Μπενβενούτο Τσελίνι: Ποιος ήταν ο καταραμένος καλλιτέχνης που σκότωσε, σοδόμισε, έκλεψε τον Πάπα, φυλακίστηκε, γλύτωσε από δολοφόνους, αμφισβήτησε τον Μιχαήλ Άγγελο και πέθανε διάσημος

Πέθανε μια μέρα σαν σήμερα το 1571. Τον έλεγαν Μπενβενούτο Τσελίνι και σε όσους δεν λέει τίποτα το όνομά του, διαβάστε παρακάτω: Σκότωσε, σοδόμισε, έκλεψε τον Πάπα, φυλακίστηκε, γλύτωσε από δολοφόνους, «αμφισβήτησε» τον Μιχαήλ Άγγελο και πέθανε διάσημος 

Αν σας υποχρεώσουν να σκεφτείτε έναν καλλιτέχνη της Αναγέννησης με παραβατική συμπεριφορά, ακραίο και «καταραμένο», όπως είθισται να αποκαλούν τους εκτός των politically correct ορίων, συνήθως - από έναν γνώστη - θα ακούσεις το όνομα του Καραβάτζιο: Διαβόητος τόσο για τη δολοφονική συμπεριφορά του και την πολισχιδή σεξουαλική του ζωή όσο και για τους εντυπωσιακούς πίνακές του. Αλλά ακόμα κι αυτός ο Καραβάτζιο μοιάζει σχεδόν σαν μαθητής ιερατικής σχολής αν τον συγκρίνεις με τον Φλωρεντινό χρυσοχόο και γλύπτη Benvenuto Cellini (Μπενβενούτο Τσελίνι), ο οποίος πέθανε μια μέρα σαν σήμερα, το 1571, τη χρονιά που γεννήθηκε ο Καραβάτζιο.

Δεν ήταν απλά και μόνο ένας καλλιτέχνης, ο Τσελίνι ήταν ποιητής, στρατιώτης, μουσικός και ιερέας. Δολοφόνησε τρεις φορές, καταδικάστηκε δύο φορές για σοδομισμό - με άνδρες και γυναίκες - και δηλητηριάστηκε, αλλά επέζησε, ενώ βρισκόταν στη φυλακή κατηγορούμενος για κλοπή των κοσμημάτων του ίδιου του Πάπα!
Ο Τσελίνι εργάστηκε για κάποιους από τους μεγαλύτερους ηγεμόνες της εποχής του, στη Φλωρεντία, τη Ρώμη, τη Μάντοβα και το Παρίσι, όπου κληρονόμησε τον ρόλο του Λεονάρντο ντα Βίντσι ως αμειβόμενος καλλιτέχνης στην Αυλή του βασιλιά, Φραγκίσκου Α' της Γαλλίας.

Πολλοί δεν θυμούνται καν το όνομα του Τσελίνι. Μια θυελλώδης ζωή, έχει πλέον ξεχαστεί επειδή - σε αντίθεση με τον Καραβάτζιο - ο Τσελίνι δεν ήταν ζωγράφος· ήταν γλύπτης και πολλά από τα υπέροχα έργα του σε χρυσό και ασήμι, λιώθηκαν για την αξία του μετάλλου τους. Όσα έργα του επέζησαν, είναι από τα πιο εμβληματικά κομμάτια τέχνης της Αναγέννησης, συμπεριλαμβανομένου του πανύψηλου χάλκινου αγάλματος του «Περσέα με το κεφάλι της Μέδουσας» που εξακολουθεί να ορθώνει το ανάστημά του στη Φλωρεντία, συγκρινόμενος με τον «Δαυίδ» του Μιχαήλ Άγγελου.

Ο Μπενβενούτο Τσελίνι έγραψε επίσης μια από τις πρώτες, και ίσως τη μεγαλύτερη αυτοβιογραφία καλλιτέχνη, τη «Vita» (Η ζωή μου): Μια εγωιστική, εξωφρενική, συχνά σκληρή προσπάθεια να πείσει τους μεταγενέστερους για την ιδιοφυΐα του.

Τον λάτρψε ο Όσκαρ Ουάιλντ!

Ο Όσκαρ Ουάιλντ λάτρεψε το «Vita», σχολιάζοντας πως, «Αυτή είναι αυτοβιογραφία! Ο υπέρτατος απατεώνας της Αναγέννησης αφηγείται την ιστορία της λαμπρότητας και της ντροπής του». Οι ιστορικοί τέχνης πήραν στοιχεία από το «Vita» για τη ζωή στην Ιταλία της Αναγέννησης, αλλά παραμένουν εξαιρετικά επιφυλακτικοί σχετικά με την εικόνα του συγγραφέα, θεωρώντας την ως υπερβολικά ακραία και αλαζονική για να είναι αληθινή.

Όλη η αυτοβιογραφία ακροβατεί σε μια λεπτή γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας. Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η καυχησιολογία του Τσελίνι, όταν η ιστορική καταγραφή συχνά σιωπά για γεγονότα που καταγράφει. Από την αρχή της αυτοβιογραφίας, το 1500, τη χρονιά που γεννήθηκε, ο Τσελίνι λέει ψέματα. Γράφει ότι νιώθει «τεράστια περηφάνια που ανιχνεύω την καταγωγή μου σε άνδρες εξαιρετικής ικανότητας». Στην πραγματικότητα, ο πατέρας του ήταν ένας ταπεινός οργανοποιός. Ήταν επίσης φειδωλός με την αλήθεια στην περιγραφή των νεανικών του χρόνων, των βίαιων αντιδράσεων του και των σεξουαλικών του προτιμήσεων. Αφηγείται επανειλημμένως ότι τραυμάτισε έναν αντίπαλο χρυσοχόο το 1523 και εξορίστηκε από την πόλη. Αυτό που δεν λέει είναι ότι καταδικάστηκε για κατ' επανάληψη προσβολές. ούτε αναφέρει ότι αυτός και ένας φίλος του βρέθηκαν ένοχοι γιατί βίασαν έναν έφηβο.

Ανάλογες κατηγορίες συνόδευσαν ολόκληρη τη ζωή του. Εργαζόμενος στη Γαλλία, τη δεκαετία του 1540, παραδέχεται ότι ένα από τα μοντέλα του τον κατηγόρησε ότι είχε «σχέσεις μαζί της… με τον ιταλικό τρόπο, δηλαδή σαν σοδομίτης». Όμως παραλείπει να αναφέρει ότι το 1557 βρέθηκε ξανά ένοχος για σοδομισμό με άντρα και καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση. Ωστόσο, παντρεύτηκε μια υπηρέτριά του, κοιμήθηκε με όλα σχεδόν τα μοντέλα του - άνδρες και γυναίκες - και έκανε πολλά παιδιά. Είναι απίθανο ο Τσελίνι να ήταν ομοφυλόφιλος ή αμφισεξουαλικός με τη σύγχρονη έννοια. γι' αυτόν η ερωτική πράξη, ανεξαρτήτως φύλου ή ταυτότητας, ήταν αυτό που του έδινε εξουσία πάνω σε άνδρες ή γυναίκες.
Ο Τσελίνι πολέμησε κατά τη Λεηλασία της Ρώμης το 1527, ισχυριζόμενος ότι πυροβόλησε και σκότωσε τον αρχηγό του ισπανικού στρατού (τα αρχεία αποκαλύπτουν ότι ήταν μια μπάλα κανονιού, κι όχι το αρκεβούζιο του γλύπτη, που τον σκότωσε). Τον διέταξαν να λιώσει τα ιερατικά κοσμήματα του Πάπα, δραπέτευσε και περιπλανήθηκε στις αυλές της Αναγεννησιακής Ιταλίας, προσφέροντας τέχνη για τους ηγεμόνες της και δολοφονώντας τον δολοφόνο του αδελφού του, κομπάζοντας ότι ο Πάπας τον συγχώρεσε γιατί «άντρες σαν τον Μπενβενούτο, μοναδικοί στο επάγγελμά τους, δεν υπόκεινται στο νόμο»!

Όταν φυλακίστηκε για την κλοπή των κοσμημάτων του Πάπα, επινόησε μια από τις σπουδαίες αφηγήσεις φυλακισμένου - συμπεριλαμβανομένης της δηλητηρίασης του - και της δήθεν θρησκευτικής μεταστροφής του. Ωστόσο, παρά την μεταμέλειά του, μετά την αποφυλάκισή του σκότωσε αμέσως έναν ταχυδρόμο!
Το χάλκινο αγάλματος του Περσέα, που αποκαλύφθηκε στη Φλωρεντία το 1554 είναι μια «αυτοπροσωπογραφία». Απεικονίζει μια μοναχική ιδιοφυΐα, που μάχεται ενάντια σε όλους και με όλα για να μετατρέψει το αίμα σε μπρούντζο δημιουργώντας ένα άγαλμα για να ανταγωνιστεί τον «Δαυίδ» του Μιχαήλ Άγγελου.
Ωστόσο, στην πραγματικότητα, το άγαλμα, το δημιούργησε χρησιμοποιώντας μια τεράστια ομάδα τεχνιτών. Ίσως η μεγαλύτερη ειρωνεία της ζωής του είναι ότι οι ιστορίες που προσπάθησε να αποκρύψει, με αποκορύφωμα τη σοδομική κατηγορία του 1557, περιόρισαν την καλλιτεχνική του καριέρα και τον οδήγησαν να γράψει το «Vita» . Αν η τέχνη του δεν μπορούσε πλέον να μιμηθεί τη ζωή του, η αυτοβιογραφία του ήταν μια έντεχνη αναπαράσταση μιας ζωής και έγινε η διαθήκη του ανά τους αιώνες.

Ο Τσελίνι γλύτωσε από πολλούς κινδύνους: Μολύνθηκε από σύφιλη και επέζησε, αποπειράθηκαν να τον δολοφονήσουν αλλεπάλληλες φορές αλλά απέτυχαν. Ο Τσελίνι πέθανε διάσημος σε προχωρημένη ηλικία (71 ετών), για την εποχή του. Η κηδεία του ήταν μεγαλοπρεπής και τελέστηκε στην εκκλησία Santissima Annunziata. H οικογένεια που άφησε πίσω του ήταν η αδελφή του και οι έξι κόρες της. Ο τάφος του βρίσκεται στη Βασιλική του Ευαγγελισμού, στη Φλωρεντία.

Η ζωή του συνεχίστηκε στον 21ο αιώνα...

Τα τελευταία χρόνια, ένας Ρώσος επιχειρηματίας που σπούδασε Ιστορία της Τέχνης ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε μια αυτοπροσωπογραφία του Τσελίνι (βασική φωτογραφία του άρθορου), η οποία αν είναι πράγματι αυθεντική, θα ανατρέψει όλα όσα γνωρίζουμε για τον Τσελίνι ως καλλιτέχνη. Το 2004, ο Όλεγκ Ναζόμπιν ισχυρίστηκε ότι αγόρασε μια αυτοπροσωπογραφία του Τσελίνι από μια υπαίθρια αγορά στη νότια Γαλλία για 3.200 ευρώ. Τα επόμενα 14 χρόνια, ο Ναζόμπιν προσπάθησε να πιστοποιήσει την αυθεντικότητα του πίνακα. Προσέλαβε συντηρητές έργων τέχνης, επιμελητές, ακόμη και ανθρωπολόγους για να αξιολογήσουν τον πίνακα· πολλοί συμφωνούσαν ότι ήταν ο πίνακας είχε φιλοτεχνηθεί στα τέλη του 16ου αιώνα. Η ημερομηνία μπορεί να είναι σωστή, αλλά το να την αποδώσουμε στον Τσελίνι είναι πολύ πιο δύσκολο.
Το 2018, ο Ναζόμπιν εξουσιοδότησε το Tamoikin Art Fund και τον πρόεδρό του Dmitry Tamoikin να πουλήσουν τον πίνακα. Σε δελτίο Τύπου υποστήριχτηκε - εσφαλμένα - ότι ο Σαουδάραβας διάδοχος πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν την είχε αποκτήσει έναντι 107 εκατομμυρίων ευρώ! Ο Tamoikin ήταν ανένδοτος ότι το πορτρέτο ήταν αυθεντικό, παραδεχόμενος ότι η ιστορία βγήκε κατευθείαν από ένα μπαρόκ επεισόδιο της ζωής του Τσελίνι. Ο Ναζόμπιν αποκάλυψε ότι η εικόνα βρίσκεται σε θησαυροφυλάκιο τράπεζας στο Μονακό. Η ιστορία αναμειγνύει τόσα ακραία γεγονότα και μυθοπλασίες που μοιάζει με την αυτοβιογραφία του Τσελίνι. Αν ζούσε, θα γελούσε ο Μπενβενούτο.