Aθλητικός τζόγος: το τρωκτικό που ρημάζει τις μεσαίες οικογένειες των ΗΠΑ – Τι γίνεται στην Ελλάδα

Η νομιμοποίηση του αθλητικού τζόγου ήταν τεράστιο λάθος, καταλαβαίνουν τώρα οι Αμερικανοί. Τα στοιχεία είναι συντριπτικά: η βιομηχανία του στοιχήματος καταστρέφει ζωές. Στην Ελλάδα; Τι γίνεται στην Ελλάδα;

Το περασμένο σαββατοκύριακο, εκατομμύρια αμερικανοί παρακολούθησαν ένα από τα αγαπημένα τους αθλήματα, το ποδόσφαιρο, όχι το δικό μας το «soccer», αλλά αυτό που στην άλλη μεριά του Ατλαντικού αποκαλούν football· πανηγύρισαν για τη νίκη της ομάδας τους, έφαγαν τα αγαπημένα τους τσίζμπεργκερ και- με πάθος και εθισμό που θυμίζει εξάρτηση από ουσίες- στοιχημάτισαν. Ο διαδικτυακός τζόγος έχει εξαπλωθεί (και) στις Ηνωμένες Πολιτείες σαν πανδημία…

Η American Gaming Association προβλέπει και αναμένει στοιχήματα 35 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε παιχνίδια του NFL (σαν τη δική μας Super League) μέχρι τέλους του 2024, περίπου 1/3 περισσότερα χρήματα από το σύνολο των χρημάτων που παίχτηκαν την προηγούμενη χρονιά!

Και ο τζόγος είναι πλέον παντού· σε όλα τα αθλήματα: ποδόσφαιρο, χόκεϊ, μπέιζμπολ, ακόμα και σε ατομικά αθλήματα οι στοιχηματικές εταιρείες παρέχουν τη δυνατότητα πονταρίσματος. Περισσότεροι από ένας στους τρεις Αμερικανούς στοιχηματίζουν σε αθλητικές αναμετρήσεις, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Πανεπιστημίου Seton Hall του Νιού Τζέρσι. Πριν από το 2018, ο αθλητικός τζόγος ήταν απαγορευμένος σχεδόν παντού στις ΗΠΑ· τώρα είναι νόμιμος σε 38 από τις 50 πολιτείες αποφέροντας στις εταιρείες έσοδα περίπου 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως.

Κύμα οικογενειακής εξαθλίωσης

Κάποιοι θα σπεύσουν να σχολιάσουν αυτά τα γεγονότα ως μη βλαπτικά. Το επιχείρημα αρκετών, ότι αποκτάει ξεχωριστό ενδιαφέρον μια αθλητική αναμέτρηση όταν έχεις στοιχηματίσει πάνω της είναι σαθρό. Η απάντηση στο παραπάνω επιχείρημα είναι ότι θα μπορούσαν να στοιχηματίζουν οι φίλοι μεταξύ τους και όχι με… αντίπαλο την εταιρεία.
Η ξέφρενη άνοδος του τζόγου που έχει να κάνει με τα σπορ έχει προκαλέσει κύμα οικογενειακής εξαθλίωσης, ένα κύμα που πλήττει σαν τσουνάμι τα νοικοκυριά που είναι οικονομικώς επισφαλή. Και οι Αμερικανοί έχουν καταλήξει, έξι χρόνια μετά τη νομιμοποίηση του αθλητικού τζόγου στο συμπέρασμα: τεράστιο λάθος!

Από το 1992, τα αθλητικά στοιχήματα είχαν απαγορευτεί γενικά στις περισσότερες από τις Ηνωμένες Πολιτείες βάσει του νόμου περί προστασίας των επαγγελματικών και ερασιτεχνικών αθλημάτων.
Οι αμερικανοί φίλαθλοι θα μπορούσαν να στοιχηματίσουν μεταξύ τους σχετικά με τα αποτελέσματα του Super Bowl, για παράδειγμα, αλλά ούτε η κυβέρνηση ούτε και οι επιχειρήσεις θα είχαν κέρδος από κάτι τέτοιο. Και από το 2018 κι έπειτα από δικαστικές διαμάχες για την ισχύ του Professional and Amateur Sports Protection Act (νόμος περί προστασίας του επαγγελματικού και ερασιτεχνικού αθλητισμού) οι πύλες του στοιχήματος άνοιξαν και άνοιξαν και τα πορτοφόλια των μικρομεσαίων, των φτωχών, των αστέγων… Μέσα σε ενάμιση χρόνο- υπολόγισε η Goldman Sachs- οι Αμερικανοί στοιχημάτιζαν περίπου 50 εκατομμύρια δολάρια το μήνα. Μέχρι τα τέλη του 2023, ο αριθμός αυτός ξεπέρασε το 1 δισεκατομμύριο δολάρια το μήνα: 20πλάσια αύξηση!

Οι επιπτώσεις του τζόγου

Κι έκτοτε έχουν αρχίσει να εμφανίζονται ανησυχητικά συμπτώματα. Δύο πρόσφατες αναφορές κάνουν λόγο για τις οικονομικές επιπτώσεις της νομιμοποίησης του τζόγου. Η μία από τον Scott Baker και τους συνεργάτες του Πανεπιστημίου Northwestern, διαπιστώνει ότι ο νόμιμος αθλητικός τζόγος εξαντλεί τις οικονομίες των νοικοκυριών. Συγκεκριμένα: για κάθε 1 δολάριο που δαπανάται για στοιχήματα, τα νοικοκυριά βάζουν 2 δολάρια λιγότερα σε επενδυτικούς λογαριασμούς. Οι πολιτείες διαπιστώνουν κίνδυνο υπερανάληψης από τραπεζικούς λογαριασμούς ή διόγκωσης χρέους σε πιστωτικές κάρτες.

Μια δεύτερη εργασία, από οικονομολόγους του UCLA και του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, παρουσιάζει παρόμοια ευρήματα.
Εξετάζοντας συγκεκριμένα τον διαδικτυακό αθλητικό τζόγο, διαπιστώνουν ότι η νομιμοποίηση αύξησε τον κίνδυνο πτώχευσης ενός νοικοκυριού κατά 25 έως 30% και επίσης διόγκωσε την υπερχρέωση. Αυτά τα προβλήματα φαίνεται να εντοπίζονται ανάμεσα σε νεαρούς άνδρες χαμηλού εισοδήματος - αυτοί που πλήττονται περισσότερο από τον αθλητικό τζόγο είναι οι λιγότερο ευκατάστατοι.

Μια τρίτη (πρόσφατη) έρευνα, από οικονομολόγους του Πανεπιστημίου του Όρεγκον δείχνει μια άλλη, ίσως πιο απρόσμενη και σίγουρα πιο οδυνηρή επίπτωση από τη νομιμοποίηση του αθλητικού τζόγου: την ενδοοικογενειακή βία! Μια προγενέστερη έρευνα διαπίστωνε ότι η ήττα μιας γηπεδούχου ομάδας του NFL 7 προκαλούσε αύξηση 10% σε περιστατικά βίας ανδρών προς τη σύντροφό τους. Η έρευνα του πανεπιστημίου του Όρεγκον διαπιστώνει ότι σε πολιτείες όπου ο αθλητικός στοιχηματισμός είναι νόμιμος το ποσοστό αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο. Εκτιμάται ότι τα νόμιμα αθλητικά στοιχήματα οδηγούν σε αύξηση πράξεων βίας μεταξύ συντρόφων!

Ο αθλητικός τζόγος είναι εθιστικός! Αν και πολλοί παίζουν ελάχιστα χρήματα και για μικρό χρονικό διάστημα, κάποιοι- περισσότεροι- συνεχίζουν να τζογάρουν ψυχαναγκαστικά, ξεπερνώντας αρκετά το όριο από όπου που δεν έχει επιστροφή. Και τότε, δεν είναι απότοκα μόνο τα χρέη και η ανέχεια, αλλά και η συναισθηματική αστάθεια, ακόμη και η βία. Τα προβλήματα δεν σταματούν εκεί: ο εθισμός στον τζόγο έχει συνδεθεί με το άγχος, την κατάθλιψη, ακόμη και την αυτοκτονία.

Με όπλο τον ψυχαναγκασμό

Η στοιχηματικές εταιρείες μπορεί να ισχυρίζονται ότι στοχεύουν στο να αποτρέψουν τα προβλήματα που πηγάζουν από τα τυχερά παιχνίδια, αλλά τα κέρδη τους προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από τον ψυχαναγκασμό των ανθρώπων με προβλήματα. Για παράδειγμα, περίπου το 5% των τζογαδόρων στο Νιου Τζέρσεϊ ξόδεψε το 70% των χρημάτων τους στοιχηματίζοντας στα τέλη του 2020 και στις αρχές του 2021. Αυτά τα χρήματα- λένε οι ειδικοί- θα μπορούσαν να είχαν τοποθετηθεί διαφορετικά: για το ενοίκιο σπιτιού, για τη διευθέτηση χρέους, για να κλείσει μια «τρύπα» οικονομικής φύσης. Μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να θεωρείται ανεύθυνη, αλλά δεν θα πρέπει να κατηγορούνται μόνο οι παίκτες του στοιχήματος· οι εταιρείες αποκομίζουν τα υπέρογκα κέρδη τους πιέζοντάς τους έμμεσα (δια της διαφήμισης) να στοιχηματίσουν όλο και περισσότερα χρήματα.

Η νομιμοποίηση δεν απέφερε, επίσης, πολλά οφέλη για το κράτος. Τα φορολογικά έσοδα- μια από τις κύριες δικαιολογίες για τη νομιμοποίηση του αθλητικού τζόγου- ήταν αναιμικά, καθώς και οι 38 πολιτείες όπου επιτρέπεται ο στοιχηματισμός σε αθλητικές αναμετρήσεις συνολικά βγάζουν περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια που αντιστοιχούν στο ένα τέταρτο από ό,τι εισπράττουν από τους φόρους για το αλκοόλ, τον καπνό ή τη μαριχουάνα.

Για αυτό το ελάχιστο- προφανές- κέρδος, οι περισσότερες πολιτείες των ΗΠΑ επέτρεψαν στις στοιχηματικές επιχειρήσεις να εισπράττουν δισεκατομμύρια δολάρια από οικογένειες που ίσα ίσα συγκεντρώνουν εισοδήματα για να φυτοζωούν. Πολλοί αναλυτές και πολιτικοί αναγνώρισαν αυτό το πρόβλημα και πρότειναν μια πιο προσεκτική ρύθμιση γύρω από την όλη υπόθεση.

Πολλοί Αμερικανοί συμφωνούν: για τις 12 πολιτείες, συμπεριλαμβανομένου του Τέξας και της Καλιφόρνιας, όπου ο αθλητικός τζόγος εξακολουθεί να είναι παράνομος, η λύση είναι απλή: να μην αλλάξει τίποτα! Για τις άλλες πολιτείες, η αποκατάσταση της ζημιάς μπορεί να είναι πιο δύσκολη. Είναι όμως ζημιά που αξίζει να προσπαθήσουν οι αρμόδιοι να την αποκαταστήσουν.

Χορός με τα δισ. στην Ελλάδα...

Κι αν όλα τα παραπάνω συμβαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες ας δούμε τι αποκαλύπτουν οι αριθμοί για την Ελλάδα.
Το 2023, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Επιτροπής Ελέγχου και Εποπτείας Παιγνίων (ΕΕΕΠ), «παίχτηκαν» στην Ελλάδα, σε κάθε μορφή τζόγου: ΟΠΑΠ, Λαχεία, Ιππόδρομος, διαδικτυακό τζόγο και καζίνο, 36 δισεκατομμύρια ευρώ ενώ το 2022, το άθροισμα των πονταρισμάτων (Total Gaming Revenue – TGR) ήταν 29 δισεκατομμύρια ευρώ· αύξηση 23%. Το 2021 οι Έλληνες είχαν… επενδύσει σε στοιχήματα 22,6 εκατ. ευρώ και το 2019 15,9 δισεκατομμύρια ευρώ.

Και για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος των αριθμών προχωρούμε σε συγκρίσεις: την ίδια περίοδο, το ΑΕΠ της Ελλάδας ήταν περίπου 240 δισ. και το εθνικό χρέος πάνω από 400 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Επιτροπής Ελέγχου και Εποπτείας Παιγνίων (ΕΕΕΠ), το 2023, κάθε μήνα στην Ελλάδα, στα διάφορα νόμιμα τυχερά παιχνίδια στοιχηματίζοντας 3 δισεκατομμύρια ευρώ, με τους παρόχους online υπηρεσιών τυχερών παιγνίων να αποκομίζουν κέρδη απροσμέτρητα. Να σημειωθεί ότι ο on line τζόγος κέρδισε έδαφος και γιγαντώθηκε κατά την περίοδο της πανδημίας.
Για την ώρα, ενώ οι διαφημίσεις ενός επίσης εθιστικού και θανατηφόρου προϊόντος όπως είναι ο καπνός και τα παράγωγά του έχουν απαγορευτεί (και πολύ σωστά), τα τηλεοπτικά κανάλια ξεχειλίζουν από ρεκλάμες ενός εθιστικού προϊόντος- επίσης επιβλαβούς για την υγεία δυνητικά του τζόγου.
Τι θα μπορούσε... Καίσαρα να μας σώσει, που γράφει κι ο ποιητής; Μακριά πολύ μακριά να ταξιδεύουμε από όλα τούτα τα εθιστικά που μας κονταίνουν τη ζωή και σκεβρώνουν το χαμόγελο. Αυτά!

*Στοιχεία για το άρθρο αντήθηκαν από ένα κομμάτι του Charles Fain Lehman στο site The Atlantic.