Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής φεύγει σαν κλέφτης από την Ελλάδα. Γιατί; Ήθελε να τον «σκοτώσει» η Φρειδερίκη; Φοβόταν την Ένωση Κέντρου ή φρόντιζε την υστεροφημία του;

Έχουν περάσει ακριβώς 60 χρόνια, από τότε που- ουσιαστικά- διέφυγε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής από την Ελλάδα στο Παρίσι. Ήταν μια μέρα σαν σήμερα, 9 Δεκεμβρίου του 1963, όταν συνέβη το απρόσμενο γεγονός. Ο Καραμανλής έφυγε σαν κλέφτης. Τι φοβόταν;

Ένα μήνα μετά το σχηματισμό της πρώτης κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου και πριν αρχίσει τις εργασίες της η νέα Βουλή, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αρχηγός της ΕΡΕ, εγκατέλειψε αιφνιδιαστικά- μεσημέρι Δευτέρας 9 Δεκεμβρίου του 1963- την Ελλάδα και αποχώρησε της πολιτικής ζωής του τόπου· προσωρινά, όπως αποδείχθηκε από την μετέπειτα πορεία του.

Ο Καραμανλής έφυγε, αφού είχε ορίσει ως αρχηγό του κόμματος τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Την επομένη της αναχωρήσεως του Καραμανλή, θα δημοσιευθεί στον Τύπο επιστολή του απευθυνόμενη στα μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας της ΕΡΕ με την οποία εξηγούσε τους λόγους οι οποίοι είχαν υπαγορεύσει την απόφασή του να παραιτηθεί από την ηγεσία του κόμματος και να αποσυρθεί από την πολιτική.

Ανάμεσα στα άλλα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τόνιζε, ανάμεσα στα άλλα, σε εκείνη την επιστολή: «Η αποχώρησή μου από την πολιτική δεν είναι συνέπεια προσωπικής πικρίας. Απλώς το αποτέλεσμα της τελευταίας εκλογής ενίσχυσε την πεποίθησή μου ότι δεν υφίστανται στη χώρα οι συνθήκες εκείνες τις οποίες θεώρησα πάντοτε απαραίτητες για να εκπληρώσω την αποστολή μου, όπως εγώ, τουλάχιστον, την αντιλαμβάνομαι. Τα προηγηθέντα, εξάλλου, αλλά και τα επακολουθήσαντα των εκλογών γεγονότα, απέδειξαν ότι το πολίτευμα της χώρας πλημμελώς λειτουργεί υπό το κράτος των εκβιάσεων. Όταν θα δύναμαι αζημίως διά την Χώραν να εξηγήσω τας ανωτέρω απόψεις μου, είμαι βέβαιος ότι θα δικαιολογήσετε την απόφασή μου». Και έγραφε και άλλα πολλά σ’ εκείνη την επιστολή-αποχαιρετισμό ο Καραμανλής, επουσιώδη όμως για την αιτία της απόφασής του. Ουδέποτε εξήγησε, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, τους λόγους που οδήγησαν να φύγει ένα πρωί σαν κυνηγημένος από την Ελλάδα.

«Αν είχε παραμείνει»...

Γράφει ο Σπύρος Μαρκεζίνης: «Φαίνεται ότι η προοπτική να μεταστεί στην Αντιπολίτευση πρέπει να επηρέασε ουσιωδώς την απόφασή του. Το γεγονός εξάλλου ότι ο βασιλεύς ήταν βαρύτατα ασθενής, καθιστούσε περισσότερο ζοφερή την προοπτική της συνεργασίας του με τον νέο βασιλέα, τελούντα υπό την απόλυτη επιρροή της βασιλίσσης Φρειδερίκης, με την οποία οι δεσμοί του είχαν διαρραγεί οριστικά. Κατεχόμενος, τέλος, από απαισιοδοξία ως προς το αποτέλεσμα των νέων εκλογών και από χαρακτήρος αποφεύγων τον σκληρόν αγώνα, δεν είχε διάθεση να υπηρετήσει τον ρόλο του αρχηγού της Αντιπολιτεύσεως και επέλεξε την αποχώρηση. Είναι προφανές ότι, αν είχε παραμείνει, θα είχαν πιθανότατα αποφευχθεί όσα εν συνεχεία συνέβησαν με την Αποστασία και τις βαρύτατες για το έθνος συνέπειες».

Οι θεωρίες συνωμοσίας θέριεψαν τότε σαν πυρκαγιά που δυναμώνει από σφοδρούς ανέμους: «Ο Καραμανλής διέφυγε πανικόβλητος, για να μη δολοφονηθεί από τους μπιστικούς της Φρειδερίκης!». «Ταξίδεψε με το ψευδώνυμο Τριανταφυλλίδης (λες και στο αεροδρόμιο δεν θα αναγνώριζαν τον Καραμανλή, εκτός και αν ήταν μεταμφιεσμένος σε ιερέα…).

Την επομένη της αναχώρησης του αρχηγού της ΕΡΕ η εφημερίδα «Ελευθερία» του Πάνου Κόκκα (Σημαία του Ανένδοτου και δεκανίκι των Αποστατών) κυκλοφόρησε με βασικό τίτλο: «Ο κ. Καραμανλής ώχετο απιών», δηλαδή ο Καραμανλής πήρε δρόμο! Και στο άρθρο που συνόδευε τον τίτλο ξεχώριζαν οι αράδες: ««Εξήλθε χθες του δημοσίου βίου από την θύραν της υπηρεσίας όπως ακριβώς είχε εισέλθη»…

Τι οδήγησε στη φυγή

Γράφει ο Βασίλης Ραφαηλίδης: Τον Ιούνιο του 1963, στις 9 του μήνα, και 6 μήνες ακριβώς πριν από την «απόδραση» του, ο Καραμανλής είχε υποβάλει την παραίτησή του. Στην πραγματικότητα η Φρειδερίκη ήταν εκείνη που είχε αποπέμψει τον Πρωθυπουργό. Ο Καραμανλής δεν παραιτήθηκε, εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Γιατί; Ίσως διότι είχε πει εκείνο το ιστορικό με αφορμή τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη: «ποιος κυβερνάει αυτό τον τόπο;». Το μήνυμα που ήθελε να στείλει στην, εντελώς εξαχρειωμένη, βασίλισσα ήταν σαφές: «Σταμάτα να κυβερνάς αυτό τον τόπο παρέα με τα αποβράσματα». Η βασίλισσα όμως αντί να ακούσει τον Πρωθυπουργό, του έστειλε τους τέσσερις επιτελάρχες, που τον ενημέρωσαν ότι πληροφορήθηκαν (από πού;) τη διαφωνία Βασιλέως και Πρωθυπουργού και του συνιστούσαν να παραιτηθεί, προκειμένου να μην πάθει καμιά ζημιά ο Στρατός, που επιμένει να τον ελέγχει το «αλλοδαπό» Παλάτι, ως πιο αρμόδιο προφανώς για την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων.

»Λίγες μέρες νωρίτερα, ο Καραμανλής είχε ζητήσει από τον αρχηγό του ΓΕΣ στρατηγό Κωνσταντίνο Σακελλαρίου να κάνει κάποιες αλλαγές στην ανώτατη ηγεσία του στρατεύματος. Ο Σακελλαρίου ενημέρωσε (…κάρφωσε) στη βασίλισσα τα όσα συζήτησαν με τον Καραμανλή και η Φρειδερίκη εξεμάνη γιατί ζητούσε ο Πρωθυπουργός αλλαγές χωρίς την άδεια της. Και κάπως έτσι η καραμανλική οκταετία τερματίστηκε.

»Τον Ιούνιο του 1963, εννιά ημέρες μετά την παραίτηση του, ο Καραμανλής είχε φύγει στη Ζυρίχη για «προσωπικούς λόγους» αφού είχε μεταβιβάσει την αρχηγία του Κόμματός του σε τριμελή επιτροπή: Κανελλόπουλο Παπαληγούρα Ροδόπουλο». Και περάσανε νύχτες πολλές. Και στις εκλογές η ΕΡΕ δεν νίκησε.

Και συνεχίζει ο Βασίλης Ραφαηλίδης: «Ο Καραμανλής φεύγει, αυτή τη φορά με ψευδώνυμο. Γιατί με ψευδώνυμο; Παράνομος είναι; Κομμουνιστής είναι; Και γιατί την πρώτη φορά που έφυγε πριν από λίγους μήνες, πήγε στη Ζυρίχη; Οι φήμες οργιάζουν. Τι πήγε να κάνει στη χώρα των Τραπεζών; Τι φοβάται και χρησιμοποιεί ψευδώνυμο, σαν εγκληματίας που τον κυνηγάει η Ιντερπόλ; Μερικοί λένε πως φοβάται την Ένωση Κέντρου, που όλο τον καιρό του Ανένδοτου απειλούσε με δίκες και καταδίκες για τα τερατώδη σκάνδαλα της οκταετίας, στα οποία φέρεται αναμεμειγμένη η οικογένεια Καραμανλή, αν όχι και ο ίδιος προσωπικά. Άλλοι, μεταξύ των οποίων και ο δημοσιογράφος Γιάννης Κάτρης, ισχυρίζονται πως φοβάται τη βασίλισσα που τον εκβιάζει με το περίφημο μνημόνιο, δηλαδή τη μυστική συνεννόηση με τους Αμερικανούς για τις συμφωνίες της Ζυρίχης του 1959 κατά τις οποίες ξεπουλήθηκε η Κύπρος. Αυτή η τελευταία εκδοχή μοιάζει πιο πιθανή, αν και δεν πρέπει να αποκλείονται και οι άλλες. Ο Καραμανλής ενδιαφέρονταν πολύ για την υστεροφημία του, και σε καμιά περίπτωση δεν θα ήθελε Ιστορία να τον αναγράψει ως τον άνθρωπο που πούλησε την Κύπρο, πράγμα που παραμένει αναπόδεικτο, όπως και οι άλλες υποψίες».

«Εφυγε επειδή δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς»

Ο καθηγητής Ιστορίας του Μεταπολεμικού Κόσμου στο Τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου έγραφε στην «Καθημερινή» το 2016: «Ο κύριος γνώμονας των ενεργειών του Καραμανλή από τα τέλη του 1963 υπήρξε η εκτίμηση ότι έλειπαν οι προϋποθέσεις για τη δική του δραστηριοποίηση στο πολιτικό σκηνικό. Η συνταγματική αναθεώρηση είχε αναιρεθεί από μια περίεργη ανίερη συμμαχία του Στέμματος, του Κέντρου και της Αριστεράς. Και χωρίς αυτήν, δεν υπήρχαν οι δυνατότητες για δημιουργική πολιτική δράση, επομένως ο ίδιος δεν είχε ρόλο στο πολιτικό σκηνικό. Ο Καραμανλής επέβαλε στον εαυτό του την αποχώρηση και την αυτοεξορία, επειδή θεωρούσε ότι τίποτε δεν μπορούσε να γίνει χωρίς την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του Συντάγματος του 1952, που είχε αποτελέσει προϊόν του εμφυλίου πολέμου· δεν θα γυρνούσε εάν δεν εξασφαλιζόταν αυτή η προϋπόθεση. Υπήρχε όμως και ένας ακόμη λόγος, εξίσου, αν όχι και πιο σημαντικός.

»Η αποχώρηση του Καραμανλή από την Ελλάδα, τον Δεκέμβριο του 1963, υπαγορεύθηκε και από τη θεμελιώδη αντίληψή του, διαμορφωμένη ήδη από τον Μεσοπόλεμο, για την ανάγκη αποφυγής ενός νέου εθνικού διχασμού. Ο Καραμανλής ανατράπηκε από τα Ανάκτορα τον Ιούνιο του 1963. Επιπλέον, τα Ανάκτορα του αρνήθηκαν τη διάλυση της Βουλής και τη διενέργεια εκλογών, παρά το γεγονός ότι διέθετε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Με απλά λόγια, από τη στιγμή που τα Ανάκτορα είχαν παρέμβει για να ρίξουν τον Καραμανλή, ήταν φανερό ότι είχαν ίδιον συμφέρον να μην τον αφήσουν να επανέλθει στην αρχή. Επομένως, εάν ήθελε να μείνει και να συνεχίσει τον αγώνα, θα έπρεπε να συγκρουστεί με τον ανώτατο άρχοντα – να ξεκινήσει ένα καινούργιο 1915. Με άλλα λόγια, ο Καραμανλής δεν έφυγε από την Ελλάδα επειδή δείλιασε· έφυγε επειδή δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς».

Μια μέρα σαν σήμερα, 9 Δεκεμβρίου του 1970, ο Κωνσταντίνος Κραμανλής και η σύζυγός του Αμαλία Μεγαπάνου, (ανηψιά του Παναγιώτη Κανελλόπουλου), υπέβαλλαν αγωγή διαζυγίου σε γαλλικό δικαστήριο. Ο Καραμανλής όμως δεν διαζεύχτηκε ποτέ την πολιτική, την οποία θα τιμήσει από το 1974 μέχρι το 1980 ως Πρωθυπουργός και από το 1980 -1985 και 1990-1995 ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας. 

«Εμένα θα μ’ αδικήσει η Ιστορία, γιατί δεν έκανα ούτε επαναστάσεις ούτε πολέμους», είχε πει ο Καραμανλής· δεν τον αδίκησε η Ιστορία!