Μάνια Παπαδημητρίου στο ethnos.gr: «Ασχολήθηκα με την πολιτική για να δω από μέσα πώς λειτουργούν τα πράγματα»

«Η Ιοκάστη μού αφυπνίζει ένα ξεχασμένο λιγάκι κομμάτι: Αυτό του σαρκικού πάθους και της ανάγκης για έρωτα και ηδονή» εξομολογείται η ηθοποιός Μάνια Παπαδημητρίου στο ethnos.gr, η οποία αυτή την περίοδο πρωταγωνιστεί στον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία και δραματουργική επεξεργασία του Θανάση Σαράντου, στο Από Μηχανής Θέατρο. Ένα έργο που ξεκινά με διαρκή, αμείλικτα ερωτήματα και κορυφώνεται σε, απόλυτης οδύνης, απαντήσεις. Η ιστορία δείχνει εύστοχα την ικανότητα του ανθρώπου να διαχειρίζεται, στην πορεία των αιώνων, όλα τα δεινά που αποδόθηκαν σε πλανητική ανισορροπία ή θεϊκή τιμωρία, αλλά στην πραγματικότητα προκλήθηκαν λόγω της ανθρώπινης πλεονεξίας και ματαιοδοξίας.

Παρατηρείται τον τελευταίο καιρό αρχαία κείμενα ν’ ανεβαίνουν σε κλειστά θέατρα μ' επιτυχία. Αυτό θεωρείτε ότι οφείλεται στην προσέγγιση του σκηνοθέτη ή του κοινού που πλέον αποδέχεται αυτή τη συνθήκη;

Αν κρίνω από τον εαυτό μου ως θεατή, μ’ ενδιαφέρει να βλέπω τα αρχαία κείμενα και σε μικρούς κλειστούς χώρους. Δεν πιστεύω ότι στερεί αυτό κάτι από τη δύναμή τους. Είναι ο λόγος τους τόσο δυνατός και ποιητικός που οπωσδήποτε αξίζει να ακούγονται.

Τα μεγάλα κείμενα θεωρείτε πως κρύβουν «παγίδες»;

Τα μεγάλα κείμενα και παγίδες να κρύβουν σού δίνουν μαζί και το κλειδί για να τις αποφύγεις. Τα μεγάλα κείμενα έχουν το χάρισμα να είναι γενναιόδωρα και να καθοδηγούν τον αναγνώστη και τον δημιουργό. Το αν βέβαια θα καταδεχθεί αυτός να καθοδηγηθεί είναι δικό του θέμα. Συχνά βλέπουμε δημιουργούς που είναι πάρα πολύ εγωιστές και θέλουν να πάρουν από τα μεγάλα κείμενα μονάχα ό,τι τους αρέσει ή καταλαβαίνουν με την πρώτη ματιά. Εκεί είναι η μεγαλύτερη παγίδα, το να νομίσεις ότι εσύ είσαι σημαντικότερος από το κείμενο και να προσπαθήσεις να το χειριστείς. Αν το αφήσεις να σε καθοδηγήσει αυτό, πιστεύω πως τα πράγματα βγαίνουν καλύτερα.

Τι καθιστά το έργο του Σοφοκλή πάντα επίκαιρο;

Είναι επίκαιρο όποτε και να παιχτεί γιατί έχει μέσα την προαιώνια αγωνία του ανθρώπου να μάθει την αλήθεια. Όλοι αυτό θέλουμε όταν είμαστε νέοι και όλοι νομίζουμε ότι μπορούμε να το πετύχουμε. Να μάθουμε ποιοι είμαστε και να είμαστε αυτοί που θα θέλαμε να είμαστε. Και σιγά σιγά καταλαβαίνουμε ότι αυτό είναι σχεδόν αδύνατο, κι έτσι αποδεχόμαστε τις αδυναμίες μας, δηλαδή τη συμβολική τυφλότητά μας και προχωράμε πιο προσεκτικά και με λιγότερη έπαρση. Είναι ένα ταξίδι αυτογνωσίας και παράλληλα ανάληψης ευθύνης, δηλαδή συνειδητότητας… Πολύ σκληρό ταξίδι και ενδιαφέρον για όλους σε κάθε εποχή. Τώρα σε εμάς η ύπαρξη του λοιμού, της αρρώστιας και του κακού που πληρώνει όλη η πόλη το καθιστά ακόμα πιο επίκαιρο.

Δεν είναι παράξενο που ο Οιδίποδας, ενώ λύνει το αίνιγμα της Σφίγγας, δεν μπορεί να λύσει το αίνιγμα του πεπρωμένου του;

Μα ναι, είναι πιο εύκολο να λύσεις τα ζητήματα που έρχονται απέξω από το να λύσεις τα θέματα που αφορούν εσένα τον ίδιο.

Με την ιδιότητά σας και ως σκηνοθέτη, πέρα της ηθοποιού, μπήκατε στον πειρασμό να σκηνοθετήσετε ή να παρέμβετε στην σκηνοθετική γραμμή της Ιοκάστης;

Όχι, δεν σκηνοθετώ όταν παίζω υπό άλλον σκηνοθέτη. Έλεγα μερικές φορές κάποιες σκέψεις μου στον Θανάση, αλλά βασικά ήθελα να οδηγηθώ από αυτόν στη διαδρομή που είχε εκείνος ορίσει για το έργο και τους χαρακτήρες. Και με την οποία συμφωνούσα, φυσικά.

Ποιο κομμάτι σας αφυπνίζει η Ιοκάστη; 

Η Ιοκάστη μού αφυπνίζει ένα ξεχασμένο λιγάκι κομμάτι: Αυτό του σαρκικού πάθους και της ανάγκης για έρωτα και ηδονή. Είναι ένα στοιχείο που μου ζητήθηκε από τον Θανάση και όταν βγήκε είδαμε ότι ταιριάζει. Γιατί η Ιοκάστη είναι ερωτευμένη με το παιδί της χωρίς να το ξέρει και είναι ερωτευμένη σαρκικά και αυτό είναι η ύβρις της.

Αφήνοντας πίσω έναν ρόλο, υπάρχει κάτι που κρατάτε από την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του ήρωα που έχετε υποδυθεί;

Όχι, δεν κρατώ στοιχεία από τους ρόλους στη ζωή μου. Αλλά μπορεί σε άλλες δουλειές σε άλλους ρόλους να μου έρθει κάτι από άλλη στιγμή και να πω: Α, για δες αυτό μοιάζει λίγο με αυτό και να δουλέψω προς αυτή ή την αντίθετη κατεύθυνση.

Ποιο είναι το σημαντικότερο πράγμα που σας έχει μάθει το θέατρο;

Το σημαντικότερο πράγμα που με μαθαίνει κάθε φορά το θέατρο είναι ότι τα πράγματα δεν είναι όπως νόμιζα ότι είναι, αλλά πάντα λίγο διαφορετικά. Ότι στη σκηνή καταρρίπτονται όλες οι πεποιθήσεις και ανοίγεται ένας χώρος κατανόησης της πραγματικότητας πολύ πιο σύνθετος και πιο ενδιαφέρων.

Πώς σας φαίνεται το γεγονός ότι ύστερα από αρκετά χρόνια υπάρχει μεγάλη άνθιση στη μυθοπλασία; Μου έχετε δημιουργήσει την αίσθηση ότι δεν αγαπάτε ιδιαίτερα την τηλεόραση.

Βρίσκω φυσιολογικό να επιστρέφει η μυθοπλασία. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη ν' ακούσει ιστορίες για να ξεχαστεί, δηλαδή να συγκεντρωθεί σ’ ένα θέμα και άρα να ξεκουραστεί από την αποσπασματικότητα δεκάδων πληροφοριών που του γεμίζουν το κεφάλι και του προκαλούν σύγχυση. Βρίσκω ότι η τηλεόραση όσον αφορά στα σήριαλ που γίνονται έχει γίνει πολύ καλύτερη απ’ ό,τι ήταν πριν. Παίζουν πολύ καλοί ηθοποιοί και έχει καλύτερη σκηνοθεσία και σενάρια και οπωσδήποτε και εικόνα. Εγώ παρακολουθώ πολλές σειρές.

Eχετε αναμειχθεί με την πολιτική. Τι σας οδήγησε στο να το κάνετε;

Η ενασχόληση με την πολιτική είναι μια παράλληλη πορεία για μένα που στόχο είχε αρχικά να δω πώς λειτουργούν τα πράγματα που καθορίζουν τις ζωές μας από μέσα. Μου δόθηκε η ευκαιρία και η τιμή να μπω στο κοινοβούλιο και αυτό ήταν μια ανεκτίμητη εμπειρία για μένα. Ήταν, επίσης, κάτι που μου έδωσε μεγάλη εμπειρία σε σχέση με το θέατρο. Ορισμένα πράγματα που νόμιζα ότι κατανοώ στα έργα είδα, μετά την εμπειρία μου στη Βουλή και στα υπουργεία ότι δεν τα κατανοούσα καθόλου καλά. Κάποια από αυτά ήταν πιο σύνθετα και άλλα απείρως πιο απλά και χοντροκομμένα. Εκεί, στο υπουργείο Παιδείας μπόρεσα να έρθω σε επαφή με το περίφημο ζήτημα του αδιαβάθμητου των πτυχίων των καλλιτεχνών, ζήτημα με το οποίο ασχολούμαι από το 2014 και χαίρομαι ότι είμαι από τους ανθρώπους που δεν σταμάτησαν να το παλεύουν ως σήμερα.

Ποια η θέση σας σχετικά με το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022 που υποβαθμίζει τα πτυχία των καλλιτεχνών και έχει οδηγήσει σε καταλήψεις κρατικών θεάτρων;

Το ΠΔ/85 ήταν το τελειωτικό χτύπημα της πολιτείας προς τα πτυχία των καλλιτεχνών και ήταν επόμενο να ξεσηκώσει όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα τους νέους. Δεν είναι δυνατόν να σπουδάζεις ένα τόσο δύσκολο πράγμα όπως το θέατρο, επί τρία ολόκληρα χρόνια μέρα νύχτα, να μην μπορείς να λείψεις λεπτό, να πληρώνεις χρήματα πολλά, να δουλεύεις για να τα μαζέψεις, να περνάς και να ξαναπερνάς εξετάσεις από το ΥΠΠΟ και στο τέλος να παίρνεις ένα χαρτί που δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Είναι απάνθρωπο.

Ωστόσο, έχει επιτραπεί η ίδρυση αναρίθμητων δραματικών σχολών, κάποιων πολύ αμφιβόλου ποιότητας, με αποτέλεσμα τη διόγκωση του ίδιου του κλάδου με εκατοντάδες, κάθε χρόνο, νέους ηθοποιούς. Δεν συμφωνείτε;

Σε σχέση με τις δραματικές σχολές, που λέτε ότι κάποιες είναι αμφιβόλου ποιότητας, έχω να σας πω το εξής: Εμείς μιλάμε για τα πτυχία που δίνουν οι αναγνωρισμένες από το ΥΠΠΟ ανώτερες δραματικές σχολές που βάσει της παρ 7 του άρθρου 16 του Συντάγματος ανήκουν στην Τριτοβάθμια και όχι στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αυτά τα πτυχία τα δίνει το κράτος, η επιτροπή του ΥΠΠΟ, όχι μόνες τους οι σχολές. Τα παιδιά δίνουν εξετάσεις στην επιτροπή του κράτους. Άρα τα πτυχία είναι κρατικά. Αν το ΥΠΠΟ αναγνωρίζει σχολές που δεν θα έπρεπε, ας είχε φροντίσει να μην το κάνει. Τώρα είναι αργά. Τα πτυχία έχουν δοθεί και τα πτυχία χρειάζονται αναγνώριση. Διαφορετικά αυτό ίσως και να σημαίνει ότι το ΥΠΠΟ, δηλαδή το κράτος, δίνει άκυρα πτυχία.

Θα ήθελα και την τοποθέτησή σας για την απομάκρυνση του Γιάννη Λιγνάδη από τη δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης, την απόφασή σας να παραιτηθείτε και τον ρόλο που έπαιξαν οι σπουδαστές σ’ αυτή την εξέλιξη.

Η υπόθεση του συγκεκριμένου καθηγητή λύθηκε από την καλλιτεχνική διευθύντρια και την απόφασή της, την οποία όπως έχω πει, στηρίζω. Εγώ παραιτήθηκα για να διευκολύνω τις διαδικασίες. Εκτός αυτού δεν είχα την αρμοδιότητα ν' αποφασίσω. Ήμουν διευθύντρια σπουδών και όχι διευθύντρια της σχολής.