Σκέψεις για την ανθρώπινη συνθήκη και τον μετα-ανθρωπισμό

Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, ο πολιτισμός, σε πλανητικό επίπεδο και ομοιόμορφο πλέον βαθμό, είναι εγγενώς συνυφασμένος και δομημένος, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, η οποία ανεξέλεγκτα και αγοραία πλέον καλπάζει με εκθετικούς ρυθμούς, σε υπέροχες μελλοντικές λεωφόρους, συγχρόνως όμως και σε τόσο αχαρτογράφητα και επικίνδυνα να τα διαπλεύσει κανείς νερά. Παρ’ όλες πάντως τις προσδοκίες μας, ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα έφερνε μαζί της, για το σύγχρονο άνθρωπο, και μεγαλύτερη άνεση χρόνου, κάτι τέτοιο δεν μπόρεσε δυστυχώς να ευοδωθεί. Τουναντίον μάλιστα.

Οι ταχύτητες και οι απαιτήσεις του διαδικτύου, με τις σειρήνες της διαρκούς μας με αυτό διασύνδεσης και περιήγησης, οι όλο και πιο συχνές καθημερινές απαιτήσεις για μια τυποποιημένη, θετικιστικά και τεχνοκρατικά οργανωμένη σκέψη – και μάλιστα στο πλαίσιο μιας γενικευμένης ταχυκουλτούρας, σε όλα τα επίπεδα, με το χρόνο όλο πιο γρήγορα και ανεπαίσθητα να τρέχει, αφήνοντάς μας πίσω ασθμαίνοντας – έχουν δημιουργήσει, μαζί με όλες τις άλλες, σύγχρονες δυστοπίες, μία συχνά αβίωτη για τον άνθρωπο κατάσταση. Δεν είναι επομένως διόλου παράξενο, οι σύγχρονες αξίες που πρυτανεύουν, απογυμνωμένες από μεταφυσικές ουσιώσεις και μετουσιώσεις, να παρουσιάζουν, στους συναισθηματικά άνυδρους καιρούς μας, πρωτίστως ατομικιστικά, ανούσια ωφελιμιστικά, τεχνοκρατικά και γραφειοκρατικά χαρακτηριστικά, που όλο και πιο έντονα θα είναι απαιτητά, όσο πιο αλόγιστη, τεχνοκρατικά και οικονομιστικά ποδηγετούμενη και κοινωνικο-ηθικά ανέλεγκτη θα είναι η τεχνολογική ανάπτυξη, αντί μίας φρόνιμης, ουσιαστικής ανάπτυξης της τεχνοεπιστήμης προς πραγματικό όφελος της κοινωνίας.

Η γενικότερη σύγχυση μέσα στην οποία είναι παραζαλισμένος, ανήμπορος και χαμένος ο σύγχρονος άνθρωπος – σύχνα επίσης υπό την εκμετάλλευση και την ανέχεια υπό την οποία αυτός βρίσκεται, καταδικασμένος να παλεύει ακόμη και για την ίδια την επιβίωσή του – και με τη σύστοιχη, με όλα αυτά, έλλειψη μιας ουσιαστικής νοηματοδότησης του βίου, μέσα στην αγοραία φρενίτιδα μιας κοινωνικοπολιτικά ανεξέλεγκτης και χαώδους ανάπτυξης της τεχνοεπιστήμης, και της συνδεδεμένης με αυτήν πολεμικής βιομηχανίας, κάνουν τελικά σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε αναγκαία μια πεφωτισμένη, εκ-παιδευτικά εδραιωμένη και κοινωνικοπολιτικά προωθημένη ενοποίηση της σκέψης, στη βάση ενός φιλοσοφικού, κοινωνικο-ηθικά προσανατολισμένου λόγου, που θα προσπαθεί να έχει μία πιο ολιστική θεώρηση του βίου, μέσω μιας, όπως υποστηρίζει ο Εντγκάρ Μορέν, «δια-πολυ-υπερκλαδικότητας» («Το καλοφτιαγμένο κεφάλι. Ξανασκεφτόμαστε τη μεταρρύθμιση, Μεταρρυθμίζουμε τη σκέψη», Μτφρ. Δημήτρης Δημουλάς, Εκδόσεις του εικοστού πρώτου, Αθήνα 2000, σ. 139).

Παράλληλα θα πρέπει – μαζί με την ενδυναμωμένη συντήρηση του εργαλειακού/λειτουργικού στοιχείου της σκέψης μας, που ο Καστοριάδης το ονομάζει «ταυτιστικό-συνολιστικό» (ή, για εμάς σήμερα, και αλγοριθμοποιημένο) – να μεριμνήσουμε και για τη σημαντική επίσης ενίσχυση του στοιχείου που περιέχει τις μεταφυσικές, φαντασιακές, διαισθητικές, συναισθηματικές, ιδεολογικές και, γενικότερα, πολιτισμικές συνιστώσες της σκέψης, το κατά Καστοριάδη «στοιχείο των φαντασιακών σημασιών», ή το «μάγμα των σημασιών» («Οι ομιλίες στην Ελλάδα», Ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 2000, σ. 50).

Κατά τον ιδιαίτερα φρόνιμο αυτόν τρόπο, ο σημερινός άνθρωπος θα μπορέσει ίσως πιο αποτελεσματικά να επιβιώσει στο μέλλον, αντιστεκόμενος στους κινδύνους μιας ριζικής, καταστατικής του μετουσίωσης, προς ένα συναισθηματικά πλήρως αναίσθητο μετα-ανθρωπισμό, και διατηρώντας, έτσι, καταστατικά, την ανθρώπινη υποστασιακή του συνθήκη.

Διαβάστε ακόμη

Αποκλεισμένο το λιμάνι του Βόλου από στεριά και θάλασσα – «Παρέλαση» αγροτών με τρακτέρ και ψαράδων με καΐκια

Συναγερμός σε Ελλάδα και Ευρώπη: Δότης σπέρματος με καρκινικό γονίδιο έγινε πατέρας τουλάχιστον 197 παιδιών

Συναγερμός στην Ιαπωνία: Κοινές πτήσεις κινεζικών και ρωσικών μαχητικών πάνω από το νησί

«Τις δύο τις έβαλα εγώ, την άλλη ο φίλος μου»: H κυνική ομολογία του δράστη στο TikTok για το μαχαίρωμα στον 14χρονο