┋ Απόψεις ┋ 02.07.2025 05:11

Διδάσκουσα στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πρόεδρος Ένωσης Γυναικών Ελλάδας, Αθήνας

Ευρώπη–Αφρική: Μια συνεργασία που επείγει να (επανα)σχεδιαστεί

Οι νέες και παλιές προκλήσεις αναδεικνύονται ξανά με ένταση στη Μεσόγειο

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 3 λεπτά ┋

Οι νέες και παλιές προκλήσεις αναδεικνύονται ξανά με ένταση στη Μεσόγειο, ιδιαίτερα υπό το φως των πρόσφατων γεωπολιτικών εξελίξεων. Η συμμετοχή μου στην 1η συνάντηση της «Επιτροπής Δράσης για τη Μεσόγειο», που πραγματοποιήθηκε στη Μάλαγα της Ισπανίας μου έδωσε τη δυνατότητα να τεκμηριώσω ότι η περιοχή μας απαιτεί ένα νέο, βιώσιμο πλαίσιο συνεργασίας.

Οι προκλήσεις είναι πολυδιάστατες: από τη συνεχιζόμενη επισιτιστική αστάθεια και τις αυξανόμενες ροές προσφύγων και μεταναστών, μέχρι την ενίσχυση των αναπτυξιακών προοπτικών καθώς και τη δημογραφική αποδυνάμωση της Ευρώπης.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2023 ο μέσος όρος ηλικίας στην ΕΕ έφτασε τα 44,4 έτη, ενώ ο δείκτης γονιμότητας διαμορφώθηκε στο 1,46 παιδιά ανά γυναίκα — πολύ κάτω από το όριο αναπλήρωσης (2,1). Σε χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα, ο δείκτης αυτός κυμαίνεται κάτω του 1,3. Η Ευρώπη γερνά ταχύτερα απ’ όσο ανανεώνεται.

Αντίθετα, η Αφρική έχει τον νεότερο πληθυσμό στον κόσμο: το 60% είναι κάτω των 25 ετών. Η πραγματικότητα αυτή δεν πρέπει να ιδωθεί σε καμιά περίπτωση ως «απειλή», αλλά ως ευκαιρία. Μια οραματική, συμμετρική συνεργασία μπορεί να αποτελέσει απάντηση σε πολλούς τομείς μέσα από τη νόμιμη κινητικότητα, την εκπαιδευτική και επαγγελματική ανταλλαγή, και τη θεσμική ενσωμάτωση.

Για να επιτευχθούν τα παραπάνω με ομαλότητα, ειρήνη και αποτελεσματικότητα απαιτείται η οργάνωση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής με τρεις βασικούς άξονες: α)Ανάπτυξη με κοινωνική συνοχή β)Διατροφική ασφάλεια γ)Πράσινη και γαλάζια οικονομία με περιβαλλοντική ευθύνη.

Η μετανάστευση και η κλιματική κρίση σε πολλές περιπτώσεις αντικατοπτρίζουν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, καθώς στο επίκεντρο βρίσκονται πλέον οι γεωπολιτικές συγκρούσεις, που προκαλούν βίαιες και μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Οι πόλεμοι στη Συρία, η σύγκρουση στη Γάζα, η γενικότερη αστάθεια στην περιοχή, έχουν δημιουργήσει νέες, επαναλαμβανόμενες προσφυγικές κρίσεις. Οι άνθρωποι δεν μετακινούνται από επιλογή, αλλά από ανάγκη.

Με τον ίδιο τρόπο, η κλιματική κρίση οδηγεί σε ερημοποίηση εκτεταμένων περιοχών, αλλά και σε μετατροπή γόνιμων εδαφών σε μη καλλιεργήσιμες ζώνες λόγω ανεξέλεγκτων πλημμυρών και καταστροφών σε βασικές υποδομές. Οι επιπτώσεις αυτές εξαναγκάζουν ολοένα και περισσότερους κατοίκους να εγκαταλείπουν τις εστίες τους, αναζητώντας νέους προορισμούς.

Το πραγματικό κόστος της αδράνειας -οικονομικό, κοινωνικό, περιβαλλοντικό- το “πληρώνουν” πρώτα οι ίδιοι οι πληθυσμοί της Μεσογείου αλλά και οι θεσμοί και οι δημοκρατίες μας.

Η επισιτιστική ασφάλεια είναι ένα κοινό στοίχημα. Η Μεσόγειος εκφράζει το παγκόσμιο χάσμα: σπατάλη και υπερπαραγωγή στον Βορρά· ευαλωτότητα και διατροφική επισφάλεια στον Νότο. Μια νέα αγροδιατροφική πολιτική πρέπει να περιλαμβάνει επενδύσεις στην τοπική παραγωγή, ενίσχυση των αλυσίδων αξίας, και μεταφορά τεχνογνωσίας με βάση την περιβαλλοντική επάρκεια, τη δικαιοσύνη και το σεβασμό.

Η Μεσόγειος είναι γέφυρα. Ένα οικοσύστημα κοινό, ένας θαλάσσιος διάδρομος πολιτισμών, εμπορίου, ενέργειας και συνεργασίας. Η γαλάζια οικονομία ήταν και παραμένει κοινός τόπος και μπορεί να γίνει καταλύτης σύγκλισης, μόνο εάν θεμελιωθεί σε αυστηρές θεσμικές προδιαγραφές, περιβαλλοντικές προδιαγραφές και δίκαιη αξιοποίηση των πόρων.

Μια πραγματικά δίκαιη Ευρω-Αφρικανική συνεργασία πρέπει να είναι πολυφωνική, συμπεριληπτική και μακρόπνοη. Η Μεσόγειος δεν είναι χώρος αποκλεισμών και διαχείρισης κρίσεων. Είναι χώρος κοινού πολιτισμού, ανθρώπινης κινητικότητας και περιβαλλοντικής συνεργασίας.

Η Ευρώπη και η Αφρική έχουν την ευκαιρία και οφείλουν να σχεδιάσουν μαζί μια νέα θεσμική αφήγηση, όχι στη βάση της ανισότητας ή της μονομέρειας, αλλά στη βάση της αμοιβαιότητας, της δημοκρατίας, της ειρηνικής συνύπαρξης και της βιώσιμης ανάπτυξης.

Διαβάστε ακόμη