Μια απίθανη ιστορία: Όταν ένας Αυστριακός έγινε αυτοκράτορας του Μεξικού – Η παρέμβαση των ΗΠΑ και το οικτρό τέλος του

Είναι μια απίθανη ιστορία πέρα για πέρα αληθινή. Ένας Αυστριακός Αρχιδούκας στέφθηκε αυτοκράτορας, πού; Στο Μεξικό! Και τότε μπήκαν στη μέση οι πάντα δημοκρατικές ΗΠΑ και το τέλος του δοτού μονάρχη ήταν τραγικό!

Το όνομά του ήταν μακρόσυρτο και σχοινοτενές όπως άρμοζε σε γαλαζοαίματους μονάρχες: Φέρντιναντ Μαξιμίλιαν Γιόζεφ Μαρία φον Άγκσμπουργκ – Λόδριγκεν. Και κάποτε υποχρεώθηκε να το αλλάξει, για να έρθει πιο κοντά στον… λαό του. Κι έτσι έγινε Φερνάντο Μαξιμιλιάνο Χοσέ Μαρία ντε Αγκσμπούργκο – Λορένα. Κι επειδή όσα ονόματα και να ‘χουν οι γαλαζοαίματοι, με ένα περνάνε στα βιβλία της Ιστορίας για να τους έχουν εύκολους οι άνθρωποι, να τους θυμούνται και να τους φτύνουν. Α, και γιατί είναι άτιμη τελικά η Ιστορία και τα πολλά πολλά δεν τα σηκώνει· έτσι ο κόσμος τον έμαθε ως Μαξιμιλιανό Α’…

Ποιος ήταν του λόγου του ο Μαξιμιλιανός Α’; Ο τελευταίος αυτοκράτορας του Μεξικού! Θα μας πείτε είχε και πρώτο; Είχε έναν ακόμα…Τι γύρευε τώρα ένας Αυστριακός στη χώρα των Αζτέκων; Έλα ντε; Το κεφάλι του τον έτρωγε…

Το ίδιο αίμα με τον «δικό» μας, τον Όθωνα...

Ο Μαξιμιλιανός ήταν ο μικρότερος αδελφός του αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ Α' της Αυστρίας, είχε γεννηθεί στο παλάτι Schonbrunn στη Βιέννη και είχε μια λαμπρή καριέρα ως ναύαρχος του Αυτοκρατορικού Αυστριακού Ναυτικού. Οι φήμες έλεγαν ότι ήταν νόθο παιδί της πριγκίπισσας Σοφίας του Wittelsbach, του οίκου που είχε στείλει στην Ελλάδα τον Όθωνα…
Ο Μαξιμιλιανός είχε υψηλή μόρφωση και μιλούσε αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, ουγγρικά και σλαβονικά καθώς και αυστριακά. Λέγεται ότι υπερτερούσε κατά πολύ του αδελφού του Φραγκίσκου Ιωσήφ, αλλά εκείνος ήταν πρώτος κι εκείνος θα γινόταν ο αυτοκράτορας της Αυστρουγγαρίας. 

Για την απίθανη ιστορία του πώς ένας Αυστριακός Αρχιδούκας και μια Βελγίδα Πριγκίπισσα κατέληξαν να αποκαλούνται αυτοκρατορικό ζεύγος του Μεξικού στη δεκαετία του 1860 ευθύνεται η στη Γαλλία.

Ο Ναπολέων Γ' στη Νότια Αμερική

Ο αυτοκράτορας Ναπολέων Γ' ονειρευόταν μια «λατινική» σφαίρα επιρροής στον Νέο Κόσμο, με τη Γαλλία ως κύριο εκφραστή. Είναι άλλωστε γνωστό πως ο όρος «Λατινική Αμερική» επινοήθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι τη δεκαετία του 1850.

Το 1862, ο γαλλικός στόλος έπλευσε στο Μεξικό, με το πρόσχημα την είσπραξη χρεών, αλλά σύντομα έγινε σαφές ότι είχαν άλλα κίνητρα: Περίπου 30.000 γάλλοι στρατιώτες εισέβαλαν στη χώρα του Μοντεζούμα και ανέτρεψαν τη δημοκρατία και τον πρόεδρό της.
Ο Ναπολέων Γ' είχε ήδη στα υπ’ όψη του έναν ιδανικό υποψήφιο για να καθίσει στον θρόνο: τον Φερδινάνδο Μαξιμιλιανό! Ο Μαξιμιλιανός, εκτός του σπουδαίου προσόντος για έναν μονάρχη ότι ήταν αφελής και ματαιόδοξος είχε ένα ακόμα σπουδαιότερο: φιλόδοξη σύζυγο!
Μ’ αυτά και με τ’ άλλα τα γαλλικά στρατεύματα κατέλαβαν την Πόλη του Μεξικού τον Ιούνιο του 1863, ανέβασαν στην εξουσία μια κυβέρνηση - μαριονέτα που ανακήρυξε το Μεξικό Αυτοκρατορία και κάλεσε τον Μαξιμιλιανό να κυβερνήσει.
Ο Μαξιμιλιανός εγκαταστάθηκε με τη σύζυγό του στο Κάστρο Τσαπουλτεπέκ στα περίχωρα της πόλης, θέση που ήταν το ησυχαστήριο των Αζτέκων αυτοκρατόρων!
Όμως οι Γάλλοι λογάριαζαν χωρίς τον «ξενοδόχο» της αμερικανικής ηπείρου: Αυτά που έκαναν ήταν μια τεράστια πρόκληση για τις Ηνωμένες Πολιτείες και έρχονταν σε αντίθεση με το Δόγμα Mονρόε, που διατύπωνε ξεκάθαρα πως «οι προσπάθειες ευρωπαϊκών εθνών να αποικίσουν ή να αναμειχθούν στα πολιτικά πράγματα των κρατών της Βόρειας ή Νότιας Αμερικής θα μπορούσαν να θεωρηθούν επιθετικές ενέργειες, που θα απαιτούσαν παρέμβαση των ΗΠΑ». Όχι παίζουμε…

Ας όψεται ο εμφύλιος...

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ωστόσο, τότε ήταν χωρισμένες στα δύο κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και δεν ήταν σε θέση να στείλουν στρατεύματα για να αποτρέψουν τη γαλλική εισβολή. Επιπλέον, ο πρόεδρος Λίνκολν φοβόταν ότι η Γαλλία θα αντιδρούσε σε οποιαδήποτε εχθρική κίνηση, αναγνωρίζοντας τη Συνομοσπονδία ή, ακόμα χειρότερα, παρεμβαίνοντας για λογαριασμό της. Τουλάχιστον προς το παρόν, ο εμφύλιος έδωσε στους Γάλλους ελευθερία κινήσεων.
Μετά την κατάκτηση της Πόλης του Μεξικού, ο Ναπολέων Γ' έπεισε τον Μαξιμιλιανό και τη σύζυγό του Καρλότα ότι η χώρα ήταν «υπό έλεγχο και ειρηνική». Όμως όταν το αυτοκρατορικό ζεύγος έφτασε, τον Μάιο του 1864, συνειδητοποίησε ότι η αυτοκρατορία τους μαστιζόταν από ανταρτοπόλεμο… Ποιος νοιάζεται για λεπτομέρειες; Στην πόλη, τα λουκούλλεια δείπνα και η χλιδή και τα παιχνίδια, αποτύπωναν τη δόξα της νέας αυτοκρατορίας του Μαξιμιλιανού και της Καρλότα, κι άσε στην ύπαιθρο τις δυνάμεις τις πιστές στον Μπενίτο Χουάρες να κάνουν πόλεμο…

«Τι μίσος θα είχα για αυτούς τους Γάλλους»...

Όμως κάπως έπρεπε να διευθετηθεί η κατάσταση. Η τακτική των Γάλλων απέναντι στους επαναστάτες ήταν βάναυση και απάνθρωπη. Τα βασανιστήρια και οι συνοπτικές εκτελέσεις ήταν καθημερινότητα. Ολόκληρα χωριά καίγονταν, αν υπήρχε και μόνο η υποψία για συνεργασία με τους εχθρούς της αυτοκρατορίας. Όπως παραδέχτηκε ένας γάλλος αξιωματικός σε μια επιστολή του: «Αν ήμουν Μεξικανός, τι μίσος θα είχα για αυτούς τους Γάλλους και πόσο θα τους έκανα να υποφέρουν…».

Και ένα πρωί όλα άλλαξαν: Όταν η πριγκίπισσα Καρλότα ενημερώθηκε ότι ο Αβραάμ Λίνκολν είχε δολοφονηθεί, πολύ το χάρηκε. «Έχω εξαιρετική διάθεση», έγραψε στον σύζυγό της. Πίστευε πως ο θάνατος του Λίνκολν θα σήμαινε την υποχώρηση των ΗΠΑ· γελάστηκε!
Ο Μαξιμιλιανός έστειλε αντιπροσωπεία στην Ουάσιγκτον, πρόθυμος να συνάψει συμφωνία με το νέο πρόεδρο Άντριου Τζόνσον, αλλά οι εκπρόσωποι του αυτοκράτορα αγνοήθηκαν επιδεικτικά. Αντίθετα, ο εκπρόσωπος του Χουάρες, Ματίας Ρομέρο, ήταν ο μόνος διπλωμάτης από το Μεξικό με τον οποίο οι Αμερικανοί συνομιλούσαν.
Και κάποτε, ο Μπενίτο Χουάερς και οι αντάρτες του επικράτησαν! Η απόφαση του Ναπολέοντα Γ' ήταν εύκολη: Έγραψε στον προστατευόμενο του, αυτοκράτορα, ότι οι Γάλλοι θα αποσυρθούν. Έτσι απλά…

Όπως τα ποντίκια πηδούν πρώτα από το πλοίο που βυθίζεται, έτσι και η Καρλότα επέστρεψε εσπευσμένα στην Ευρώπη με το πρόσχημα ότι θα ζητούσε στρατιωτική βοήθεια και χρήματα, αλλά ο Ναπολέων Γ' έμεινε ασυγκίνητος. Η Καρλότα - δήθεν - υπέστη νευρικό κλονισμό κάνοντας ένα ταξίδι στο Βατικανό, με σκοπό να παρακαλέσει τον Πάπα για καθολική υποστήριξη και δεν επέστρεψε ποτέ στο Μεξικό. Άσε τον Μαξιμιλιανό να βγάλει το φίδι από την τρύπα…
Δύο μήνες μετά την αποχώρηση των τελευταίων γαλλικών στρατευμάτων τον Μάρτιο του 1867, ο Μαξιμιλιανός παραδόθηκε μετά από μια γενναία αλλά μάταιη πολιορκία της πόλης Κερέταρο.

Μπροστα στο εκτελεστικό απόσπασμα

Και κοίτα να δεις τώρα πώς ένας ασήμαντος αφελής καιροσκόπος, μια μαριονέττα, ένας σκληρός μονάρχης πώς μπορεί να καλλωπιστεί από τις γραφίδες των ιστορικών και να γίνει συμπαθής: Βρέθηκε – λένε – μπροστά από το εκτελεστικό απόσπασμα, μια μέρα σαν σήμερα 19 Ιουνίου του 1867 ο Μαξιμιλιανός και με περισσή γενναιότητα αφού ζήτησε να μην του δέσουν τα μάτια είπε: «Σας συγχωρώ όλους. Προσεύχομαι να με συγχωρήσουν όλοι. Εύχομαι το αίμα μου, που θα χυθεί τώρα, να είναι για το καλό της χώρας. Viva Mexico! Viva La Independecial», που θα πει: Ζήτω το Μεξικό, ζήτω η ανεξαρτησία»!
Έπειτα ακούστηκαν οι πυροβολισμοί και ένας γόνος των Αψβούργων βρισκόταν κυλισμένος στο χώμα αιμόφυρτος και ξέπνοος, ο δυστυχής, μόλις στα 32 χρόνια του.
Και από την άλλη οι Ηνωμένες Πολιτείες, που είχαν βοηθήσει αμέριστα τον επαναστάτη Χουάρες να γκρεμίσει τη γαλλική κυριαρχία και το ανδρείκελο της, δήλωσαν πως ήταν χρεός τους να αποκαταστήσουν τη δημοκρατία στο Μεξικό… Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα…

Τα παραδείγματα των καλών σχέσεων μεταξύ ΗΠΑ και Μεξικού μετριούνται με ένα ή δυο δάχτυλα… Όμως ο πρόεδρος του Μεξικό Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ, συνομιλώντας με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν τον Οκτώβριο του 2021, ευχαρίστησε την Ουάσιγκτον που δεν αναγνώρισε ποτέ τον Μαξιμιλιανό. Και όλα τα προβλήματα λύθηκαν…

Έτσι για τις λεπτομέρειες της ιστορίας να πούμε ότι το σώμα του φυτευτού αυτοκράτορα ταριχεύτηκε και επαναπατρίστηκε για να ενταφιαστεί στην Αυτοκρατορική κρύπτη στη Βιέννη. Η αυτοκράτειρα Καρλότα έζησε μέχρι το 1927 περιμένοντας τον σύζυγό της να επιστρέψει από το Μεξικό. Λέγεται ότι είχε χάσει τα λογικά της.
Η εκτέλεση του Μαξιμιλιανού Α’ απαθανατίστηκε από τον διάσημο γάλλο ιμπρεσιονιστή ζωγράφο Εντουάρ Μανέ και ο πίνακας εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.
Τελικά η Ιστορία είναι (και) η μετατροπή αυτοκρατόρων σε μικρές υποσημειώσεις...