Και για την τραγωδία στα Τέμπη, το αφήγημα της «ατομικής ευθύνης» είναι άκρως βολικό

🕛 χρόνος ανάγνωσης: 12 λεπτά ┋

Τουλάχιστον 46 είναι, μέχρι αυτή τη στιγμή, οι νεκροί του σιδηροδρομικού δυστυχήματος που σημειώθηκε στα Τέμπη αργά το βράδυ της Τρίτης (28/02), όταν η αμαξοστοιχία Intercity 62 συγκρούστηκε με εμπορική αμαξοστοιχία και ο αριθμός αναμένεται να ανέβει κι άλλο.

Λίγες ώρες μετά το περιστατικό, αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη, ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Κώστας Αχ. Καραμανλής, υπέβαλλε την παραίτησή του. Από την πλευρά του, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στο μαγνητοσκοπημένο μήνυμά του, έκανε λόγο για ένα «δράμα», το οποίο, «όλα δείχνουν πως οφείλεται, δυστυχώς, κυρίως σε τραγικό ανθρώπινο λάθος». Ο σταθμάρχης της Λάρισας, ο οποίος έδωσε το «ΟΚ» στη μοιραία αμαξοστοιχία να αναχωρήσει από τη θεσσαλική πρωτεύουσα με αποτέλεσμα, επί 10λεπτά τα δύο τρένα να βρίσκονται σε πορεία μετωπικής σύγκρουσης έχοντας αναπτύξει ιλιγγιώδεις ταχύτητες, προσήχθη στην Τροχαία, και είναι αντιμέτωπος με την κατηγορία του κακουργήματος διατάραξης στην ασφάλεια συγκοινωνιών από την οποία προκλήθηκε θάνατος η οποία επισείει ποινές, από 10 χρόνια έως και ισόβια κάθειρξη. Εκτός από τον τέως υπουργό μεταφορών, τις παραιτήσεις τους υπέβαλλαν -και έγιναν δεκτές- και οι επικεφαλής του ΟΣΕ και της ΕΡΓΟΣΕ.

Και αν ο σταθμάρχης πήρε τον «μουτζούρη» του «ανθρώπινου λάθους» (που για όλους τους εργαζόμενους είναι στο πεδίο των πιθανοτήτων), και ο Κώστας Αχ. Καραμανλής, ανέλαβε την πολιτική ευθύνη για το πιο πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην ιστορία της Ελλάδας, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτό συνέβη, γεννούν ερωτήματα, ειδικά όσο έρχονται στο φως πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας των Σιδηροδρόμων, αλλά και τις προειδοποιήσεις των σωματείων των εργαζομένων για την προαναγγελθείσα τραγωδία.

Τίνος ευθύνη ήταν να υπάρχει τηλεχειρισμός και σηματοδότηση στη συγκεκριμένη γραμμή;
Σε ποιον ανήκει η ευθύνη της συντήρησης του δικτύου;
Για ποιο λόγο οι εργαζόμενοι φωνάζουν χρόνια τώρα για την υποβάθμιση των σιδηροδρόμων;

Η φιέστα που δεν έγινε ποτέ

Πάμε μερικές μόνο ώρες πριν το δυστύχημα στα Τέμπη όταν, σύμφωνα με το Μέγαρο Μαξίμου, ο πρωθυπουργός επρόκειτο να επισκεφθεί την Τετάρτη, 1 Μαρτίου, το «Κέντρο τηλεδιοίκησης - σηματοδότησης σιδηροδρομικού δικτύου βορείου Ελλάδος». Σύμφωνα με τον πρόεδρο των μηχανοδηγών του ΟΣΕ, Κώστα Γενηδούνια, ωστόσο, τέτοιο κέντρο δεν υπάρχει. Ο κ. Γενηδούνιας, με ανάρτησή του στο facebook έκανε γνωστό ότι Κέντρο τηλεδιοίκησης – σηματοδότησης σιδηροδρομικού δικτύου βορείου Ελλάδος δεν γνωρίζει- μάλιστα, «ανέβασε» και μία φωτογραφία από τις προετοιμασίες για τη φιέστα η οποία, μετά το τραγικό συμβάν, ματαιώθηκε.

«Ο Κ. Μητσοτάκης θα βρεθεί αύριο στο Κέντρο τηλεδιοίκησης – σηματοδότησης σιδηροδρομικού δικτύου βορείου Ελλάδος διαβάζω μόλις σε site. Μπορεί κάποιος να μας πει που είναι και που λειτουργεί η σηματοδότηση & τηλεδιοίκηση στην βόρεια Ελλάδα; Προς Δράμα δεν υπάρχει, μετά το ΠΛΑΤΥ προς Φλώρινα μονή γραμμή, ενώ προς Αθήνα όλα σβηστά, μετά το τχ1 κόκκινο, σε λειτουργία η Σίνδος, η γραμμή προς Στρυμώνα ζούγκλα. Στην φωτό, οι ετοιμασίες.. Ρε τι ζουμε;;;;;;», έγραφε, μερικά λεπτά πριν από το δυστύχημα ο κ. Γενηδούνιας.

Το εξώδικο της Πανελλήνιας Ένωσης Προσωπικού Έλξης

Τον περασμένο Νοέμβριο, η Πανελλήνια Ένωση Προσωπικού Ελξης, με εξώδικό της προς τον ΟΣΕ, το Υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών, τη ΡΑΣ και τη Hellenic Train ενημέρωνε για τις τεράστιες ελλείψεις και την κατάρρευση του σιδηροδρομικού δικτύου.

Μεταξύ άλλων, σημείωνε ότι διαπιστώνει «τη μη λειτουργία φωτοσημάτων και τηλεδιοίκησης εδώ και πολλά έτη» και «τη μη λειτουργία του συστήματος ETCS (European Traffic Control System– του οποίου η θέση σε λειτουργία προστατεύει έναντι στο ανθρώπινο λάθος), η οποία δεν λειτούργησε ποτέ παρά το γεγονός ότι έχει εγκατασταθεί στις μηχανές».

Στο εξώδικο η Ένωση υπογράμμισε ότι «διαπιστώνουμε διαρκώς την κακή κατάσταση της σιδηροδρομικής υποδομής, την έλλειψη συντήρησης της (που αποδεικνύεται από τις βραδυπορίες που καθημερινά δίνονται στους μηχανοδηγούς), τη μη λειτουργία φωτοσημάτων και τηλεδιοίκησης εδώ και πολλά έτη, την μη λειτουργία του συστήματος ETCS (European Traffic Control System– του οποίου η θέση σε λειτουργία προστατεύει έναντι στο ανθρώπινο λάθος) η οποία δεν λειτούργησε ποτέ παρά το γεγονός ότι έχει εγκατασταθεί στις μηχανές».

Επίσης, έκανε αναφορά στη «μη λειτουργία της τηλεματικής στους σταθμούς, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ενημέρωση στο επιβατικό κοινό για τις καθυστερήσεις και αλλαγές στα δρομολόγια και οι επιβάτες να εξαγριώνονται και να επιτίθενται στους μηχανοδηγούς! Διαπιστώνουμε επίσης το κλείσιμο των σταθμών σε περιφερειακές πόλεις λόγω έλλειψης σταθμαρχών, που δημιουργεί προβλήματα στα τρένα και στην πύκνωση των δρομολογίων. Την ελλιπή περίφραξη της υποδομής, με αποτέλεσμα να είναι εύκολη πρόσβαση σε πεζούς σε πολλά σημεία, συνεπεία της οποίας υπάρχει συνεχώς απώλεια ανθρώπινων ζωών. Την πυκνή βλάστηση πλησίον της υποδομής που περιορίζει την ορατότητα και καλύπτει ακόμα και σήματα γραμμής, την εδώ και 15 έτη (!) μη λειτουργία συστημάτων ασφαλείας και φωτισμού εντός των σηράγγων στον Προαστιακό Αθήνας (Μέγαρα) αλλά και την αδυναμία επικοινωνίας, όταν ένα τρένο βρίσκεται μέσα σε αυτές! Την μη συντήρηση του δικτύου ηλεκτροκίνησης που έχει σαν αποτέλεσμα καθυστερήσεις στα δρομολόγια, ενώ στις 25 Οκτωβρίου 2022, μηχανοδηγός μας τραυματίστηκε και νοσηλεύτηκε (έλαβε μάλιστα άδεια ασθένειας 7 ημερών από το ως άνω εργατικό ατύχημα), καθώς η αμαξοστοιχία Προαστιακού Αθήνας (υπ’αριθμ. 1534) προσέκρουσε σε καλώδια ηλεκτροκίνησης που κρέμονταν και ήταν υπό τάση».

Μάλιστα, η Ένωση ενημέρωνε για τρία περιστατικά εκτροχιασμού σε διάστημα δύο μηνών:

1 Αυγούστου 2022 εκτροχιασμός 1521 στην Τιθορέα,
10 Οκτωβρίου 2022 εκτροχιασμός προαστιακής αμαξοστοιχίας στο Λιανοκλάδι,
21 Οκτωβρίου 2022 εκτροχιασμός 882 στην περιοχή της Τιθορέας».

Η παραίτηση - κόλαφος για τα «τυφλά» τρένα

Τον Απρίλιο του 2022, η επιστολή παραίτησης προς την ΕΡΓΟΣΕ του Χρήστου Κατσιούλη, προέδρου της επιτροπής ETCS, η οποία είναι αρμόδια για τα έργα σηματοδότησης και ασφάλειας στο σιδηροδρομικό δίκτυο, επεσήμανε ξανά έκρουε ξανά τον κώδωνα του κινδύνου για την ασφάλεια των σιδηροδρομικών μετακινήσεων.

Στην επιστολή παραίτησης, ο κ. Κατσιούλης εκφράζει τη διαφωνία του για ενέργειες του Οργανισμού επί θεμάτων ανάταξης των γραμμών και των συστημάτων ασφαλείας.

Ο ίδιος έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για την ασφάλεια, αναφέροντας ότι «συγκεκριμένο τμήμα του δικτύου, στο οποίο θα γίνεται «κυκλοφορία τρένων με 200 km/h, χωρίς σε αυτό να υπάρχει καμία ένδειξη της κατάστασης της γραμμής, ακόμα και θραύση αυτής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην ασφάλεια κυκλοφορίας των τρένων».

Μεταξύ άλλων, ο κ. Κατσιούλης εξέφραζε τις παρακάτω διαφωνίες:

Επειδή διαφωνώ με:

τη μη τήρηση του φυσικού αντικειμένου της σύμβασης 717 και του τρόπου υλοποίησης του ETCS στα τμήματα Αχαρνές - Οινόη, Δομοκός - Λάρισα και Λάρισα - Πλατύ, διότι καταργούνται συμβατικά δρομολόγια και συμβατικές ενδείξεις φωτοσημάτων.
τη μη τήρηση του φυσικού αντικειμένου της σύμβασης 717 με την αναίτια αποξήλωση των εν λειτουργία (χρηματοδοτούμενων με ευρωπαϊκά κονδύλια) υφιστάμενων συστημάτων αλληλεξάρτησης στους Σ. Σ.Τανάγρα, Ελεώνα, Θήβα, Σφίγγα, Αλίαρτο, Αλαλκομενές, Λιβαδειά, Δαύλεια και την αντικατάστασή τους με ένα σύστημα αλληλεξάρτησης, διότι επιφέρουν τεράστιες καθυστερήσεις στη σύμβαση του ETCS επί γραμμής.
τη κακοδιαχείριση της σύμβασης ανάταξης της σηματοδότησης στο τμήμα Δομοκός — Λάρισα και τις τεράστιες καθυστερήσεις που αυτή ακόμα επιφέρει στη σύμβαση του ETCS επί γραμμής.
τη μη τήρηση του συμβατικού αντικειμένου της σύμβασης 717 στο τμήμα Οινόη — Τιθορέα με την κατάργηση της συμβατικά προβλεπόμενης τμηματοποίησης της γραμμής και την αντικατάσταση των συμβατικά προβλεπόμενων κυκλώματων γραμμής με μετρητές αξόνων, διότι με την υλοποίηση του ETCS θα επιτρέπεται η κυκλοφορία των τρένων στο εν λόγω τμήμα με 200Κm/h, χωρίς σε αυτό να υπάρχει καμία ένδειξη της κατάστασης της γραμμής, ακόμα και θραύση αυτής με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην ασφάλεια κυκλοφορίας των τρένων.
τις δεσμεύσεις προς στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ως προς την αποπεράτωση του ETCS τον Οκτώβριο του 2022, δεδομένου ότι η παράταση της σύμβασης ανάταξης της σηματοδότησης (Σ.717) λήγει το Μάιο του 2022, χωρίς να έχει σημειωθεί πρόοδος στην εξέλιξή της.

Η τραγωδία στα Τέμπη αναδεικνύει με τον πλέον τραγικό τρόπο τη μεγάλη παθογένεια του ελληνικού σιδηροδρόμου που δεν είναι άλλη από την απουσία σύγχρονων συστημάτων τηλεδιοίκησης – σηματοδότησης τα οποία οφείλει να έχει κάθε σύγχρονος, ευρωπαϊκός σιδηρόδρομος. Πρόκειται για τα συστήματα του διευρωπαϊκού συστήματος ERTMS (European Railways Traffic Management System), το οποίο αποτελείται από τα συστήματα ETCS (European Traffic Control System) και GSM – R (Global System Mobile for Rail).

Εάν λειτουργεί το σύστημα αυτό, η διαχείριση της κυκλοφορίας των τρένων γίνεται με σύγχρονο τρόπο, καθώς τα δεδομένα κίνησης των τρένων στις γραμμές ελέγχονται με ψηφιακό τρόπο και σε άμεσο χρόνο. Συνεπώς είναι προφανές πως αν λειτουργούσε αυτό το σύστημα, τότε θα υπήρχε έγκαιρη ειδοποίηση προς όλους, τους σταθμάρχες, το κέντρο κυκλοφορίας και τους μηχανοδηγούς, με αποτέλεσμα να αποτρέπονταν έγκαιρα η τραγωδία.

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα ελέγχου των αμαξοστοιχιών ETCS κλιμακώνεται σε 3 επίπεδα και περιλαμβάνει συνεχή επίβλεψη της κίνησης της αμαξοστοιχίας, καθώς ο ενσωματωμένος υπολογιστής εποπτεύει συνεχώς τη μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα και υπολογίζει την καμπύλη πέδησης και συνεχή επίβλεψη της κίνησης του τρένου με συνεχή επικοινωνία μέσω GSM-R.

Τίποτα από όλα αυτά όμως δεν υπήρχε στην μοιραία γραμμή, όπου συνέβη η ανείπωτη τραγωδία, καθώς ο ελληνικός μένει απαξιωμένος, παρά τις πολλές, κατακερματισμένες συμβάσεις ανάταξης και συντήρησης του σιδηροδρομικού άξονα και προμήθειας των συστημάτων αυτών. Παρόλα αυτά, η διαχείριση της κυκλοφορίας συνεχίζεται να γίνεται, στο μεγαλύτερο τμήμα του δικτύου, μέσω ασυρμάτου και σταθμαρχών.

Μάλιστα, πληροφορίες αναφέρουν πως το σύστημα ETCS θα έπρεπε να είχε εγκατασταθεί έως το τέλος του έτους σε όλο το μήκος του σιδηροδρομικού δικτύου, ενώ στο συγκεκριμένο τμήμα του σιδηρόδρομου, λόγω της και της βλάβης που είχε προηγηθεί με το κομμένο καλώδιο, υπάρχουν υπόνοιες ότι δεν λειτουργούσαν καν οι φωτεινοί σηματοδότες… Σε κάθε περίπτωση βέβαιο είναι πως η καθοδήγηση των τρένων γινόταν «χειροκίνητα» δηλαδή με ανθρώπινη εντολή, ενώ η βλάβη στο καλώδιο είχε οδηγήσει νωρίτερα στη μονοδρόμηση της μοιραίας γραμμής, κάτι που δεν είναι πρωτότυπο καθώς οι σταθμάρχες του ΟΣΕ έχουν κληθεί πολλάκις στο παρελθόν να αντιμετωπίσουν τέτοιες καταστάσεις. Γι αυτό και οι πρώτες πληροφορίες δείχνουν προς το ανθρώπινο λάθος ως προς τα αίτια της τραγωδίας.

«Δεν υπάρχει κοινωνία»

«Δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν μόνο άντρες γυναίκες και οι οικογένειές τους» - η (ίσως πιο) διάσημη ατάκα της Μάργκαρετ Θάτσερ αποτελεί την επιτομή της -άκρως βολικής για τους απανταχού φιλελεύθερους- θεωρίας της «ατομικής ευθύνης», η οποία αποτελεί την απάντηση, σε κάθε κρίση που η κυβέρνηση έχει κληθεί να αντιμετωπίσει. Τα χρόνια της πανδημίας, ήταν ευθύνη των «ατόμων» (όχι «πολιτών») να μείνουν σπίτια τους ώστε να μην κολλήσουν κορονοϊό - όχι να ενισχυθεί το ΕΣΥ. Τα ίδια χρόνια, ατομική ευθύνη των εκπαιδευτικών να κάνουν τηλεκπαίδευση - άλλο αν τα συστήματα για τα δημόσια σχολεία δεν δούλευαν. Στην κακοκαιρία «Ελπίς» ήταν ατομική ευθύνη των οδηγών να μην βγουν από τα σπίτια τους - όχι να μείνουν ανοιχτοί οι κεντρικοί (έστω) δρόμοι της χώρας, ενώ, κατά τις μεγάλες πυρκαγιές στη Βόρεια Εύβοια ήταν ατομική ευθύνη των κατοίκων να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Η ενεργειακή κρίση προτάσσει την ατομική ευθύνη στη χρήση που κάνουν οι άντρες, οι γυναίκες και οι οικογένειές τους στις «συσκευές - βαμπίρ», ενώ, κατά την πληθωριστική κρίση, είναι ατομική μας ευθύνη να αγοράζουμε μακαρόνια Νο. 6, που περιλαμβάνονται στο «Καλάθι του Νοικοκυριού», για να μην μένουμε άφραγκοι από τις 15 του μήνα. Στο άλλο άκρο, κάποιοι γραφικοί τύπου που επιμένουν σε έννοιες όπως το «κράτος» και η «κοινωνία» απλώς γκρινιάζουν, ενώ υπάρχουν και οι «κηφήνες» και «εργατοπατέρες» συνδικαλιστές, των οποίων ο δημόσιος λόγος συστηματικά απονομιμιποιείται γιατί κλείνουν τους δρόμους ή δεν εξυπηρετούν επαρκώς τους πολίτες. Άλλωστε, σαμποτάρουν την «ανταγωνιστικότητα» και το «κέρδος». Στην χώρα με την καταπληκτική ποιότητα ζωής (σχεδόν) κανείς δεν μπήκε στον κόπο να μάθει ποια ήταν τα αιτήματα των απεργιών τους - όσων, δηλαδή, δεν κρίθηκαν παράνομες και καταχρηστικές με τον νόμο Χατζηδάκη.