Η Αξιοπρέπεια των Ακαδημαϊκών Τελετών: Μια Έκκληση για Σεβασμό

Μία σταδιακή υποβάθμιση αυτών των τελετών στην Ελλάδα

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 6 λεπτά ┋

Γράφει ο Ιωάννης Τσούγκος, Καθηγητής Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Ως ακαδημαϊκός δάσκαλος, θεωρώ τις τελετές ορκωμοσίας μία από τις πιο σημαντικές στιγμές στη ζωή των φοιτητών και των οικογενειών τους. Είναι η στιγμή που αναγνωρίζονται οι κόποι, οι θυσίες και η πνευματική πρόοδος των νέων επιστημόνων που περνούν το κατώφλι της ανώτατης εκπαίδευσης για να προχωρήσουν σε μια νέα πορεία στη ζωή τους. Είναι όμως και μια στιγμή που η ακαδημαϊκή κοινότητα ενσαρκώνει τις αξίες της: σεβασμός, σοβαρότητα, και πνευματικότητα.

Τα τελευταία χρόνια, παρατηρώ με λύπη μία σταδιακή υποβάθμιση αυτών των τελετών στην Ελλάδα. Παρευρέθηκα πρόσφατα ως επισκέπτης σε τελετή ορκωμοσίας οικογενειακού μου προσώπου σε κεντρικό Ελληνικό Πανεπιστήμιο και δυστυχώς έμεινα άφωνος διότι η απαξίωση ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, επιβεβαιώνοντας φόβους αλλά και κακές εμπειρίες και από άλλα Ελληνικά πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένου και του οικείου Πανεπιστημίου το οποίο υπηρετώ.

Συγκεκριμένα, φαίνεται ότι οι ορκωμοσίες έχουν μετατραπεί για πολλούς σε ένα ανόητο πανηγύρι, όπου κόρνες γηπέδων, φωνές, συνθήματα, κονφετί και άλλες εκδηλώσεις που αρμόζουν περισσότερο σε αθλητικά γεγονότα, εισβάλλουν σε έναν ιερό χώρο και τον αμαυρώνουν. Οι στιγμές αυτές, που θα έπρεπε να είναι γεμάτες δέος και σεβασμό, μετατρέπονται σε θορυβώδεις εκφράσεις χωρίς μέτρο, παραβλέποντας τη σημασία και τον συμβολισμό της ακαδημαϊκής διαδικασίας.

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που όχι μόνο καταστρατηγεί την παράδοση των πανεπιστημιακών τελετών, αλλά και υπονομεύει την αξία που δίνουμε στη γνώση και στην πνευματική πρόοδο. Η πανεπιστημιακή ορκωμοσία δεν είναι μία απλή κοινωνική εκδήλωση. Είναι η επίσημη τελετή που σηματοδοτεί τη μετάβαση από τον ρόλο του φοιτητή στον ρόλο του επιστήμονα και πολίτη. Έχει τεράστιο συμβολισμό, καθώς εκφράζει την ευθύνη που αναλαμβάνουν οι απόφοιτοι προς την κοινωνία και την επιστήμη τους.

Παρά τις προσπάθειες ορισμένων πρυτάνεων, κοσμητόρων και προέδρων τμημάτων να επαναφέρουν την ευπρέπεια στις τελετές αυτές, οι αντιδράσεις συχνά αγνοούνται ή, ακόμη χειρότερα, χλευάζονται. Το γεγονός αυτό φανερώνει την ανάγκη για μια συντονισμένη προσπάθεια επαναφοράς του σεβασμού στις ακαδημαϊκές τελετές. Δεν πρόκειται για ένα ζήτημα αυστηρότητας, αλλά για την ανάγκη διατήρησης της πνευματικής ταυτότητας των πανεπιστημίων μας.

Πώς φτάσαμε εδώ;

Η απάντηση δεν είναι απλή, αλλά σχετίζεται με την ευρύτερη πολιτισμική απομάκρυνση από την αξία του σεβασμού στους θεσμούς. Στη σημερινή εποχή, όπου οι συμβολισμοί τείνουν να χάνουν το βάρος τους, δυστυχώς και οι ακαδημαϊκές τελετές θεωρούνται από κάποιους ως παρωχημένες. Ωστόσο, αυτή η απαξίωση δεν αντανακλά την πραγματικότητα: οι τελετές αυτές αποτελούν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της πανεπιστημιακής ζωής.

Ένα Παράδειγμα Έμπνευσης

Εντούτοις, το 2022, ως Αντιπρόεδρος του Τμήματος Ιατρικής, είχα την τιμή να συμβάλω στην πραγματοποίηση μιας τελετής ορκωμοσίας στο Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας, έναν χώρο με ιδιαίτερη ιστορική και πνευματική σημασία. Είναι ο ίδιος χώρος όπου, θεωρητικά, δίδασκε ο Ιπποκράτης κατά τα χρόνια που έζησε στη Λάρισα. Η τελετή αυτή, που έλαβε χώρα σε αυτόν τον μοναδικό χώρο, υπήρξε κάτι περισσότερο από συγκινητική. Ενσάρκωσε την πνευματική διάσταση και τον σεβασμό που θα έπρεπε να χαρακτηρίζουν όλες τις ορκωμοσίες. Τέτοιες στιγμές δείχνουν πώς η επιλογή ενός κατάλληλου πλαισίου μπορεί να αποδώσει τον απαιτούμενο σεβασμό και να τονίσει την αξία της διαδικασίας. Είναι τέτοιες τελετές που θα έπρεπε να αποτελούν τον στόχο μας.

Στην Ελλάδα, για χρόνια οι τελετές ορκωμοσίας ήταν απαξιωμένες, χωρίς σειρά, χωρίς τη χρήση ειδικής ενδυμασίας όπως η τήβεννος, και συχνά χωρίς τον σεβασμό που αρμόζει στην περίσταση. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια, τα περισσότερα πανεπιστήμια έχουν προχωρήσει σε σημαντικές βελτιώσεις, αποκαθιστώντας το κύρος αυτών των εκδηλώσεων σε συμφωνία και με τα Πανεπιστήμια του Εξωτερικού. Ωστόσο, αυτή η πρόοδος φαίνεται πλέον να απειλείται από τις τάσεις που περιγράφονται παραπάνω. Είναι κρίσιμο να διατηρήσουμε αυτή την πρόοδο και να επαναφέρουμε τον σεβασμό που αρμόζει στην ακαδημαϊκή διαδικασία.

Τι πρέπει να γίνει;

Η λύση απαιτεί συνεργασία όλων των εμπλεκομένων: των πανεπιστημιακών αρχών, των καθηγητών, των φοιτητών αλλά και των οικογενειών τους και το σύνολο της κοινωνίας.

Πρέπει να θεσπίσουμε κανόνες ευπρέπειας: Οι πρυτανικές αρχές και οι ακαδημαϊκές κοινότητες πρέπει να ορίσουν σαφείς κανόνες για τις τελετές ορκωμοσίας, τονίζοντας τον συμβολισμό και την αξία τους.

Πρέπει να ευαισθητοποιήσουμε φοιτητές και γονείς: Χρειάζεται να επικοινωνηθεί με σαφήνεια ότι η ορκωμοσία δεν είναι μία ακόμη γιορτή, αλλά μια στιγμή απονομής ευθυνών και αναγνώρισης προσπαθειών.

Πρέπει να ενισχύσουμε την τελετουργική διάσταση της ορκωμοσίας: Μια πιο πλούσια τελετουργική προσέγγιση, που ενσωματώνει πολιτιστικά στοιχεία και παραδόσεις, θα μπορούσε να αυξήσει το κύρος της τελετής.

Τέλος, πρέπει να ενημερώσουμε συγγενείς και φίλους. Εξίσου σημαντικό είναι να κατανοήσουν οι συγγενείς, οι οικογένειες και οι φίλοι των αποφοίτων τη σημασία της στιγμής. Μόνο όταν όλοι οι παρευρισκόμενοι αντιληφθούν ότι πρόκειται για μια πνευματική και όχι απλά κοινωνική εκδήλωση, μπορεί να επέλθει πραγματική αλλαγή. Είναι χρέος μας να εξηγήσουμε ότι η συμμετοχή τους με σεβασμό και ευπρέπεια προσδίδει κύρος στη διαδικασία και τιμά τους αποφοίτους.

Ένα κάλεσμα για αλλαγή

Η πανεπιστημιακή κοινότητα οφείλει να επαναφέρει την αξιοπρέπεια στις ορκωμοσίες. Αυτή η αλλαγή δεν αφορά μόνο τους καθηγητές ή τους πρυτάνεις, αλλά και τους ίδιους τους φοιτητές, που πρέπει να συνειδητοποιήσουν την αξία αυτής της στιγμής. Ας διατηρήσουμε τον σεβασμό που αρμόζει στον χώρο του πανεπιστημίου, ώστε οι ορκωμοσίες να αποτελούν ξανά έναν καθρέφτη του ακαδημαϊκού ήθους και του πνευματικού μεγαλείου που αντιπροσωπεύουν.

Η επιστροφή στον σεβασμό δεν είναι απλώς μια απαίτηση για ευπρέπεια, αλλά μια προσπάθεια να διατηρήσουμε ζωντανή την πνευματική παράδοση που χαρακτηρίζει τα πανεπιστήμιά μας.

Διαβάστε ακόμη