Μεγαλοβδόμαδο πριν από 57 χρόνια: Όταν οι συνταγματάρχες σταύρωσαν παραμονές Πάσχα την Ελλάδα

Μεγαλοβδόμαδο πριν από 57 χρόνια και μια δράκα συνταγματαρχών σταύρωσε, παραμονές Ανάστασης την Ελλάδα. Ήταν Πάσχα και τότε… Η Ιστορία δεν κατέχει από γιορτές και τέτοια κι όπως το ‘χει συνήθειο της «γράφεται» ό,τι μέρα και να ‘ναι: Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Πάσχα, Δεκαπενταύγουστο… Τα υπόλοιπα είναι για τους ταπεινούς θνητούς.

Πάσχα λοιπόν κοντεύει και να πούμε ότι η λέξη προέρχεται από το αραμαϊκό «πασ'ά» και το εβραϊκό «πεσ'αχ». Από την εβραϊκή παράδοση μας έρχεται σε ανάμνηση της Εξόδου των Εβραίων από την υποτέλεια της Αιγύπτου. Τώρα πώς μπήκαν στον αναδευτήρα των θρησκειών Πάσχα Εβραϊκό, Χριστιανικό, και πώς οι Χριστιανοί άλλη μέρα το γιορτάζουν ως Ορθόδοξοι κι άλλη ως Καθολικοί, αυτό είναι άλλης ιστορίας κεφάλαιο.

Ανήμερα του Πάσχα λοιπόν, Λαμπριάτικά, έχει η Ελλάδα να θυμάται γεγονότα σημαντικά κι ανάμεσά τους τη χούντα του 1967, που εισέβαλλε στον τόπο την προηγούμενη της Ανάστασης του Λαζάρου.

Το πρώτο Πάσχα της χούντας

Μια μέρα πριν από το Σάββατο του Λαζάρου, λοιπόν, Παρασκευή, τα άρματα του ταξίαρχου Στέλιου Παττακού «κατέβηκαν» στην Αθήνα και παρέσυραν τη Δημοκρατία κάτω από τις ερπύστριές τους.
Η Κυριακή του Πάσχα, σκοτεινή ψυχολογικά για τους περισσότερους των Ελλήνων, «γιορτάστηκε» με περιορισμούς στην κυκλοφορία, με κατήφεια και αβεβαιότητα για την «επόμενη μέρα». Πολίτες αριστερών πεποιθήσεων σύρονταν στα κρατητήρια, άλλοι, στοχοποιημένοι για διάφορους λόγους, κρύβονταν με αγωνία κι άλλοι προσπαθούσαν να καταλάβουν… Υπήρχαν, ασφαλώς, και εκείνοι που γιόρτασαν με κλαρίνα και βιολιά ανήμερα της Ανάστασης του Ιησού, τη γέννηση ενός ανόσιου καθεστώτος.

«Οι πολιτικοί κρατούμενοι... τυγχάνουν περιποιήσεως»...

Μεγάλη Τρίτη πρωί κυκλοφόρησε η εφημερίδα «Μακεδονία» με πρωτοσέλιδο: «Η Επέμβασις του Στρατού απεσόβησεν αιματοκύλισμα. Μαχητικαί ομάδες της κεντροαριστεράς εσχεδίαζον την κατάλυσιν του κράτους. Η ύπαρξις σχεδίου εβεβαιώθη από στοιχεία ανακαλυφθέντα εις τα εδώ γραφεία της ΕΔΑ». Και Μεγάλο Σάββατο, από τη «Μακεδονία» ξανά η ενημέρωση: «όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι είναι καλά και... «τυγχάνουν περιποιήσεως»… Καταλαβαίνετε την περιποίηση.

Και διαβάζουμε στο πρωτοσέλιδο της «Ακρόπολις» την Μεγάλη Τετάρτη 26 Απριλίου: «Από την επόμενην, ήδη, μέρα του σχηματισμού της νέας κυβερνήσεως Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑ ΕΠΑΝΗΛΘΕ ΠΛΗΡΩΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΑΝΟΝΙΚΟΝ ΡΥΘΜΟ ΤΗΣ. Σταθεραί αι τιμαί εις την αγοράν και εμπιστοσύνη του κοινού». Η Ανάσταση του Θεανθρώπου συνέπιπτε με την ανάσταση της Ελλάδος, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής! Και το γλέντησαν οι χουντικοί!

Όμως, ανήμερα του Πάσχα, στο Λονδίνο, Έλληνες, μετανάστες ή φοιτητές, διοργάνωσαν εκδήλωση διαμαρτυρίας στο Hyde Park. Ένα κορίτσι φορώντας εθνική ενδυμασία και δεμένη με αλυσίδες, «έδειχνε» την Ελλάδα. Παριστάμενοι κρατούσαν πανό με συνθήματα κατά της δικτατορίας, ζητώντας συμπαράσταση.

Ο Βασιλιάς από στρατοπέδου εις στρατόπεδον...

Και στην Ελλάδα, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος δεν παραβίασε το πρωτόκολλο, αν και «δυσαρεστημένος», όπως θα δηλώσει πολύ αργότερα: Την Κυριακή του Πάσχα ο Βασιλιάς επισκέφθηκε το στρατόπεδο της Ανακτορικής Φρουράς στην Αθήνα, την 112 Πτέρυγα Μάχης στην Ελευσίνα, μονάδα Λόχου Ορεινών Καταδρομών στον Ασπρόπυργο, το Αρχηγείο Ναυτικής Εκπαίδευσης στον Σκαραμαγκά και τη Σχολή Χωροφυλακής· τσούγκρισε κόκκινα αυγά και γιόρτασε περιχαρής με τους στρατευμένους, σαν να μην είχε συμβεί το παραμικρό. Πλάι στον Κωνσταντίνο φωτογραφίστηκαν καμαρωτοί ο υπουργός Εθνικής Άμυνας στρατηγός Γρηγόρης Σπαντιδάκης και ο υφυπουργός Άμυνας αντιστράτηγος Γεώργιος Ζωϊτάκης, που λίγους μήνες μετά θα «στεφόταν» Αντιβασιλεύς!

Μεγάλη Τρίτη ήταν, τέσσερις μέρες μετά το πραξικόπημα και η «αναίμακτη επανάσταση» δολοφόνησε τον αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης και επί χρόνια κρατούμενο στη Μακρόνησο, Παναγιώτη Ελή που εκρατείτο στο στρατόπεδο του Ιπποδρόμου, στο Φάληρο.
Και εν αναμονή της Ανάστασης, η Ελλάς σταυρώνεται… Όχι όλη.

Η Εκκλησία «προσχώρησε» στη δικτατορία

Γράφει ο Γεώργιος Ρούσος στον Ζ’ τόμο της «Νεώτερης Ιστορία του Ελληνικού Έθνους 1826-1974»: «Η Εκκλησία με το σύνολο σχεδόν της Ιεραρχίας της, προσεχώρησε ηθικώς στη δικτατορία. Ιδιαιτέρως ο Προκαθήμενος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος επέδειξε εκπληκτική προσήλωση στους πραξικοπηματίες».

Και την Κυριακή του Πάσχα χόρεψαν με την ψυχή τους οι συνταγματάρχες, που σ’ ένα βράδυ είχαν γίνει άρχοντες της χώρας. Και έναν χρόνο ακριβώς μετά, 21η Απριλίου του 1968, ανήμερα του Πάσχα, μαζί με την επέτειο ήρθε και μια δήλωση, μαγνητοφωνημένη, του Γεωργίου Παπανδρέου, στο σπίτι του στο Καστρί όπου βρισκόταν σε κατ' οίκον περιορισμό: «Η ημέρα της Αναστάσεως του Κυρίου συμπίπτει εφέτος με την επέτειον της σταυρώσεως του λαού μας. Το στρατιωτικόν πραξικόπημα της 21ης Απριλίου κατήργησεν όλας τας ελευθερίας...». Ποιος άκουσε τον Γέρο της Δημοκρατίας; Λίγοι· τον «άκουσαν» πολλοί όμως και κυρίως οι χουντικοί, όταν πέθανε επτά μήνες την τελευταία του δήλωση.

«Τι θα πει κοκορέτσι, παππού;»...

Τον Απρίλιο του 1917, μεσούντος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Έθνος» (κυκλοφορούσε ήδη τέσσερα χρόνια) ένα διήγημα-χρονογράφημα που προέβλεπε το μέλλον και ταξίδευε τον αναγνώστη στο Πάσχα του 1967. Ο συγγραφέας, Τίμος Σταθόπουλος, ασφαλώς και δεν θα μπορούσε να γνωρίζει την επικείμενη δικτατορία των συνταγματαρχών, όμως γράφει για ένα ζοφερό Πάσχα, που ελλείπουν τα απαραίτητα (διατηρείται η ορθογραφία του πρωτότυπου):

«Το μεσημέρι της 2ας Απριλίου του έτους 1967, ημέρας του Πάσχα, η πατριαρχική οικογένεια του γέρο-Δημήτρη εκάθισε στο τραπέζι, σκεπασμένο από Πασχαλινά τρόφιμα της εποχής. Το τραπέζι ήτο σκεπασμένο με πιατέλες γεμάτες πορτοκάλια, ελιές, μαρούλια, ξεφλουδισμένα κουκιά, σύκα ξερά, καρύδια, μύγδαλα, φουντούκια, σταφίδες και άλλα διάφορα εκλεκτά προϊόντα της γης. Ο παππούς έκαμε το σταυρό του και είπε: Εμπρός, παιδιά. Χριστός Ανέστη…

Τα παιδιά έψαλαν εν χορώ το «Χριστός Ανέστη» και ερρίχθηκαν στο φαΐ. Αφού δε εχόρτασαν και ο παππούς εσηκώθηκε και ξαπλώθηκε κάτω από ένα πλάτανο στον ίσκιο, τα εγγόνια τον επεριτριγύρισαν και του είπαν: Δεν μας λες, παππού, καμιά παλιά ιστορία;
Χμ, έκαμε ο παππούς. Να σας πω… Τι να σας πω; Να, τώρα πριν που τρώγαμε θυμήθηκα το τελευταίο Πάσχα που εκάμαμε κατά τα παλαιά ελληνικά έθιμα. Κατά το έτος 1917, προ πενήντα ετών... Εκείνη τη χρονιά θυμούμαι που εφάγαμε το τελευταίο Πασχαλινό αρνί και το τελευταίο κοκορέτσι.
-Τι θα ειπεί κοκορέτσι, παππού ;
-Ένα είδος φαγητού που εφτειάναμε με τα άντερα και τα τζιεράκια του αρνιού.
-Και τι θα ειπεί αρνί, παππού;
-Εκείνο το ζώο το ήμερο με το άσπρο μαλλί, που σάς έδειξα προχθές στο Ζωολογικό κήπο»…
Να ‘μαστε κοντά σε ένα τέτοιο γιορτινό τραπέζι; Είθε ποτέ να μην το ζήσουμε!

Και από το 1967 περάσανε 56 Πάσχα με το εφετινό 57 και η Ελλάδα πότε σταυρώνεται και πότε ανασταίνεται με μια σταθερή: ποτέ δεν πεθαίνει…