Οι ρίζες του Brexit – Διαχρονικό και υπερκομματικό φαινόμενο ο ευρωσκεπτικισμός στη Βρετανία

Περίπου 17 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν ψηφίσει υπέρ του Brexit σε εκείνο το «μοιραίο» δημοψήφισμα του 2016, από τους συνολικά σχεδόν 34 εκατομμύρια που είχαν προσέλθει στις κάλπες: το 51,9%.

Και λέμε «μοιραίο» όταν αναφερόμαστε σε εκείνο το δημοψήφισμα, διότι δεν μπορεί… κάποια στιγμή θα (ξανα)συνέβαινε. Δεν ήταν, άλλωστε, το πρώτο. Δημοψήφισμα για την έξοδό τους από την Ενωμένη Ευρώπη (τότε ΕΟΚ), οι Βρετανοί είχαν κάνει και τον Ιούνιο του 1975. Ωστόσο τότε, περίπου 17 εκατομμύρια άνθρωποι είχαν ψηφίσει όχι υπέρ της εξόδου αλλά υπέρ της παραμονής: ποσοστό 67,2%. Μικρή λεπτομέρεια… οι Εργατικοί τότε επιθυμούσαν την έξοδο, και οι Τόρις την παραμονή.   

Η Γηραιά Αλβιώνα, μια από τις αρχαιότερες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες στον κόσμο, φλερτάρει παλαιόθεν με τον ευρωσκεπτικισμό. Έχουν φροντίσει για αυτό αμφότερες οι δύο μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις της πρώην αυτοκρατορίας, τόσο οι Συντηρητικοί (Τόρις) όσο και οι Εργατικοί.

Υπό αυτήν την έννοια, ο Μπόρις Τζόνσον δεν είναι παραφωνία. Είναι απλώς… μια καρικατούρα: μια πολιτικά «αναμαλλιασμένη» εκδοχή όσων άλλοι λένε εδώ και δεκαετίες από τις έδρες τους στο βρετανικό κοινοβούλιο.

Διότι ήταν ο πάλαι ποτέ ηγέτης των Εργατικών, Χιου Γκάιτσκελ, που διακήρυττε εν έτει 1962 ότι πιθανή ένταξη της χώρας του στην τότε ΕΟΚ θα σήμαινε «το τέλος της Βρετανίας ως ανεξάρτητου ευρωπαϊκού κράτους, το τέλος μιας ιστορίας χιλίων ετών».

Την Βρετανία, όμως, στην ΕΕ θα την έβαζαν οι Τόρις: η κυβέρνηση του Έντουαρντ Χιθ το 1973, ολοκληρώνοντας μια ενταξιακή πορεία που είχε ξεκινήσει το 1961 από την κυβέρνηση του επίσης Συντηρητικού Χάρολντ Μακμίλαν.

Το δημοψήφισμα του 1975

Και οι πρώτοι που θα επιχειρούσαν να βγάλουν τη Βρετανία από την τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα θα ήταν οι Εργατικοί στα μέσα της δεκαετίας του 1970, η πλειοψηφικά ευρωσκεπτικιστική κυβέρνηση του Εργατικού Χάρολντ Γουίλσον που έκανε ότι ακριβώς θα έκανε και ο Συντηρητικός Ντέιβιντ Κάμερον περίπου 40 χρόνια μετά: έθεσε την ευρωπαϊκή πορεία του Ηνωμένου Βασιλείου σε δημοψήφισμα.

Για την ιστορία, η Μάργκαρετ Θάτσερ σε εκείνο το δημοψήφισμα του 1975 είχε ψηφίσει ως αντιπολιτευόμενη υπέρ της παραμονής στην ΕΟΚ, σε αντίθεση με πολλούς από τους υπουργούς των κυβερνώντων Εργατικών που έκαναν εκστρατεία υπέρ της εξόδου.

Κατά τη δεκαετία του 1980 ωστόσο που θα ακολουθούσε, οι όροι θα αντιστρέφονταν, με την Θάτσερ να κάνει στροφή στον ευρωσκεπτικισμό (σημείο αναφοράς η ομιλίας της στην πόλη Μπριζ του Βελγίου το 1988) και τους Εργατικούς υπό τον Νιλ Κίνοκ (που θα διατελούσε αρκετά χρόνια αργότερα αντιπρόεδρος της Κομισιόν υπό τον Ρομάνο Πρόντι) να «αγκαλιάζουν» την Ευρώπη… παρά τις αντιδράσεις των συνδικάτων και μερίδας της Αριστεράς.

Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν (ή θέλουν να πιστεύουν) πολλοί στην Ευρώπη, οι εργάτες του Ηνωμένου Βασιλείου δεν φημίζονται ως παραδοσιακά… ευρωπαϊστές.

Στην πορεία, ωστόσο, τα δεδομένα θα αντιστρέφονταν και πάλι. Στην ηγεσία των Τόρις θα έπαιρνε θέση ένας «ευρωπαϊστής», ο Τζον Μέιτζορ, επί της πρωθυπουργίας του οποίου ωστόσο η Βρετανία θα αναγκαζόταν (το 1992) να αποσύρει τη λίρα από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών. Στην ηγεσία των Εργατικών από την άλλη, θα έπαιρνε θέση ένας ακόμη μεγαλύτερος «ευρωπαϊστής», ο Τόνι Μπλερ, ο οποίος για ένα φεγγάρι συζητούσε ακόμη και το ενδεχόμενο να ενταχθεί το Ηνωμένο Βασίλειο στο ευρώ «υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις».   

Η πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ωστόσο, τα χρόνια που θα ακολουθούσαν θα εντεινόταν μέσα από τις Συνθήκες του Άμστερνταμ (1999), της Νίκαιας (2003) και της Λισαβόνας (2009)… ενισχύοντας τα φοβικά/ευρωσκεπτικιστικά σύνδρομα πίσω στο Λονδίνο.

Δέκα χρόνια αφότου τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη της Λισαβόνας, το Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται πια να ταλανίζεται στην πολιτικά διακεκαυμένη ζώνη μιας επεισοδιακής εξόδου από την ΕΕ, μιας εξόδου που αναμένεται αλλά δεν έρχεται.

Κρίνοντας από τις τελευταίες ψηφοφορίες πίσω στο Λονδίνο, οι βουλευτές του Ηνωμένου Βασιλείου είναι σαφές ότι λένε κατά πλειοψηφία «όχι» σε ένα άτακτο Brexit χωρίς συμφωνία (no deal Brexit). Δεν είναι το ίδιο σαφές, ωστόσο, ότι λένε «όχι» και στο Brexit γενικότερα, ούτε ότι προκρίνουν ξαφνικά κατά πλειοψηφία την ανάκληση του Άρθρου 50 και την επιστροφή της Βρετανίας στην ΕΕ.

Οι «μύθοι» που θολώνουν την κρίση 

Αναλύοντας τις ρίζες του ευρωσκεπτικισμού στη σύγχρονη Βρετανία, μια πρώην αυτοκρατορία που δεν έχει ζήσει ποτέ της ξένη κατοχή, η συγγραφέας/δημοσιογράφος Νέσριν Μαλίκ εστιάζει σε μια σειρά από «μύθους» που συνεχίζουν να περνούν από γενιά σε γενιά: ότι η Βρετανία «στάθηκε μόνη» κατά τον Β Παγκόσμιο, ότι εκείνη «έσωσε» την Γηραιά Ήπειρο από τους ναζί, ότι οι Ευρωπαίοι θέλουν παλαιόθεν να την υποβαθμίσουν στη διεθνή σκακιέρα, ότι εκείνη έκανε εξαρχής «χάρη» στους Ευρωπαίους που εντάχθηκε στην ΕΕ κ.ά.

Οι εν λόγω «μύθοι», συνδυαζόμενοι, διαμορφώνουν μια αυτοεικόνα «υπεροψίας» πίσω στη Βρετανία, μια αντίληψη που ενδεχομένως να εξηγεί γιατί πολλοί Βρετανοί εντυπωσιάζονται που οι Ευρωπαίοι δεν έσπευσαν τα προηγούμενα χρόνια… να ικανοποιήσουν όλα τα αιτήματά τους.      

Διαβάστε ακόμη

«Χειμωνιάτικο» Σαββατοκύριακο με καταιγίδες, μποφόρ και πτώση της θερμοκρασίας - Προβλήματα λόγω ανέμων

Νέες αποκαλύψεις για την Ειρήνη Μουρτζούκου - Υποδυόταν τη μητέρα του Παναγιωτάκη σε δημοσιογράφο

Πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ παιδί προσβάλλεται από γρίπη των πτηνών

Είναι το «Labour» της Paris Paloma το φεμινιστικό anthem της Gen Z;