Μιχάλης Τιτόπουλος στο ethnos.gr: «Η ιεραρχία είναι βαθιά ριζωμένη σε κάθε πτυχή της ζωής μας»

Η ζωή συχνά μας οδηγεί στα πιο όμορφα μονοπάτια με τρόπους που δεν περιμένουμε. Για τον Μιχάλη Τιτόπουλο, η πρώτη του επαφή με το θέατρο ήταν αποτέλεσμα μιας μικρής συγκυρίας – ενός μικρού ρόλου σε μια ερασιτεχνική ομάδα, σε ηλικία μόλις 15 ετών. Τον παρακίνησε η μητέρα του, και εκείνος, με μια αθώα περιέργεια, διάβασε τις πρώτες ατάκες. Το κοινό ενθουσιάστηκε, και κάπως έτσι γεννήθηκε η σπίθα που έμελλε να γίνει φωτιά. 

Η περίοδος που σπούδαζε στο Εθνικό Θέατρο ήταν, όπως ο ίδιος τη χαρακτηρίζει, «λίγο θολή». Μπήκε μόλις 20 ετών, γεμάτος νεανικό ενθουσιασμό και με μια διάθεση «χαβαλέ», όπως λέει χαμογελώντας. Αλλά παρά την ανεμελιά, εκείνη η εποχή του χάρισε φίλους ζωής και αναμνήσεις που ακόμη τον συνοδεύουν. Η υποκριτική για εκείνον είναι μέρος ενός συνόλου – μιας συλλογικής διαδικασίας που απαιτεί έρευνα, εξέλιξη και διαρκή αναζήτηση νοήματος.

Σήμερα, ο Μιχάλης Τιτόπουλος πρωταγωνιστεί στο «The Dumb Waiter» του Χάρολντ Πίντερ, δίπλα στον Αντώνη Καφετζόπουλο, σε σκηνοθεσία της Δανάης Σπηλιώτη. Το έργο, μια μαύρη κωμωδία με στοιχεία θρίλερ, παρουσιάζεται στο θέατρο Σημείο και εξερευνά την εξουσία και τη χειραγώγηση της εργατικής τάξης. Ο ίδιος περιγράφει το κείμενο ως ένα πολιτικό σχόλιο με αριστοτεχνική δομή, όπου η ένταση κορυφώνεται μέσα από συνεχείς ανατροπές.

Τι σας ώθησε ν' αναλάβετε τον ρόλο του Γκας; Τι σας γοήτευσε περισσότερο στον χαρακτήρα που υποδύεστε;

Αρχικά μου άρεσε πολύ το ίδιο το έργο, δεν μπήκα τόσο στην κατανόηση του χαρακτήρα όσο του συνόλου. Αλλωστε είναι δύσκολο από μια - δυο αναγνώσεις να καταλάβεις αυτό που θα εμφανιστεί στην πορεία των προβών και των παραστάασεων. Μεγάλη σημασία έπαιξαν, επίσης, οι συντελεστές του έργου, καθώς ήθελα καιρό να δουλέψω με την Δανάη Σπηλιώτη, όπως ήταν χαρά μεγάλη να γνωρισω τον Αντώνη Καφετζόπουλο.

Ποια ήταν η σκηνοθετική συμβολή της Δανάης Σπηλιώτη στην ερμηνεία και την κατεύθυνσή σας για τον ρόλο; Πώς σας επηρέασε η ματιά της;

Έχει ένα τρόπο διαχείρισης του χρόνου μέσα στο ίδιο το έργο που αποκαλύπτει πράγματα που δεν φαίνονται εκ πρώτης. Η επικοινωνία που αναπτύσσει με τους συνεργάτες της, ο χώρος που αφηνει στον καθένα για να καταθέσει κάτι, αλλά κυρίως η παρατήρηση της πάνω στο σκηνικό γεγονός είναι μερικά από τα πράγματα που δημιουργούν μια σχέση εμπιστοσύνης, μιας εμβάθυνσης που συμβαίνει σιγά - σιγά με την πρόοδο του χρόνου.

Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι βαθύτερες διαφορές ανάμεσα στους δύο χαρακτήρες, τον Μπεν και τον Γκας; Πώς πιστεύετε ότι αυτοί οι χαρακτήρες αντανακλούν πτυχές του σύγχρονου ανθρώπου;

Η αποδοχή της πραγματικότητας ή η αδιάκοπη αναζήτησή της αποτελούν βασικά στοιχεία που διαφοροποιούν τους δύο ήρωες. Ο ένας, δέσμιος των σκέψεών του, πασχίζει να κατανοήσει τον κόσμο και τις συνθήκες του, ενώ ο άλλος τον καλεί να σταματήσει να αμφισβητεί και να αποδεχθεί τα πράγματα ως έχουν. Αυτή η αντίθεση δεν είναι απλώς φιλοσοφική, είναι η βαθιά ανθρώπινη διαμάχη μεταξύ της προσαρμογής και της αντίστασης απέναντι στο παράλογο της ζωής.

Το στοιχείο της αθωότητας του ήρωα σας αναδεικνύει έναν κόσμο πιο καθαρό και ανθρώπινο. Η σημερινή κοινωνία έχει ανάγκη από τέτοια «αθώα» πρότυπα;

Η συνεχής αναρώτηση του ήρωα δεν τον καθιστά απαραίτητα αθώο. Περισσότερο, φανερώνει έναν άνθρωπο που ασφυκτιά μέσα σε έναν παράλογο κόσμο, αναζητώντας να τον κατανοήσει. Η αναζήτησή του είναι η κραυγή ενός ατόμου που προσπαθεί να βρει νόημα, όχι η απουσία ηθικής. Το έργο δεν προσπαθεί να ορίσει το καλό και το κακό, καθώς και οι δύο χαρακτήρες παραμένουν θύματα μιας κοινής, ασφυκτικής κατάστασης. Οι αντιδράσεις τους, αν και διαφορετικές, αποτυπώνουν τη δυσκολία του ανθρώπου να ισορροπήσει ανάμεσα στην πραγματικότητα και την εσωτερική του ανάγκη για ελευθερία.

Πώς πιστεύετε ότι οι σχέσεις εξουσίας που παρουσιάζονται μεταξύ των δύο χαρακτήρων αντικατοπτρίζουν τα κοινωνικά και εργασιακά μας περιβάλλοντα σήμερα; Υπάρχουν σημεία όπου ταυτίζεστε με τις δικές σας εμπειρίες;

Η ιεραρχία είναι βαθιά ριζωμένη σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Ξεκινά από την οικογένεια, ενισχύεται στο σχολείο και κορυφώνεται στο χώρο εργασίας και τις κοινωνικές σχέσεις. Το εργασιακό περιβάλλον είναι ίσως η πιο ισχυρή έκφανση ενός εξουσιαστικού συστήματος, το οποίο αποδεχόμαστε σχεδόν εκπαιδευμένοι από νωρίς να υπηρετούμε. Ακόμα και στις καλλιτεχνικές δραστηριότητες, που συχνά θεωρούνται ελεύθερες, η εξουσία διαχωρίζει αφεντικά και εργαζόμενους. Είναι αναπόφευκτο να αναγνωρίσουμε αυτή τη δομή και στη δική μας καθημερινότητα, αποδεικνύοντας πόσο βαθιά είναι η επιρροή της εξουσίας στις σχέσεις και τις επιλογές μας.

Το υπόγειο δωμάτιο όπου βρίσκονται οι δύο ήρωες λειτουργεί ως σύμβολο φυλακής και απομόνωσης. Πιστεύετε ότι οι σύγχρονες συνθήκες ζωής και οι απαιτήσεις της κοινωνίας οδηγούν τους ανθρώπους σε ένα αίσθημα εγκλωβισμού;

Αρκεί να δει κανείς μια πολυκατοικία για ν' αναγνωρίσει πως το συμβολικό γίνεται κυριολεκτικό.

Ο Γκας, ο οποίος «εκρήγνυται» όταν δεν παίρνει τις απαντήσεις που ζητά, φαίνεται να εκφράζει την ανάγκη για αντίδραση. Πώς βλέπετε την αντίσταση του ατόμου στο σύγχρονο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον; Υπάρχει χώρος για επανάσταση στις μέρες μας;

Η επανάσταση γεννιέται και ανδρώνεται μέσα στην έλλειψη χώρου. Είναι στη φύση της να βρίσκει ζωή μέσα στην καταπίεση, ν' αντλεί δύναμη από την αντίσταση σε κάθε εμπόδιο. Αν όμως υπήρχε χώρος, η επανάσταση δε θα γινόταν ποτέ. Υπό αυτό το πρίσμα, το σημείο που βρισκόμαστε μπορεί να θεωρηθεί οριακό. Ωστόσο, η συλλογική απάθεια και η αποξένωση του ανθρώπου ίσως εμποδίζουν την αφύπνιση. Η απομάκρυνση από τον διπλανό μας έχει γίνει τόσο μεγάλη, που η έλλειψη κοινής γλώσσας επικοινωνίας αποτελεί πλέον το μεγαλύτερο εμπόδιο για οποιαδήποτε συλλογική προσπάθεια.

Η σημερινή κοινωνία δείχνει σημάδια συλλογικής κατάθλιψης, όπως έχετε αναφέρει και εσείς σε παλιότερη συνέντευξή σας. Πιστεύετε ότι το έργο αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως «κάθαρση» ή να ενεργοποιήσει τους θεατές ν' αναγνωρίσουν τέτοια συναισθήματα και να κινητοποιηθούν;

Πάντα προσφέρεται η τέχνη ως μέσο αφύπνισης αισθήσεων και πνεύματος. Ειναι όμως και ευθύνη του ανθρώπου να μετουσιωσει την προσφορά αυτή σε κάτι. Δυστυχως, οι περισσότεροι έχουν την τάση να το βλέπουν ως θέαμα και να το κρίνουν ως τέτοιο και όχι ως μια ζωντανή κατάθεση ενός πολιτικού, κοινωνικού ή υπαρξιακού προβληματισμού.

Σε μια εποχή που οι περισσότεροι αποφεύγουν τις πολιτικές αναφορές, πώς καταφέρνει ο Πίντερ να μιλάει για πολιτικά θέματα χωρίς να γίνεται πολιτικός;

Ο Χάρολντ Πίντερ γράφει μέσα σε μια εποχή αναβρασμού, όπου η κοινωνία και η πολιτική αναζητούν νέα δομή, λίγα χρόνια μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι καλλιτέχνες καλούνται να πάρουν θέση, και ο Πίντερ το κάνει με έναν μοναδικό τρόπο. Δημιουργεί πολιτικό θέατρο χωρίς να πολιτικολογεί. Η δεξιοτεχνία του φαίνεται στη δύναμη της αντίθεσης, βάζει δύο φαινομενικά άσχετα στοιχεία δίπλα-δίπλα και μέσα από αυτή τη σύνθεση γεννιέται το μήνυμα. Αυτό δεν είναι μόνο δείγμα ενός μεγάλου τεχνίτη του θεάτρου, αλλά και μιας βαθιάς κατανόησης του κόσμου και των ανθρώπινων σχέσεων.

Πώς το θέατρο του παραλόγου, και η απουσία μιας σαφούς λογικής δομής, βοηθά στο να κατανοήσουμε την ίδια την ανθρώπινη φύση και τις αντιφάσεις της;

Μπορεί η ζωή να χαρακτηριστεί παράλογη; Φαίνεται πως ναι. Η ρευστότητα της ύπαρξης, η ματαιότητα και η απουσία λογικής γύρω από την ίδια μας τη φύση μαρτυρούν έναν κόσμο που αρνείται να εξηγηθεί πλήρως. Η ανθρώπινη ανάγκη να εξορθολογίζει τα πάντα είναι αναμφίβολα γόνιμη και μας ωθεί στην εξέλιξη. Ωστόσο, η βαθιά υπαρξιακή μας αγωνία παραμένει άλυτη. Δεν διαθέτουμε ακόμη τα κατάλληλα εργαλεία για να δώσουμε απαντήσεις στα πιο θεμελιώδη ερωτήματα, και ίσως αυτή η αδυναμία να είναι κομμάτι της ίδιας μας της φύσης.

Πώς το χιούμορ του Πίντερ, παρότι σκοτεινό, δίνει χώρο στους χαρακτήρες να αντιδράσουν απέναντι στην αίσθηση ματαιότητας; Πιστεύετε ότι το χιούμορ είναι μέσο απελευθέρωσης για τους σύγχρονους ανθρώπους;

Το χιούμορ είναι από τις υψηλότερες μορφές ευφυΐας, γιατί αντλεί τη δύναμή του από το παράδοξο και το φέρνει στην επιφάνεια. Με αυτόν τον τρόπο το σχολιάζει, το υπονομεύει και μας καλεί να δούμε τον κόσμο με διαφορετική ματιά. Είναι η ανατροπή της λογικής, η σιωπηρή ειρωνεία απέναντι στις αποτυχίες της καθημερινότητας. Το γέλιο που προκαλεί μάς δίνει ανακούφιση, μας επιτρέπει ν' αναπνεύσουμε πιο βαθιά και να νιώσουμε λίγο πιο ελεύθεροι, έστω και για μια στιγμή, μέσα στο χάος της ύπαρξης.

Διαβάστε ακόμη

Διοικητές Νοσοκομείων: Χωρίς νέα στελέχη το ΕΣΥ για πάνω από έναν χρόνο – Ποιοι θα αναλάβουν πρώτα

Εκλογή ΠτΔ: Οι επιλογές του Μητσοτάκη, η συναινετική διάθεση του ΠΑΣΟΚ και η αυτόνομη υποψηφιότητα από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ

Στις 10 Ιανουαρίου η ποινή του Ντόναλντ Τραμπ για τα χρήματα στην Στόρμι Ντάνιελς - Θα αποφύγει τη φυλακή

Απάτες υψηλής τεχνολογίας: Πώς οι εγκληματίες ξεγελούν ανυποψίαστους πολίτες