Τορπιλισμός της «Έλλης»: Ο Ιταλός κυβερνήτης πήρε πρωτοβουλία και βύθισε το ελληνικό πολεμικό – Τι απέγινε το μοιραίο υποβρύχιο

Ο κυβερνήτης του ιταλικού υποβρυχίου, που «χτύπησε» στην Τήνο, 40 χρόνια μετά την μιαρή πράξη του, υποστήριξε ότι από μόνος πήρε πρωτοβουλία για να βυθίσει το ελληνικό πολεμικό πλοίο «Έλλη»! Το μοιραίο υποβρύχιο του Μουσολίνι, είχε άδοξο τέλος…

Δεκαπενταύγουστος, μια μέρα σαν σήμερα. Ο Φώτης Κόντογλου, ο σπουδαίος αγιογράφος και διηγηματογράφος από τ’ Αϊβαλί, πρώτος αποκάλεσε την ημέρα: το Πάσχα του Καλοκαιριού.

Δεκαπενταύγουστος του 1940, κι ολόκληρη η θρησκευόμενη Ελλάδα κλίνει το γόνυ στην Τήνο κι ασπάζεται την εικόνα της Παναγίας.
Κι εκείνη την ιερή ημέρα επέλεξαν οι Ιταλοί για να προκαλέσουν την Ελλάδα. Το εύδρομον «Έλλη», ναυλοχούσε στο λιμάνι της Τήνου. Η ιστορία πληγώνει ακόμα. Δεν ήταν μοναχά ο τρόπος ο δόλιος που προκάλεσε, δεν ήταν οι ψυχές που χάθηκαν, ήταν η ημέρα η συμβολική που βεβηλώθηκε.

Καμιά ελληνική ψυχή δεν αμφιβάλλει

Να τι έγραφε ο εξαίρετος λογοτέχνης της θρυλικής γενιάς του ’30 Άγγελος Τερζάκης για το γεγονός: «Ανατέλλει η 15η Αυγούστου του 1940. Πλήθη προσκυνητές κατακλύζουν τη λευκή Τήνο, στο βαθυγάλανο ελληνικό Αιγαίο. Στον όρμο του νησιού, για να απονείμει τις καθιερωμένες τιμές, είχε φτάσει από τα ξημερώματα η «Έλλη», το παλαιό, ιστορικό εύδρομο του ελληνικού στόλου. Σημαιοστολισμένη, κάνει να κυματίζουν τα χρώματα του έθνους πλάι στον θρησκευτικό πανηγυρισμό. Δεν έχει όμως προχωρήσει το πρωί, είναι ακόμα οκτώμιση η ώρα, όταν κρότος τρομαχτικός συγκλονίζει το πλοίο και το νησί. Μαύροι καπνοί σηκώνονται αμέσως, τριγυρίζουν την «Έλλη», που χτυπημένη κατάσαρκα στα ύφαλά της, από εχθρό κρυμμένο, γέρνει. Ποιος έκαμε το έγκλημα; Ποιος πέταξε από μακριά το στιλέτο; Καμιά ελληνική ψυχή δεν αμφιβάλλει: η γενναία πράξη έχει αποτυπωμένη την ταυτότητά της στον τρόπο της. Η έρευνα άλλωστε που θα γίνει στο βυθό του όρμου αμέσως την επόμενη ημέρα ακόμα θα φέρει στο φως το τσακισμένο επισκεπτήριο του δολοφόνου: κομμάτια από τις τορπίλες, με πάνω αριθμό μητρώου και στοιχεία ιταλικά. Κι όμως: αν και η αμφιβολία δεν χωράει, η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει να μην φανερώσει την αλήθεια, για να αποφύγει κάθε προστριβή. Σε ανακοινωθέν της δηλώνει πως δεν κατόρθωσε να εξακριβώσει την εθνικότητα του υποβρυχίου που χτύπησε την «Έλλη».

Θραύσματα της τορπίλης που έφεραν σήμανση «TORRINO 1930» ανακτήθηκαν από δύτες· εκτίθενται στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιά. Ο απολογισμός της ιταλικής απρόκλητης επίθεσης ήταν 9 νεκροί και 24 τραυματίες.

Διπλό το θαύμα της Παναγιάς

Ο ασυρματιστής του ελληνικού πολεμικού πλοίου, Σωτήρης Μποτσέας σε μια κατοπινή διήγησή του ήταν περιγραφικός: «… με όλη μου τη δύναμη φώναξα: μας τορπίλησε υποβρύχιο, τορπίλη δεξιά. Είχα το συναίσθημα, ότι το πλήρωμα, κατά μέγα μέρος, και οι αξιωματικοί μας ήσαν επίσης κατά μέγα μέρος στα διαμερίσματά τους και ήθελα να ειδοποιήσω και να βοηθήσω να πεταχτούν έξω, γιατί προαιστάνθηκα κίνδυνο αστραπιαίο! Δίπλα μου, ο ναύτης Μενδρινός και άλλοι ακόμα ναύτες εκραύγαζαν, επαναλαμβάνοντας τη φωνή μου. Πετύχαμε να ειδοποιηθεί το μεγαλύτερο μέρος του πληρώματος. Και είδα τους αξιωματικούς να διευθύνονται προς το μέρος που επισημαίναμε, όπως και οι λοιποί άνδρες να παίρνουν μέτρα έναντι του επερχόμενου πλέον κινδύνου. Θα εφωνάξαμε 4 ή 5 φορές από τη στιγμή που είδα: περισκόπιο, πυργίσκο, τορπίλη και ακούστηκε η ισχυρή δόνηση: είχε χτυπηθεί το σκάφος στο κέντρο.

»Και αμέσως ο ιστός ξετινάχτηκε σε κομμάτια, διασπαρέντα επί του πλοίου και τραυμάτισαν βαριά μέλη του πληρώματος. Το πλοίο χτυπήθηκε καίρια και ταλαντευόταν τόσο που ήταν αδύνατο να κρατηθούμε όρθιοι. Από την εμφάνιση του υποβρυχίου μέχρι τον τορπιλισμό πέρασαν μόνο λίγα δευτερόλεπτα, γιατί μόλις προλάβαμε να φωνάξουμε 4 ή 5 φορές. Αξίζει να αναφέρω ότι το υποβρύχιο, μετά την πρώτη τορπίλη έριξε κι άλλες, οι οποίες η μία σφηνώθηκε στον μώλο και δεν εξερράγη, γιατί με την πρώτη τορπίλη, ή Έλλη χτυπήθηκε και επειδή ήταν αγκυροβολημένη έστριψε αρκετά και η δεύτερη τορπίλη δεν την πέτυχε γιατί δεν έδινε τον ίδιο στόχο, ενώ το υποβρύχιο είχε σκόπευση με το στόχο που έριξε την πρώτη τορπίλη και έτσι η Παναγιά έκαμε δυο θαύματα, ένα αυτό που δεν πέτυχε το πλοίο η δεύτερη τορπίλη, οπότε ασφαλώς θα θρηνούσαμε πολλά θύματα γιατί και πυρομαχικά και ίσως και όλο το καράβι να ανατιναζόταν, αλλά και στη θάλασσα που ήταν αρκετοί ναύτες που ξετινάχτηκαν από το τράνταγμα, που επέφερε ο τορπιλισμός και έπεσαν στη θάλασσα και αγωνίζονταν να επιπλεύσουν μες τα πετρέλαια και τα οποία πιθανώς να έπαιρναν φωτιά και θα καίγονταν όσοι θα γλίτωνα από τις εκρήξεις, που μοιραίως θα επακολουθούσαν. Και το δεύτερο, ή άλλη τορπίλη που σφηνώθηκε στο λιμενοβραχίονα και δεν εξερράγη. Πρέπει να το πιστέψουμε πως η Παναγιά έβαλε το χέρι της γιατί αν είχε γίνει έκρηξη στο μώλο θα θρηνούσαμε αρκετά ακόμη θύματα, γιατί λόγω της γιορτής της Παναγιάς είχαν συρρεύσει χιλιάδες προσκυνητές, όπως γίνεται κάθε χρόνο. Και με τα δραματικά γεγονότα της Έλλης ο κόσμος έτρεχε προς την παραλία και καταλαβαίνετε πόσοι θα σκοτωνόντουσαν αν δεν έβανε η Παναγιά το χέρι της»…

Ο ιταλός κυβερνήτης του «Delfino» 

Ήταν το ιταλικό υποβρύχιο «Delfino», που βεβήλωσε την ημέρα και δεν σεβάστηκε τη γιορτή της Παναγίας… Το υποβρύχιο «Delfino», τρία χρόνια μετά ην επίθεση στην Τήνο, εξερχόμενο για δοκιμές έπειτα από επισκευή, συγκρούστηκε με το συνοδό πλοίο του· υπέστη ρήγμα στα ύφαλα και βυθίστηκε συμπαρασύροντας στον βυθό 28 μέλη του πληρώματος.

Ο κυβερνήτης του υποβρυχίου, Τζιουζέπε Αϊκάρντι, επέζησε του πολέμου και στη δεκαετία του ‘80 (και μάλιστα πέθανε σε βαθιά γεράματα, σε ηλικία 91 χρονών το 1997), έδωσε συνέντευξη στο περιοδικό «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», δηλώνοντας αμετανόητος για το επεισόδιο. Μιλώντας στον δημοσιογράφο Γιάννη Τσένη, ο Αϊκάρντι είχε υποστηρίξει ότι εκτέλεσε διαταγές για τις οποίες δεν ένοιωσε ούτε δισταγμό ούτε αβεβαιότητα, χαρακτήρισε δε το γεγονός δίκαιη τιμωρία για το «παιχνίδι που έπαιζε η Ελλάδα με τους Εγγλέζους» εκείνο το καλοκαίρι του 1940. Για τον τορπιλισμό του «Έλλη» άφησε να εννοηθεί ότι ήταν καθαρά δική του πρωτοβουλία κι αυτό γιατί σκέφτηκε πως αν η Ιταλία εμπλεκόταν σε πόλεμο με την Ελλάδα θα το μόνο σκάφος που θα μπορούσε να δημιουργήσει πρόβλημα στις ιταλικές δυνάμεις στο Αιγαίο ήταν το «Έλλη» και έπρεπε να βγει από τη μέση. Και βγήκε…

Το 1950, το ελαφρύ καταδρομικό «Eugenio di Savoia» παραχωρήθηκε στην Ελλάδα ως πολεμική αποζημίωση και μετονομάστηκε σε «Έλλη»· ήταν εν υπηρεσία από το 1951 έως το 1965.