα επηρεάζει σημαντικά τις πληθωριστικές τάσεις για το υπόλοιπο του 2021.

4. Υψηλές τιμές ενέργειας και εμπορευμάτων

Από το καλοκαίρι του 2020, παρατηρείται η γεωμετρική αύξηση των τιμών μίας σειράς πρώτων υλών. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του χάλυβα και της ξυλείας που έχουν ανέλθει σε ιστορικά υψηλά. Συνεπώς, με την τιμή του μετάλλου να αυξάνεται, η τιμή προϊόντων, όπως τα μηχανοκίνητα οχήματα και οι συσκευές, εκτοξεύεται αντίστοιχα.

Ωστόσο, τα παραπάνω εξηγούνται ως έκτακτες συνέπειες της πανδημίας, παρά ως δομικές παθογένειες της αγοράς. Είναι, επομένως, εύλογη υπόθεση ότι αυτές οι διαταραχές θα αποδειχθούν προσωρινές όσο οι χώρες εξέρχονται από τη χειρότερη φάση της υγειονομικής κρίσης.

Τέλος, οι υψηλές ενεργειακές τιμές - εξ ορισμού ευμετάβλητες και επιρρεπείς σε ανατιμήσεις- είναι ίσως και οι πιο περίπλοκες στο να προβλεφθεί η χρονικότητα και τα επίπεδα αύξησής τους. Σε αυτό το πλαίσιο συνδέεται και η εξαγγελία του Έλληνα πρωθυπουργού στη ΔΕΘ για σύσταση ενός νέου ταμείου ενεργειακής μετάβασης. Το, εν λόγω, ταμείο αποσκοπεί να απορροφήσει την αύξηση ηλεκτρικού ρεύματος έως και 80%, σε μία προσπάθεια η αναπόφευκτη αύξηση των τιμών να μην γίνει αισθητή στα νοικοκυριά.

Ο βιώσιμος πληθωρισμός του 2% είναι πλέον στόχος, όχι απευκταίο σενάριο

Όπως ανέφερε τον περασμένο Αύγουστο και η Ισαμπέλ Σνάμπελ, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, “όσο παράξενο και να ακουστεί είμαστε πιο ανήσυχοι για τα χαμηλά επίπεδα πληθωρισμού σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα παρά για τα υψηλά”.

Το πρόβλημα δεν είναι ο πληθωρισμός per se, αλλά τα επίπεδα βιωσιμότητάς του. Η στοχοπροσήλωση στους μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης επιβάλλεται να παραμείνει πρώτη προτεραιότητα ώστε να προσπεραστεί η υφεσιακή κληρονομιά της πανδημίας. Ο στόχος για ετήσιο πληθωρισμό 2% της Ε.Ε. είναι εναρμονισμένος με αυτή τη λογική, εάν και η ίδια η Ε.Κ.Τ. δεν προβλέπει την επίτευξη του στόχου της ούτε το 2022 (1,7% η επίσημη πρόβλεψη) αλλά ούτε και το 2023 (1,5% η επίσημη πρόβλεψη).

Στην Ελλάδα, μετά από πολλές φάσεις αποπληθωρισμού την τελευταία δεκαετία, η ραγδαία στροφή της οικονομίας, εάν και πρόσφατη, είναι λογικό να γεννήσει πληθωριστικές τάσεις ακόμα και χωρίς τα εισαγόμενα προβλήματα του παγκόσμιου εμπορίου. Ο οποιοσδήποτε πανικός με μέτρα που θα πατούσαν φρένο στην αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε χειρότερες επιπτώσεις από μία περιοδική αύξηση των τιμών.

Η απορρόφηση μέρους της αύξησης των τιμών από το κράτος, η μείωση φορολογικών συντελεστών σε προϊόντα μαζικής κατανάλωσης, οι επίμονοι και αποτελεσματικοί έλεγχοι για την αποφυγή φαινομένων αισχροκέρδειας, είναι, αν μη τι άλλο, λελογισμένα βήματα στη σωστή κατεύθυνση.

Πηγές